لاتاری ، توهم خوش شانسی! – اورزو

به گزارش اورزو تبیان نوشت: چرا دست از تعقیب شانس برنمی داریم؟ و چرا این بازی ساده گاهی زندگی ها را ویران می کند؟ در سال ۲۰۲۲ آمریکایی ها ۱۰۸ میلیارد دلار صرف لاتاری کردند یعنی ۳۲۵ دلار به ازای هر نفر (The Motley Fool). اما شانس بردن آن فقط ۱ در ۲۹۲.۲ میلیون است (Search Logistics). بااین حال صف های خرید بخت آزمایی و کلیک های آنلاین کوتاه تر نمی شوند. اما چرا دست از قرعه کشی ها نمی کشیم؟

 سرمایه گذاری فرومود

«امسال میشه دهمین سالی که لاتاری شرکت میکنم و برنده نمیشم»؛ این یکی از ده ها پیام مشابه از کاربرانی است که در دام اعتیاد به شانس گرفتار شده اند. منطق می گوید در همان سالهای اول باید متوجه می شدند و به این کار ادامه نمی دادند؛ اما صدایی در ذهن شان زمزمه می کند: «اگه الان ول کنی همه این پول و وقت هدر می ره.» این همان سرمایه گذاری فرومود یا Sunk Cost Bias است؛ یعنی تمایل به ادامه دادن یک فعالیت فقط برای توجیه هزینه های گذشته حتی اگر شانس موفقیت ناچیز باشد.
برای مثال فردی را تصور کنید که برای خرید هر هفته به یک سوپرمارکت خاصی می رود و یک قوطی تن ماهی می خرد نه فقط برای اینکه به آن نیاز داشته باشد؛ ماه هاست این کار را انجام می دهد و شاید برای کار میلیون ها تومان هم هزینه کرده باشد به امید اینکه روزی برنده خوش شانس ماشین شود! این تله روانی او را در چرخه ای بی پایان نگه می دارد.  

خطای قمارباز: جادوی اعداد خیالی

«این ماه چندبار کد فرستادم و چیزی نبردم حتما این بار برنده خوش شانس خودمم» این جمله را احتمالا از افرادی که بسیار علاقه مند به شرکت در انواع قرعه کشی ها هستند شنیده ایم. به این باور نادرست خطای قمارباز یا Gambler’s Fallacy می گویند. افراد تصور می کنند اگر مدتی برنده نشده اند احتمال بردشان بیشتر می شود؛ در حالی که هر قرعه کشی لاتاری کاملاً تصادفی و مستقل است. مثلا فردی هرماه چندین تراکنش بانکی انجام می دهد تا امتیاز قرعه کشی بانکش را بالا ببرد و هر بار برای برنده شدن تعداد تراکنشها را بیشتر می کند چون فکر می کند این ماه؛ اسم او جزو برنده ها خواهد بود اما حقیقت این است که شانس او در هر قرعه کشی همان است چه یک تراکنش باشد چه صدعدد. طبق پژوهشهای سایت روان شناسی لاتاری؛ این خطا در ۶۷ درصد بازیکن هایی که الگوی ثابت را دنبال می کنند رایج است. این رفتار در کسانی که کد قرعه کشی محصولات مختلف را بارها ارسال می کنند بیشتر دیده می شود. به ویژه وقتی تبلیغات برندها با وعده های بزرگ آنها را فریب می دهد.

توهم کنترل: ارباب شانس خودمان

چرا برخی هر بار اعداد خاصی مثل تاریخ تولد یا شماره های «خوش یمن» را انتخاب می کنند؟ چون فکر می کنند این انتخاب ها شانس شان را بالا می برد. به این پدیده توهم کنترل یا Illusion of Control می گویند؛ باور به اینکه می توانیم بر یک فرآیند کاملاً تصادفی اثر بگذاریم. مثلا زنی هربار کد قرعه کشی بطری های روغن را با دقت انتخاب می کند و کدهایی را ارسال می کند که با عدد ۷ تمام می شود. چون باور دارد که این عدد برای او خوش شانسی می آورد؛ اما این فقط یک حس کاذب است و او را به خرید بیشتر و ارسال کدهای این چنینی ترغیب می کند. 

آسیب های پنهان: وقتی شانس اعتیاد می شود

وقتی قرعه کشی ها از سرگرمی به اعتیاد تبدیل می شوند می توانند زندگی را زیر و رو کنند. به گفته دکتر مارک گریفیتس روان شناس اعتیاد در دانشگاه ناتینگهام «لاتاری نوعی قمار نرم است که به دلیل در دسترس بودن به اعتیاد خاموش منجر می شود». مجله گاردین از این اعتیاد و آسیب های روانی و اجتماعی متعددی که به دنبال دارد گفته:

– اجبار و اضطراب: افراد نمی توانند دست از خرید بلیت یا ارسال کد بکشند و تلاش برای توقف این کار بی قراری و استرس برای آن ها ایجاد می کند.
– فرار از واقعیت: بسیاری برای گریز از مشکلات زندگی به قرعه کشی ها پناه می برند اما این چرخه امید و ناامیدی افسردگی و اضطراب را بیشتر می کند. فردی که از اعتیاد به لاتاری بهبود یافته به ABC News گفته: «خرید بلیت قوی تر از نیاز به غذا بود.»
– مشکلات روانی همراه: طبق تحقیقات آکادمی آکسفورد اعتیاد به قرعه کشی ها اغلب با افسردگی اضطراب یا اختلال وسواسی-جبری همراه است که می تواند رفتار قمار را بدتر کند.
– فشار بر روابط: دروغ گفتن درباره هزینه ها به عزیزان اعتماد را از بین می برد و به انزوای اجتماعی منجر می شود.
– استرس مالی و پیامدهای شدید: هزینه های مکرر برای شرکت در قرعه کشی ها سرنوشتی جز بدهی و گاهی از دست دادن شغل ندارد. در مواردی که اوضاع از کنترل خارج شده و رفتار حادتر می شود ناامیدی می تواند به افکار خودکشی تبدیل شود.

زندگی پس از برد؛ از رؤیا تا کابوس

لاتاری فقط درباره خرید بلیت نیست؛ درباره زندگی هایی است که با یک برد ناگهانی زیر و رو می شوند. ۵۵٪ برندگان می گویند خوشحال تر شده اند اما ۴۳٪ معتقدند پول تأثیری بر خوشحالی شان نداشته است (Forbes). پژوهشی از دانشگاه اکسفورد نشان می دهد که اثرات مثبت ثروت لاتاری در درازمدت کمرنگ می شود؛ اما بدترین بخش کجاست؟ ۷۰٪ برندگان بزرگ طبق Search Logistics در نهایت ورشکسته می شوند. این عدد تلخ نشان می دهد که ثروت ناگهانی بدون مدیریت درست می تواند به جای نجات به نابودی منجر شود.

از رؤیا تا کابوس: داستان بلی بوب هارل جونیور

در ژوئن ۱۹۹۷ بلی بوب هارل جونیور کارمند ساده ای در تگزاس با بردن ۳۱ میلیون دلار لاتاری به اوج رسید. او خانه ای مجلل خرید ماشین های لوکس گرفت و به دوستان و کلیسایش کمک کرد. اما این رؤیا دوام نیاورد. درخواست های بی پایان نزدیکان نبود مشاور مالی و هزینه های بی برنامه پول را در دو سال به باد داد. بدهی ها طلاق و افسردگی عمیق بلی بوب را در سال ۱۹۹۹ به خودکشی کشاند (FinancesOnline). داستان او هشداری مهم را یادآوری می کند که «شانس بدون مدیریت ویرانگر است.»

پایان بازی شانس؟

قرعه کشی ها با تله هایی مثل سرمایه گذاری فرومود خطای قمارباز و توهم کنترل ذهن ما را فریب می دهند و می توانند به اعتیادی منجر شوند که افسردگی انزوای اجتماعی و حتی خودکشی را در پی دارد. وقتی ۷۰٪ برندگان بزرگ ورشکسته می شوند باید پرسید: آیا این بازی ارزشش را دارد؟ دکتر گریفیتس می گوید:« قرعه کشی می تواند سرگرمی باشد اما نباید زندگی شما را کنترل کند.» با آموزش عمومی مشاوره مالی برای برندگان و دسترسی به کمک های روانی می شود تن به این تله ها نداد. انتخاب با شماست: منتظر معجزه و شانس می مانید یا زندگی تان را خودتان می سازید؟

*بازنشر مطالب شبکه های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه ها منتشر می شود.

پایان خبر اورزو