تنها عکاس شناخته شده قیام پانزده خرداد چه کسی است؟

یکی از اتفاقات مهم در تاریخ معاصر کشور که در تقویم ملی هم تعطیل است، قیام پانزده خرداد است که در سال 1342 به وقوع پیوست. برخلاف تمام اتفاقات تاریخی مشابه، در این روز تعداد عکاسان حاضر در وقایع از تعداد انگشتان یک دست کمتر بوده است.

به گزارش اورزو، به نقل از ایلنا، در روز پانزدهم خردادماه سال 1342 بود که مردم در یک حرکت اعتراضی به خیابان ها آمدند تا با راهنمایی امام خمینی (ره) که لیدر و رهبر جریان انقلاب محسوب می شد، اعتراض کنند. این اعتراض ها در تهران، قم، ورامین و برخی دیگر از شهرها به خشونت کشیده شد و منجر به کشته و زخمی شدن تعدادای از معترضان شد. 

ماجرای یک گروگان گیری تاریخی

دو روز پیش از قیام، یعنی در روز سیزدهم خردادماه آیت الله خمینی راس ساعت 18:30 مصادف با عاشورای 1383 هجری قمری در مدرسه فیضیه قم روی منبر رفت و پس از روضه خوانی روز عاشورا برای امام حسین (علیه السلام) به ایراد سخنرانی پرداخت. او طی این صحبت های بی پرده اش، محمدرضا شاه را به صورت صریح مورد انتقاد قرار داد. ایشان همچنین در همان مقطع به هم پیمانی شاه با دولت اسراییل اشاره کرده بود. در نهایت اینکه سخنرانی تاریخی رهبر انقلاب اسلامی دارای بخش هایی جدی بود که شاه و حکومت را هدف قرار داده بود.

این اتفاق آنقدر اهمیت داشت که به آماده باش نیروهای ارتش و ژاندارمری منجر شد و دو روز بعد بازداشت امام (ره) را در پی داشت.

ساعت 3 بامداد 15 خرداد، ماموران (شامل تعدادی کماندو و چترباز!) در تاریکی شب و پس از محاصره خانه امام خمینی (ره) به درون خانه می ریزند و ایشان را دستگیر می کنند. آنها همان شب رهبر انقلاب را به باشگاه افسران می برند و غروب فردای همان روز ایشان را با انتقال به تهران، راهی زندان قصر می کنند.  

اینکه ایشان طی سخنرانی خود، حکومت را به حکومت یزید تشبیه کرده بود که خشم شاه را در پی داشت. البته امام خمینی (ره)  در آن روز به اتفاق دو روحانی دیگر با نام های سیدحسن قمی و بهاء الدین محلاتی بازداشت شده بود. پس از این اتفاق است که مردم به خیابان ها آمدند. در کمترین زمان ممکن بازار تعطیل شد و بازاریان هم به اعتراضات پیوستند. این تعطیلی و اعتصاب بازاریان دو هفته به طول انجامید که در نوع زمانی طولانی محسوب می شود.

در ادامه پس از حضور ماموران درگیری شکل می گیرد و کار به تیراندازی می کشد. این تظاهرات که با همراهی بازاریان مواجه شد، تا دور روز دیگر ادامه یافت و هر چه گذشت بر تعداد کشته ها و زخمی ها اضافه شد. بر اساس آمار ارایه شده،  تعداد کشته ها طی روزهای تظاهرات هشتاد و شش نفر و تعداد زخمی ها 193 نفر بوده است. البته در همان مقطع رسانه های خارجی، من جمله روزنامه الاهرام مصر تعداد شهدا را صدها تن اعلام کرده بود. واقعیت این است که تعداد کشته شدگان در روز پانزدهم خردادماه سال چهل و دو بیش از آن چیزی است که در آن مقطع اعلام شده است.

در این روزها مردم مکان های عمومی و دولتی را تسخیر کردند. کاخ مرمر، اداره رادیو، اداره تسلیحات ارتش برخی از این اماکن بودند.

واقعه ای بزرگ بی حضور عکاسان

اما آنچه باعث ماندگاری واقعه پانزده خرداد شده وجود عکس های محدودی است که توسط عکاسان و مستندنگاران آن دوران با کمترین امکانات ثبت و ضبط شده و حال مدارک تاریخی محسوب می شوند. شاید اگر همان چند نفر عکاس گمنام هم نبودند حال جزییات ماجرا در هزارتوی تاریخ مدفون شده بود.

چرا تعداد عکس های واقعه پانزده خرداد کم است؟

 موضوع این است که در آن مقطع عکاسی هنوز آنطور که باید دارای امکانات نبوده است. دوربین در آن دوران ابزاری بوده که هر کسی آن را نداشته است. علاوه بر اینکه چاپ آثار نیز  برخلاف امروز روندی طولانی داشته و درنهایت در آن روز تعدادی از افراد گمنام که عکاس حرفه ای هم نبوده اند به خیابان ها رفته اند. 

در این میان تعداد زیادی از عکس های باقیمانده شناسنامه ای ندارند و مشخص نیست توسط کدام عکاسان ثبت شده اند. تنها برخی از عکس ها هستند که هویت مشخصی دارند و نام عکاسشان مشخص است که تعداد آنها کمتر از انگشتان دو دست است! 

در چهل و هشتمین سالروز قیام پانزده خرداد بود که مرکز اسناد انقلاب اسلامی در پایگاه اینترنتی خود تصاویری از این قیام تاریخی را منتشر کرد که تا به حال کمتر دیده شده بودند. متاسفانه نام عکاسان این آثار معدود مشخص نیست. 

تنها عکاس شناخته شده قیام پانزده خرداد چه کسی است؟

سیدجواد تهامی نیز یکی از همین افراد است که علاقه شخصی او را در روز پانزدهم خردادماه به خیابان ها کشانده است. البته آثار او چهل و دو سال بعد یعنی در سال هشتاد و چهار توسط فرزندش در قالب کتاب منتشر شده است.

این مجموعه «گذری بر طهران» نام دارد و تعدادی از عکس های آن مربوط به قیام پانزدهم خردادماه است. سیدجواد تهامی در آن روز پرالتهاب حومه مجلس شورای اسلامی بوده و از این منطقه عکاسی کرده است.

یکی از عکس های سیزدهم خردادماه؛ یعنی همان روز سخنرانی در مدرسه فیضیه قم

سخنرانی آیت الله خمینی در مدرسه علمیه فیضیه قم در روز سیزدهم خرداد، دو روزمانده به قیام

این عکس در کنار مجموعه آثار مربوط به سخنرانی در مدرسه فیضیه قرار داده شده با این توضیح که مشخص نیست عکاس چه کسی است/ به نظر می رسد در آن ایام افراد انقلابی دست به دوربین شده اند

تصویری از راهپیمایی قیام پانزدهم خردادماه سال 1342

عکسی دیگر از مجموعه مهجور قیام پانزدهم خردادماه/ البته شاید این اثر مربوط به آزادی رهبر انقلاب اسلامی امام خمینی (ره) یک سال پس از دستگیری مدرسه فیضیه باشد

این عکس توسط سیدجواد تهامی در روز قیام پانزده خرداد توسط دوربین شخصی او ثبت شده است

پایان خبر اورزو