درخواست طلاق از طرف زن مهریه تعلق میگیرد

بله، در اغلب موارد زن حتی با درخواست طلاق نیز می تواند مهریه خود را مطالبه کند. مهریه حقی است که به محض جاری شدن عقد نکاح به زن تعلق می گیرد و درخواست طلاق از سوی او این حق را به طور خودکار ساقط نمی کند. اما اینکه چگونه و به چه میزان مهریه به زن تعلق می گیرد، به دلایل درخواست طلاق و نوع آن بستگی دارد که در ادامه به تفصیل بررسی خواهد شد.

پیوندهای زناشویی، در کنار زیبایی ها و آرامشی که به ارمغان می آورند، گاه با چالش هایی روبرو می شوند که به بن بست رسیده و چاره ای جز جدایی باقی نمی ماند. در این میان، یکی از دغدغه های اصلی برای زنان و حتی مردان، مسئله مهریه است. بسیاری تصور می کنند که اگر زن آغازگر درخواست طلاق باشد، از حق مهریه خود محروم خواهد شد. اما حقیقت حقوقی ماجرا کمی پیچیده تر و ظریف تر است. حقوق خانواده در ایران، با در نظر گرفتن جایگاه و حقوق زن، سازوکارهایی را برای حفظ این حق حتی در صورت درخواست طلاق از سوی او پیش بینی کرده است.

این نوشتار، روایتی جامع از قوانین و شرایط حقوقی مرتبط با مهریه است، زمانی که یک زن تصمیم به پایان دادن زندگی مشترک می گیرد. به این سفر حقوقی و انسانی بپیوندید تا با جزئیات این موضوع آشنا شوید و ابهامات ذهنی تان برطرف شود. با درک صحیح این مفاهیم، می توان با آگاهی و اطمینان بیشتری گام در این مسیر گذاشت و از حقوق قانونی خود پاسداری کرد. در این مسیر، هر گام با شما خواهیم بود تا چشم اندازی روشن از آنچه پیش رو دارید، به دست آورید.

درک مبانی مهریه در حقوق ایران

مهریه، واژه ای آشنا در فرهنگ و حقوق ایران، اما با تعاریف و ابعاد حقوقی عمیق که گاه کمتر مورد توجه قرار می گیرد. برای درک اینکه در صورت درخواست طلاق از طرف زن، چه سرنوشتی در انتظار مهریه است، ابتدا باید به ریشه ها و ماهیت این حق بپردازیم.

مهریه چیست؟

مهریه، در تعریف حقوقی و فقهی، مالی است که مرد در هنگام عقد نکاح یا پس از آن، به عنوان هدیه ای از جانب خود و یا به عنوان شرطی در عقد، به زن تملیک می کند. این تملیک به محض جاری شدن صیغه عقد صورت می گیرد و زن از همان لحظه، مالک مهریه می شود، حتی اگر هنوز زندگی مشترک آغاز نشده باشد و نزدیکی صورت نگرفته باشد. مهریه، نشانه ای از صداقت و تعهد مرد در آغاز زندگی مشترک است و به عنوان پشتوانه ای مالی برای زن در نظر گرفته می شود.

ماهیت مهریه، از جنبه های مختلف قابل بررسی است. مهریه یک دین بر ذمه مرد است که او متعهد به پرداخت آن به زن است. همچنین، مهریه یک مال محسوب می شود که می تواند شامل پول نقد، سکه طلا، املاک، خودرو یا هر چیز با ارزش مالی دیگری باشد که در عقد مشخص شده است. فراتر از این ها، مهریه یک حق مالی زن است که به هیچ عنوان و تحت هیچ شرایطی، مگر با اراده و رضایت خود زن، ساقط نمی شود. این حق به قدری اساسی است که حتی با فوت مرد نیز از بین نمی رود و از ماترک او قابل مطالبه است.

لحظه مالکیت مهریه، نکته ای بسیار مهم در حقوق خانواده است. برخلاف تصور عمومی، زن به محض جاری شدن عقد نکاح، مالک تمام مهریه خود می شود، خواه عقد دائم باشد یا موقت، و این مالکیت ارتباطی به نزدیکی (همبستری) ندارد. البته، نکته ای در مورد مهریه در دوران عقد و قبل از نزدیکی وجود دارد که در بخش های بعدی به آن پرداخته خواهد شد.

انواع مهریه و تفاوت های حقوقی آن ها

مهریه اشکال مختلفی دارد که هر یک آثار و قواعد حقوقی خاص خود را دنبال می کنند. شناخت این تفاوت ها برای درک جامع وضعیت مهریه در هنگام طلاق از سوی زن بسیار ضروری است.

مهرالمسمی

مهرالمسمی به مهریه ای گفته می شود که در زمان عقد نکاح، با توافق و تراضی زوجین (زن و مرد) و یا با ارجاع به عرف و عادات، مقدار و نوع آن به صراحت تعیین و در سند ازدواج ثبت می شود. این نوع مهریه باید دارای ارزش مالی، قابلیت تملک و معین و معلوم باشد. اغلب مهریه ها از این نوع هستند و زن به محض عقد مالک تمام آن می شود.

مهرالمثل

گاهی اوقات در عقد نکاح، مهریه ای تعیین نمی شود و یا اینکه تعیین مهریه باطل است. در چنین شرایطی، اگر نزدیکی بین زوجین صورت گیرد و زندگی مشترک آغاز شود، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. مهرالمثل بر اساس وضعیت زن از لحاظ سن، شأن خانوادگی، تحصیلات، زیبایی و سایر اوصاف، و همچنین عرف و عادات منطقه و متناسب با وضعیت مالی مرد، توسط دادگاه تعیین می گردد.

مهرالمتعه

مهرالمتعه در شرایطی مطرح می شود که در عقد نکاح، مهریه ای تعیین نشده باشد و طلاق قبل از نزدیکی واقع شود. در این حالت، مرد موظف است بر اساس وضعیت مالی خود و میزان توانایی اش، مبلغی را به عنوان مهرالمتعه به زن بپردازد. این مبلغ ارتباطی به شأن زن ندارد و صرفاً بر اساس تمکن مالی مرد تعیین می شود تا زن بی مهر نماند.

عندالمطالبه

مهریه عندالمطالبه به معنای مهریه ای است که زن می تواند در هر زمانی پس از عقد، آن را از شوهر خود مطالبه کند. در این نوع مهریه، مرد موظف به پرداخت فوری مهریه است و زن می تواند از طریق قانونی (اجرای ثبت یا دادگاه) برای توقیف اموال و دریافت آن اقدام کند. رایج ترین نوع مهریه در جامعه امروز، همین مهریه عندالمطالبه است که پشتوانه محکمی برای زن محسوب می شود.

عندالاستطاعه

مهریه عندالاستطاعه نوعی از مهریه است که پرداخت آن مشروط به توانایی مالی مرد است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند این مهریه را مطالبه کند که ثابت کند مرد توانایی پرداخت آن را دارد. اثبات این توانایی بر عهده زن است و همین امر می تواند فرآیند دریافت مهریه را پیچیده تر و زمان برتر کند. این نوع مهریه با هدف کاهش فشار بر مردان در پرداخت مهریه های سنگین رواج یافته است.

موجل (مهلت دار)

مهریه موجل به مهریه ای اطلاق می شود که برای پرداخت آن، موعد یا شرط خاصی در عقد تعیین شده است. مثلاً ممکن است توافق شود که مهریه پس از فوت پدر شوهر یا پس از فروش ملک خاصی پرداخت شود. در این حالت، زن تا فرا رسیدن آن موعد یا تحقق آن شرط، حق مطالبه مهریه را ندارد.

مهریه، فارغ از نوع آن، به محض جاری شدن عقد نکاح، حق مسلم و قطعی زن است و هیچ شرایطی جز اراده خود زن، نمی تواند این حق را از او سلب کند.

درخواست طلاق از طرف زن و وضعیت مهریه (تفکیک موارد اصلی)

زمانی که زن تصمیم به جدایی می گیرد و درخواست طلاق می دهد، سرنوشت مهریه او به شکل و دلایل این درخواست بستگی دارد. در ادامه، به بررسی مهمترین حالت هایی می پردازیم که زن می تواند درخواست طلاق دهد و نحوه تأثیر آن بر مهریه اش.

الف) طلاق به درخواست زن با دلایل موجه (عسر و حرج)

یکی از مهمترین مسیرهایی که زن می تواند با حفظ تمام حقوق خود از جمله مهریه، درخواست طلاق دهد، اثبات عسر و حرج است. عسر و حرج به معنای وضعیتی است که ادامه زندگی مشترک برای زن دشوار و طاقت فرسا بوده و غیرقابل تحمل باشد. قانون برای حمایت از زنان در چنین شرایطی، به آن ها این امکان را می دهد که با اثبات عسر و حرج، از دادگاه درخواست طلاق کنند.

مصادیق قانونی و حقوقی عسر و حرج شامل موارد متعددی می شود که برخی از آن ها عبارتند از:

• عدم پرداخت نفقه: اگر مرد برای مدت مشخصی (مثلاً شش ماه) نفقه همسرش را نپردازد و امکان الزام او به پرداخت نیز نباشد.
• سوءرفتار و معاشرت: کتک زدن، فحاشی، اعتیاد مضر به الکل یا مواد مخدر، قماربازی، توهین و تحقیر که زندگی را برای زن غیرقابل تحمل می کند.
• ترک زندگی مشترک: غیبت طولانی مدت مرد (معمولاً بیش از شش ماه) بدون دلیل موجه و بدون اطلاع همسر.
• بیماری های صعب العلاج: بیماری های واگیردار یا صعب العلاج مرد که ادامه زندگی مشترک را برای زن مخاطره آمیز یا دشوار می سازد.
• محکومیت قطعی شوهر: محکومیت مرد به حبس طولانی مدت (معمولاً پنج سال یا بیشتر) که باعث از هم پاشیدگی بنیاد خانواده می شود.
• شغل منافی حیثیت زن: انتخاب شغلی توسط مرد که از نظر عرف و قانون، حیثیت زن و خانواده را خدشه دار کند.

فرآیند اثبات عسر و حرج در دادگاه، مستلزم ارائه دلایل و مدارک کافی از سوی زن است. این مدارک می تواند شامل شهادت شهود، گزارش پزشکی قانونی، گزارش نیروی انتظامی، مدارک اثبات ترک منزل، مدارک اعتیاد یا محکومیت قضایی مرد و هر سند و مدرک دیگری باشد که نشان دهنده وضعیت عسر و حرج زن است. دادگاه با بررسی دقیق این مدارک و انجام تحقیقات لازم، در صورت احراز شرایط، حکم طلاق را صادر خواهد کرد.

نتیجه گیری: در این نوع طلاق، زن هم می تواند طلاق بگیرد و هم مهریه خود را به طور کامل مطالبه و دریافت کند. اثبات عسر و حرج، به زن این قدرت حقوقی را می دهد که بدون بذل مهریه، از زندگی مشترکی که برایش رنج آور شده، رهایی یابد. این یکی از قوی ترین مسیرهای حقوقی برای زنانی است که به دنبال جدایی همراه با حفظ کامل حقوق مالی خود هستند.

ب) طلاق خلع یا مبارات (طلاق با بذل مهریه)

گاهی اوقات، وضعیت زندگی مشترک به جایی می رسد که زن به شدت از همسر خود کراهت پیدا می کند و ادامه زندگی مشترک برایش غیرقابل تحمل می شود، اما دلایل کافی برای اثبات عسر و حرج به تشخیص دادگاه ندارد یا به هر دلیلی نمی خواهد مسیر اثبات عسر و حرج را طی کند. در چنین مواردی، زن می تواند به طلاق خلع روی آورد.

تعریف طلاق خلع: طلاق خلع، طلاقی است که در آن زن با کراهت از شوهر خود، مالی (که معمولاً تمام یا بخشی از مهریه اوست) را به شوهر می بخشد تا او را راضی به طلاق کند. به عبارت دیگر، زن برای رهایی از زندگی مشترک و جلب رضایت مرد به طلاق، حاضر به از خودگذشتگی مالی می شود.

شرایط طلاق خلع:

• کراهت زن: زن باید به صورت واقعی و قلبی از همسرش کراهت داشته باشد و این کراهت باید در دادگاه احراز شود.
• بذل مال: زن باید مالی را به شوهر ببخشد. این مال می تواند تمام مهریه، بخشی از مهریه، یا حتی مالی غیر از مهریه باشد، اما باید معین و مشخص باشد.
• ایقاع بودن طلاق: طلاق خلع یک ایقاع از جانب مرد است که با پیشنهاد زن و رضایت و قبول مرد صورت می گیرد.

نتیجه گیری: در این حالت، بخشش مهریه (یا بخشی از آن) شرط لازم برای تحقق طلاق است و زن آگاهانه و با اراده خود برای رهایی از زندگی مشترک، از مهریه خود می گذرد. این به معنای آن نیست که مهریه به او تعلق نمی گیرد، بلکه او با اختیار خود آن را می بخشد تا به مقصود طلاق دست یابد.

تفاوت با طلاق مبارات: طلاق مبارات نیز شباهت هایی به طلاق خلع دارد، با این تفاوت که در طلاق مبارات، کراهت متقابل است؛ یعنی هم زن و هم مرد از یکدیگر کراهت دارند و نمی خواهند با هم زندگی کنند. در طلاق مبارات نیز زن مالی را به شوهر می بخشد تا او را به طلاق راضی کند، اما میزان این مال نباید از میزان مهریه زن بیشتر باشد.

ج) طلاق در دوران عقد (زن باکره)

یکی از سناریوهای رایج و مهم در مبحث مهریه و طلاق، حالتی است که طلاق قبل از وقوع نزدیکی و در دوران عقد صورت می گیرد و زن نیز باکره است. در این شرایط، قانون مدنی ایران حکم خاصی دارد که به قاعده تنصیف (نصف شدن مهریه) معروف است.

قاعده تنصیف: بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، اگر طلاق قبل از نزدیکی (رابطه زناشویی) واقع شود و زن نیز باکره باشد، او تنها مستحق نصف مهریه تعیین شده در عقدنامه خواهد بود. این قاعده، یک حکم آمره قانونی است و هدف آن، تعدیل حقوق زن و مرد در شرایطی است که زندگی مشترک به معنای واقعی آغاز نشده است.

مثال: اگر مهریه زنی ۱۰۰ سکه طلا باشد و طلاق در دوران عقد و قبل از نزدیکی واقع شود، و گواهی پزشکی قانونی نیز باکره بودن زن را تأیید کند، زن مستحق دریافت ۵۰ سکه طلا خواهد بود. اگر مرد پیش از طلاق تمام ۱۰۰ سکه را به زن پرداخت کرده باشد، می تواند ۵۰ سکه اضافه را از زن مطالبه کند.

استثنائات: حتی در صورت باکرگی زن و طلاق قبل از نزدیکی، ممکن است در برخی موارد قاعده تنصیف اعمال نشود یا مهریه به صورت دیگری تعیین گردد. این استثنائات بیشتر در خصوص فسخ نکاح مطرح می شود. مثلاً اگر نکاح به دلیل عیوبی در مرد فسخ شود (مانند خصاء، عنن و جنون) که مانع از نزدیکی شود، در صورتی که نزدیکی واقع نشده باشد، زن مستحق تمام مهریه خواهد بود. بنابراین، تفاوت میان طلاق و فسخ نکاح در اینجا بسیار کلیدی است.

چه زمانی مهریه به زن تعلق نمی گیرد یا بخشی از آن ساقط می شود؟ (بررسی دقیق استثنائات و شرایط خاص)

با وجود اینکه مهریه یک حق مالی مسلم برای زن است، اما در برخی شرایط خاص، ممکن است تمام یا بخشی از آن به زن تعلق نگیرد و یا زن از حق خود بگذرد. درک این موارد می تواند به شفافیت بیشتر موضوع کمک کند.

بخشش مهریه در طلاق توافقی

یکی از رایج ترین مواردی که مهریه به زن تعلق نمی گیرد یا بخشی از آن ساقط می شود، زمانی است که زن در چارچوب طلاق توافقی، با اراده و اختیار خود، تمام یا بخشی از مهریه را می بخشد. در طلاق توافقی، زوجین با هم بر سر تمام مسائل مربوط به طلاق، از جمله مهریه، نفقه، حضانت فرزندان و ملاقات، به توافق می رسند. در این میان، زن ممکن است برای جلب رضایت مرد به طلاق و سرعت بخشیدن به فرآیند جدایی، حاضر به گذشت از مهریه خود شود. این بذل مهریه، کاملاً اختیاری و با رضایت کامل زن صورت می گیرد و پس از ثبت طلاق، زن دیگر نمی تواند مهریه بخشیده شده را مطالبه کند، مگر اینکه در ایام عده طلاق رجعی، رجوع صورت گیرد.

توافقات پیشین در قرارداد ازدواج

در برخی موارد بسیار نادر و خاص، ممکن است در خود قرارداد ازدواج (عقدنامه) شروطی درج شده باشد که با رعایت موازین شرعی و قانونی، مهریه را تحت شرایطی ساقط کند یا میزان آن را تغییر دهد. البته باید توجه داشت که این شروط باید صحیح و قانونی باشند و نباید با ذات عقد نکاح یا ماهیت مهریه در تعارض قرار گیرند. به عنوان مثال، شرطی که به طور کلی مهریه را از بین ببرد، باطل است. اما ممکن است شروطی مبنی بر کاهش مهریه در صورت وقوع شرایط خاص یا پرداخت اقساطی آن با رضایت زن، ضمن عقد توافق شده باشد. این موارد بسیار جزئی و تخصصی هستند و نیاز به بررسی دقیق حقوقی دارند.

تاثیر نشوز (عدم تمکین) و ترک منزل زن

یکی از باورهای غلط رایج این است که اگر زن ناشزه (عدم تمکین از شوهر) باشد یا منزل مشترک را ترک کند، مهریه به او تعلق نمی گیرد. این تصور از نظر حقوقی نادرست است.

• نشوز یا عدم تمکین (عدم انجام وظایف زناشویی) مستقیماً باعث ساقط شدن مهریه نمی شود. مهریه حقی است که به محض عقد به زن تعلق می گیرد و نشوز آن را از بین نمی برد.
• ترک منزل نیز به خودی خود مهریه را ساقط نمی کند. زن حتی پس از ترک منزل نیز می تواند مهریه خود را مطالبه کند.

با این حال، نشوز و ترک منزل می توانند در فرآیند طلاق و دعوای نفقه تأثیرگذار باشند. اگر مرد بتواند نشوز زن را در دادگاه اثبات کند، می تواند از پرداخت نفقه به او خودداری کند. همچنین، در سناریوهایی که مرد به دلیل نشوز زن، از دادگاه اجازه طلاق می گیرد، زن برای رهایی و پایان دادن به زندگی مشترک، ممکن است در عمل مجبور به بذل مهریه (خلع) شود تا رضایت مرد را برای طلاق جلب کند. بنابراین، نشوز و ترک منزل به طور مستقیم مهریه را از بین نمی برند، اما می توانند ابزاری در دست مرد برای تشویق زن به گذشت از مهریه در فرآیند طلاق باشند.

خیانت زن و تأثیر آن بر مهریه

بحث خیانت زن نیز یکی دیگر از مواردی است که بسیاری تصور می کنند می تواند باعث سلب مهریه شود. اما از نظر حقوقی، خیانت به خودی خود باعث سلب مهریه نمی شود. مهریه یک حق مالی است که به محض جاری شدن عقد نکاح برای زن ایجاد می شود و ارتکاب جرم یا تخلف اخلاقی توسط زن، این حق را از او سلب نمی کند. دادگاه ها معمولاً به دلیل خیانت، حکم به عدم پرداخت مهریه نمی دهند.

سناریوهای استثنائی: تنها در شرایط بسیار خاص و نادر، ممکن است خیانت در فرآیند طلاق و مهریه تأثیرگذار باشد:

• اگر در شروط ضمن عقد نکاح، شرطی بسیار دقیق و قانونی مبنی بر اسقاط تمام یا بخشی از مهریه در صورت اثبات خیانت زن ذکر شده باشد، که البته این شروط نیز محل بحث های حقوقی فراوان است و اغلب دادگاه ها تمایلی به پذیرش آن ندارند.
• در طلاق توافقی، اگر زن در ازای طلاق، حاضر به بذل مهریه خود شود و یکی از انگیزه های او برای این بذل، عدم تمایل به ادامه زندگی پس از خیانت باشد، این بذل با اراده خود او صورت گرفته و قانونی است.

در هر حال، اصل بر این است که مهریه حق ذاتی زن است و هیچ ارتباطی به مسائل اخلاقی یا رفتاری او پس از عقد ندارد.

فسخ نکاح از طرف زن

یکی از مفاهیمی که گاه با طلاق اشتباه گرفته می شود، فسخ نکاح است. فسخ نکاح، به معنای انحلال عقد ازدواج به دلیل وجود عیوب خاص در یکی از زوجین یا عدم رعایت شروط اساسی عقد، بدون نیاز به تشریفات طلاق است. تأثیر فسخ نکاح بر مهریه متفاوت از طلاق است:

• اگر فسخ نکاح قبل از نزدیکی و به دلیل عیوبی در مرد (مانند جنون، عنن، خصاء) صورت گیرد، زن مستحق تمام مهریه است.
• اگر فسخ نکاح بعد از نزدیکی صورت گیرد، زن نیز مستحق تمام مهریه است.
• اگر فسخ نکاح به دلیل عیوبی در زن (مانند قرن، جذام، برص، افضاء و جنون) قبل از نزدیکی صورت گیرد، مهریه ای به زن تعلق نمی گیرد.

بنابراین، برای درک کامل وضعیت مهریه، تشخیص اینکه آیا با طلاق روبرو هستیم یا فسخ نکاح، بسیار حیاتی است.

روند قانونی مطالبه مهریه توسط زن در فرآیند طلاق

اکنون که با شرایط تعلق و عدم تعلق مهریه آشنا شدیم، زمان آن فرا رسیده است که مسیر مطالبه قانونی مهریه توسط زن را در فرآیند طلاق بررسی کنیم. این مسیر، شامل مراحل اداری و قضایی است که با آگاهی از آن ها، زن می تواند به بهترین شکل از حقوق خود دفاع کند.

مراحل گام به گام دادخواست مطالبه مهریه

1. ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: اولین گام، مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست مطالبه مهریه است. در این مرحله، زن باید مشخصات خود و همسرش، میزان مهریه مطالبه شده و دلایل حقوقی خود را به دقت ارائه دهد.
2. تعیین شعبه دادگاه، ابلاغ و جلسات دادرسی: پس از ثبت دادخواست، پرونده به یکی از شعب دادگاه خانواده ارجاع می شود. تاریخ جلسات دادرسی به طرفین ابلاغ می گردد و زن و مرد یا وکلای آن ها در دادگاه حاضر می شوند تا دفاعیات خود را ارائه دهند.
3. صدور حکم مهریه: پس از بررسی مدارک و شنیدن اظهارات طرفین، دادگاه حکم به پرداخت مهریه می دهد. این حکم می تواند به صورت پرداخت نقدی، اقساطی یا توقیف اموال باشد.
4. مراحل اجرایی: پس از قطعی شدن حکم مهریه، اگر مرد از پرداخت آن امتناع کند، زن می تواند درخواست صدور اجراییه کند. در این مرحله، زن می تواند با معرفی اموال منقول و غیرمنقول مرد، خواستار توقیف آن ها شود. این اموال پس از ارزیابی و طی مراحل قانونی، به مزایده گذاشته شده و از محل فروش آن ها، مهریه زن پرداخت می شود.

لازم به ذکر است که زن می تواند از طریق اداره ثبت اسناد و املاک نیز اقدام به مطالبه مهریه کند. این روش معمولاً سریع تر است و در صورتی که مرد اموال قابل توقیف به نام خود داشته باشد، می تواند راهکار مناسبی باشد. در این مسیر، پس از مراجعه به دفتر ازدواج و طلاق، اجراییه ثبت صادر شده و برای ابلاغ و توقیف اموال به اداره ثبت محل ارسال می گردد.

مدارک مورد نیاز

برای پیگیری حقوقی مهریه، ارائه مدارک زیر ضروری است:

• اصل و کپی عقدنامه یا رونوشت آن
• اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی زن
• در صورت وجود، مدارک مربوط به اثبات عسر و حرج (مانند گزارش پزشکی قانونی، شهادت شهود)
• مدارک مربوط به تمکن مالی مرد (در صورت عندالاستطاعه بودن مهریه)

اجرای همزمان مهریه و طلاق

زن می تواند پرونده مطالبه مهریه را به صورت مستقل و جدا از پرونده طلاق پیگیری کند، یا اینکه هر دو را همزمان در یک پرونده مطرح نماید. بسیاری از زنان ترجیح می دهند ابتدا مهریه خود را به اجرا گذاشته و پس از تأمین آن یا تعیین تکلیف پرداخت، اقدام به درخواست طلاق کنند. این انتخاب به شرایط مالی زوجین و استراتژی حقوقی زن بستگی دارد.

مستثنیات دین

در فرآیند توقیف اموال برای مهریه، قانون اموالی را از توقیف مستثنی کرده است که به آن ها «مستثنیات دین» می گویند. این اموال برای حفظ حداقل نیازهای زندگی مدیون و خانواده اش ضروری هستند و شامل موارد زیر می شوند:

• منزل مسکونی که عرفاً در شأن مدیون است.
• اثاثیه ضروری زندگی (مانند یخچال، تلویزیون، اجاق گاز).
• ابزار و کتب علمی، تحقیقاتی، مذهبی و هنری متناسب با شأن مدیون.
• وسایل و ابزار کار مورد نیاز مدیون.
• برخی از ودیعه های بانکی و سپرده های ضروری.
• مبلغی از حقوق و مزایای دریافتی که برای زندگی ضروری است (معمولاً یک چهارم).

هدف از مستثنیات دین، جلوگیری از بی خانمان شدن و محرومیت کامل بدهکار (مرد) از زندگی حداقلی است.

دادخواست اعسار از پرداخت مهریه

اگر مرد توانایی مالی برای پرداخت یکجای تمام مهریه را نداشته باشد، می تواند به دادگاه دادخواست اعسار (ناتوانی مالی) ارائه دهد. در صورت اثبات اعسار، دادگاه حکم به تقسیط مهریه صادر خواهد کرد و مرد موظف به پرداخت مهریه در اقساط مشخص و معمولاً با پیش پرداخت (پیش قسط) خواهد بود. این فرآیند به مرد کمک می کند تا تحت فشار مالی شدید قرار نگیرد و مهریه زن نیز در طول زمان تأمین شود.

توصیه اکید می شود که در تمام این مراحل، از مشورت و همراهی یک وکیل متخصص خانواده بهره مند شوید تا از پیچیدگی های قانونی به سلامت عبور کرده و بهترین نتیجه را برای خود رقم بزنید. این مسیر ممکن است پرفراز و نشیب باشد، اما با آگاهی و حمایت حقوقی مناسب، می توان به سرمنزل مقصود رسید.

سوالات متداول (FAQ) و سناریوهای کاربردی

در این بخش، به برخی از پرسش های رایج و سناریوهای کاربردی در خصوص مهریه در صورت درخواست طلاق از طرف زن پاسخ داده می شود تا ابهامات بیشتری برطرف گردد.

1. اگر زن حق طلاق داشته باشد (وکیل در طلاق)، آیا مهریه به او تعلق می گیرد؟

بله، داشتن حق طلاق (یا وکالت در طلاق) به هیچ عنوان باعث از بین رفتن حق مهریه نمی شود. حق طلاق، به زن این اختیار را می دهد که بدون نیاز به رضایت مرد و بدون اثبات عسر و حرج، خودش را طلاق دهد. اما مهریه یک حق مالی مجزا است که به محض عقد به زن تعلق گرفته است. بنابراین، زنی که حق طلاق دارد، می تواند با استفاده از این حق، خود را مطلقه کرده و در عین حال تمام مهریه اش را نیز مطالبه و دریافت کند.

2. آیا مرد می تواند با اثبات خیانت زن، مهریه را پرداخت نکند؟

خیر، معمولاً خیانت زن به خودی خود باعث سلب مهریه نمی شود. همانطور که پیشتر نیز توضیح داده شد، مهریه یک حق مالی است که به محض عقد به زن تعلق می گیرد و ارتکاب خیانت توسط او، این حق را از بین نمی برد. دادگاه ها عموماً در پرونده های مهریه به دلیل خیانت زن حکم به عدم پرداخت مهریه نمی دهند، مگر در صورت وجود شروط بسیار خاص و نادر در عقدنامه که نیازمند تفسیر قضایی است.

3. اگر زن سال ها خانه را ترک کرده باشد، آیا همچنان می تواند مهریه خود را بگیرد؟

بله، ترک منزل زن (حتی برای سال ها) باعث ساقط شدن حق مهریه او نمی شود. مهریه یک حق مالی مستقل است که با ترک منزل از بین نمی رود. اما ترک منزل می تواند در دعوای نفقه و تمکین مؤثر باشد و مرد می تواند با اثبات عدم تمکین زن، از پرداخت نفقه به او خودداری کند. در فرآیند طلاق نیز، اگر مرد به دلیل ترک منزل و عدم تمکین زن، قصد طلاق داشته باشد و زن نیز خواهان طلاق باشد، ممکن است زن برای تسریع در روند جدایی، مجبور به بذل مهریه (طلاق خلع) شود.

4. آیا امکان دارد زن هم طلاق بگیرد و هم تمام مهریه اش را دریافت کند؟

بله، این امکان وجود دارد و در بسیاری از موارد عملی می شود. این حالت عمدتاً در دو سناریو رخ می دهد:

• در صورت اثبات دلایل موجه برای طلاق (عسر و حرج): اگر زن بتواند در دادگاه ثابت کند که ادامه زندگی مشترک به دلیل سوءرفتار، عدم پرداخت نفقه، اعتیاد یا سایر موارد عسر و حرج برایش غیرقابل تحمل است، دادگاه حکم طلاق را صادر می کند و زن حق دارد تمام مهریه اش را نیز مطالبه و دریافت کند.
• در طلاق توافقی در صورت عدم بذل مهریه: اگر زوجین به صورت توافقی تصمیم به جدایی بگیرند و در توافق خود، زن از مهریه خود نگذرد، می تواند هم طلاق بگیرد و هم تمام مهریه اش را دریافت کند.

5. در صورت طلاق توافقی، اگر زن از مهریه اش بگذرد، آیا بعداً می تواند آن را مطالبه کند؟

خیر، در طلاق توافقی که زن با اراده و اختیار خود از تمام یا بخشی از مهریه می گذرد (بذل مهریه)، مهریه ساقط شده و قابل مطالبه مجدد نیست. این بذل، بخشی از توافق نهایی طلاق است و زن پس از ثبت طلاق، دیگر نمی تواند نسبت به مهریه بخشیده شده ادعایی داشته باشد. تنها استثنای این قاعده، در ایام عده طلاق رجعی است که اگر مرد رجوع کند، طلاق باطل شده و مهریه به حالت اول خود برمی گردد.

6. آیا مرد معلول یا فاقد درآمد، از پرداخت مهریه معاف است؟

خیر، مرد معلول یا فاقد درآمد، از پرداخت اصل مهریه معاف نیست. مهریه دینی است بر عهده مرد که باید آن را بپردازد. با این حال، اگر مرد توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند به دادگاه دادخواست اعسار (ناتوانی مالی) ارائه دهد. در صورت اثبات اعسار، دادگاه حکم به تقسیط مهریه صادر خواهد کرد و مرد می تواند مهریه را در اقساط بلندمدت و متناسب با وضعیت مالی خود پرداخت کند. بنابراین، هرچند مرد از پرداخت معاف نیست، اما روش پرداخت آن می تواند متناسب با شرایط مالی وی تعدیل شود.

نتیجه گیری: اهمیت مشاوره حقوقی تخصصی در پیچیدگی های مهریه و طلاق

همانطور که در این نوشتار جامع مرور شد، مهریه یک حق قانونی و اساسی برای زن است که به محض جاری شدن عقد نکاح به او تعلق می گیرد. درخواست طلاق از طرف زن، به خودی خود این حق را ساقط نمی کند، اما تعلق کامل یا بخشی از آن، به دلایل درخواست طلاق و نوع آن (مانند طلاق به دلیل عسر و حرج یا طلاق خلع) و همچنین وضعیت زن (باکره بودن یا عدم آن) بستگی دارد.

درک مبانی انواع مهریه، شرایطی که مهریه به زن تعلق نمی گیرد یا بخشی از آن ساقط می شود، و آگاهی از روند قانونی مطالبه آن، برای هر زن و مردی که در مسیر جدایی قرار می گیرد، حیاتی است. مشاهده شد که موضوعاتی مانند نشوز، ترک منزل یا حتی خیانت زن، به طور مستقیم بر حق مهریه او تأثیری ندارند، مگر اینکه در شرایط خاص و با توافقات حقوقی مشخصی، زن از این حق خود بگذرد.

پیچیدگی های حقوقی مربوط به مهریه و طلاق، به قدری ظریف و گسترده است که هر گونه تصمیم گیری بدون آگاهی و مشاوره تخصصی، می تواند به تضییع حقوق یکی از طرفین منجر شود. هر پرونده طلاق، شرایط منحصر به فرد خود را دارد و نیازمند بررسی دقیق توسط فردی آگاه به قوانین و رویه های قضایی است. از این رو، بهره مندی از خدمات وکیل متخصص خانواده، نه تنها یک گزینه، بلکه یک ضرورت است.

وکیل متخصص می تواند با بررسی دقیق شرایط شما، بهترین راهکار حقوقی را پیشنهاد دهد، از حقوق و منافع شما به بهترین شکل ممکن دفاع کند، و شما را در تمام مراحل قانونی مطالبه مهریه و فرآیند طلاق، گام به گام همراهی نماید. این همراهی، به شما اطمینان می دهد که در این دوران پر چالش، تنها نیستید و می توانید با آگاهی و آرامش، از این مرحله حساس زندگی عبور کنید.