شرایط گرفتن نوزاد از پرورشگاه

گرفتن نوزاد از پرورشگاه، مسیری سرشار از امید و عشق است که آغازگر فصلی نو در زندگی بسیاری از خانواده ها و کودکان می شود. این فرآیند، اگرچه ممکن است با پیچیدگی های قانونی و انتظار همراه باشد، اما سرانجام آن به تشکیل خانواده هایی می انجامد که مهرورزی و مراقبت را به کودکان بی سرپرست هدیه می دهند.

برای متقاضیانی که این مسیر را برمی گزینند، درک دقیق مراحل و شرایط قانونی فرزندخواندگی نوزاد، از اهمیت بالایی برخوردار است. سازمان بهزیستی کشور، به عنوان نهاد متولی اصلی این امر، با نظارت دقیق و بر اساس قوانین مشخص، تلاش می کند تا بهترین تطابق میان نوزادان و خانواده های متقاضی سرپرستی ایجاد شود و آینده ای امن و شاد برای کودکان رقم بخورد. این مقاله راهنمایی جامع برای درک تمامی جنبه های شرایط گرفتن نوزاد از پرورشگاه، از ابتدا تا انتها، به شمار می رود.

آشنایی با فرزندخواندگی نوزاد در ایران

مفهوم فرزندخواندگی در ایران ریشه های عمیق اجتماعی، فرهنگی و مذهبی دارد؛ فرآیندی که فرصتی قانونی برای کودکان بی سرپرست و بدسرپرست فراهم می آورد تا در محیطی خانوادگی رشد کنند. این تجربه، نه تنها راهکاری حمایتی برای کودکان محسوب می شود، بلکه بسیاری از خانواده ها را نیز در مسیر پدر و مادر شدن یاری می رساند. با این عمل، رابطه ای خاص میان فرزندخوانده و خانواده ی جدیدش شکل می گیرد که تحت نظارت دقیق قوانین حمایتی قرار دارد.

تعریف فرزندخواندگی: تفاوت با نگهداری موقت

فرزندخواندگی بر اساس «قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست» تعریف می شود. در این چارچوب قانونی، فرزندخواندگی به معنای اعطای سرپرستی کودکان فاقد سرپرست شناخته شده یا کودکانی است که سرپرست آن ها صلاحیت لازم را ندارد، به خانواده های واجد شرایط. این فرآیند با نگهداری موقت تفاوت های اساسی دارد. نگهداری موقت، اغلب برای مدت زمان محدودی صورت می گیرد و هدف آن تلاش برای بازپیونداندن کودک به خانواده اصلی است. اما در فرزندخواندگی، رابطه ای دائمی و پایدار ایجاد می شود که کودک را به طور کامل به خانواده جدید پیوند می دهد، اگرچه تفاوت هایی با رابطه فرزند زیستی از نظر ارث بری و برخی احکام شرعی وجود دارد که در ادامه به آن ها پرداخته خواهد شد.

هدف اصلی فرزندخواندگی، فراهم آوردن بهترین شرایط برای رشد و بالندگی کودک در یک محیط خانوادگی است. این قانون تضمین می کند که تمامی مراحل با رعایت دقیق حقوق کودک و تحت نظارت مراجع ذی صلاح، یعنی سازمان بهزیستی و مراجع قضایی، انجام شود. این موضوع نشان دهنده حساسیت و اهمیت ویژه ای است که قانونگذار برای آینده این کودکان قائل است.

چرا سرپرستی نوزاد مورد توجه ویژه است؟

تمایل به سرپرستی نوزادان، به دلایل گوناگونی در میان متقاضیان بیشتر دیده می شود. بسیاری از خانواده ها علاقه مندند که کودک را از سنین بسیار پایین، یعنی دوران نوزادی، به جمع خود اضافه کنند تا بتوانند از ابتدا شاهد رشد و نمو او باشند و ارتباط عمیق تری با او برقرار سازند. این تمایل از آنجا ناشی می شود که خانواده ها مایلند نوزاد، از نظر رفتاری و شخصیتی، در محیط تربیتی خود شکل گیرد و حس تعلق از همان روزهای اول زندگی او آغاز شود. علاوه بر این، مسائل مربوط به اطلاع رسانی به کودک درباره فرزندخواندگی نیز در سنین پایین تر با سهولت بیشتری قابل مدیریت است.

اما این تمایل بالا به سرپرستی نوزادی>، چالش های خاص خود را نیز به همراه دارد؛ از جمله طولانی تر شدن صف انتظار برای متقاضیان. این واقعیت باعث می شود که بسیاری از خانواده ها باید مدت زمان نسبتاً زیادی را در انتظار بمانند تا نوزاد واجد شرایط به آن ها معرفی شود. این انتظار، گاهی برای متقاضیان طاقت فرسا به نظر می رسد، اما از سوی دیگر، نشان دهنده دقت و وسواس در فرآیند واگذاری است تا بهترین تطابق میان کودک و خانواده سرپرست صورت گیرد.

تغییرات و قانونمند شدن فرآیند فرزندخواندگی

در سالیان اخیر، فرآیند فرزندخواندگی در ایران دستخوش تغییرات و اصلاحاتی شده است که هدف اصلی آن، قانونمندتر کردن و افزایش شفافیت در تمامی مراحل است. این تغییرات، بیشتر در راستای حفظ منافع عالیه کودک و پیشگیری از هرگونه آسیب احتمالی، به ویژه فسخ فرزندخواندگی، صورت گرفته است. سازمان بهزیستی و مراجع قضایی، با وضع قوانین فرزندخواندگی در ایرانی> جدید و سخت گیرانه تر، تلاش می کنند تا اطمینان حاصل شود که کودکان در خانواده هایی پایدار و با صلاحیت کامل، رشد خواهند کرد.

سخت ترین تجربه برای کودکان، فسخ فرزندخواندگی است. این تجربه می تواند لطمات روحی و روانی عمیقی به کودک وارد کند که جبران آن دشوار خواهد بود. از همین رو، بررسی دقیق و همه جانبه ی صلاحیت خانواده ها از همان ابتدا، امری حیاتی محسوب می شود.

راه اندازی سامانه های یکپارچه و دیجیتالی برای ثبت نام و پیگیری پرونده ها، یکی از مهم ترین گام ها در جهت افزایش شفافیت و کاهش احتمال خطاهای انسانی یا اعمال نفوذ بوده است. این سیستم ها به متقاضیان اجازه می دهند تا با آگاهی بیشتری از وضعیت پرونده خود، مراحل را دنبال کنند و از این رو، اعتماد عمومی به این فرآیند نیز افزایش یابد. در مجموع، قانونمند شدن فرآیند فرزندخواندگی نوزاد از بهزیستیی>، به معنای تأکید بیشتر بر مسئولیت پذیری خانواده های سرپرست و تضمین حقوق و آینده کودکان است.

چه کسانی می توانند متقاضی سرپرستی نوزاد شوند؟ (شرایط متقاضیان)

پذیرش سرپرستی یک نوزاد، مسئولیت بزرگی است که نیازمند داشتن شرایط خاصی از سوی متقاضیان است. قوانین فرزندخواندگی در ایران، این شرایط سرپرستی کودک بی سرپرستی> را به دقت تعریف کرده اند تا از انتخاب بهترین و مناسب ترین خانواده برای کودکان اطمینان حاصل شود. این شرایط هم شامل اولویت بندی های مشخص و هم شامل معیارهای عمومی و اختصاصی است که تمامی متقاضیان باید آن ها را احراز کنند.

اولویت بندی متقاضیان سرپرستی نوزاد

بر اساس ماده ۵ «قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست»، متقاضیان سرپرستی نوزاد بر اساس وضعیت خانوادگی و شرایط خاص، در گروه های اولویت دار قرار می گیرند. این اولویت های فرزندخواندگی نوزادی> به سازمان بهزیستی و مراجع قضایی کمک می کند تا در میان تعداد زیادی از متقاضیان، بهترین گزینه را برای هر کودک انتخاب کنند:

• زوجین فاقد فرزند: این گروه در بالاترین اولویت قرار دارند. زوجینی که حداقل پنج سال از تاریخ ازدواج دائم آن ها گذشته باشد و صاحب فرزندی نشده باشند، می توانند برای سرپرستی نوزاد اقدام کنند. شرط سنی حداقل سی سال برای یکی از زوجین نیز در این گروه الزامی است. در مواردی که گواهی پزشکی قانونی عدم امکان بچه دار شدن را تأیید کند، شرط پنج سال از ازدواج قابل حذف است که این امر، فرآیند را برای برخی زوجین تسریع می بخشد.

• زوجین دارای فرزند: خانواده هایی که قبلاً فرزند زیستی داشته اند نیز می توانند متقاضی سرپرستی نوزاد باشند. در این حالت نیز شرط حداقل سن سی سال برای یکی از زوجین ضروری است. این گروه در اولویت دوم قرار می گیرد، به این معنی که در صورت وجود متقاضیان واجد شرایط از گروه اول، اولویت با آنان خواهد بود. این امکان فرزندخواندگی برای خانواده های دارای فرزندی>، فرصت های بیشتری را برای کودکان فراهم می سازد.

• زنان مجرد بدون شوهر: قانون فرزندخواندگی به زنان مجرد بالای سی سال نیز اجازه می دهد تا سرپرستی کودکان را بر عهده بگیرند، اما این امر منحصراً برای سرپرستی نوزاد یا کودک دختر امکان پذیر است. این بند از قانون، فرصتی را برای زنانی که به تنهایی توانایی و تمایل به تربیت فرزند دارند، فراهم می آورد تا بتوانند به عنوان یک مادر، زندگی کودکی را دگرگون کنند. این گروه در اولویت سوم قرار می گیرد و شرایط فرزندخواندگی زنان مجردی> مشخص و معین است.

همچنین، در شرایط مساوی، زوجین با سن کمتر از پنجاه سال بر زوجین بالای پنجاه سال ارجحیت دارند. متقاضیان سرپرستی کودکان با شرایط خاص، مانند کودکان دارای بیماری یا معلولیت، اغلب با زمان انتظار کمتری مواجه می شوند و این یک فرصت برای تسریع فرآیند و همزمان، ارائه محبت و مراقبت به کودکانی است که نیازهای ویژه ای دارند.

شرایط عمومی و اختصاصی لازم برای همه متقاضیان

علاوه بر اولویت بندی های ذکر شده، تمامی متقاضیان، صرف نظر از گروهی که در آن قرار می گیرند، باید مجموعه ای از شرایط عمومی و اختصاصی را احراز کنند. این شرایط به منظور اطمینان از صلاحیت اخلاقی، مالی، جسمی و روانی متقاضیان برای تربیت صحیح کودک تعیین شده اند:

1. تابعیت ایرانی: متقاضیان باید دارای تابعیت جمهوری اسلامی ایران باشند.
2. اعتقاد به یکی از ادیان رسمی کشور: متقاضیان باید به یکی از ادیان به رسمیت شناخته شده در قانون اساسی اعتقاد داشته باشند.
3. سلامت جسمی و روانی: متقاضیان نباید به بیماری های واگیردار، صعب العلاج یا بیماری های روانی حاد که مانع از تربیت صحیح کودک شود، مبتلا باشند.
4. صلاحیت اخلاقی و توانایی عملی: شامل داشتن حسن سابقه اخلاقی، عدم سوءپیشینه کیفری مؤثر و توانایی واقعی در ارائه محیطی امن و پرمهر.
5. تمکن مالی کافی: توانایی مالی لازم برای تأمین تمامی نیازهای مادی کودک، از طریق مدارک شغلی، فیش حقوقی، سند مالکیت/اجاره نامه و بیمه پایه اجتماعی بررسی می شود.
6. عدم سوءپیشینه کیفری مؤثر: نداشتن محکومیت جزایی مؤثر.
7. عدم اعتیاد: عدم اعتیاد به الکل، مواد مخدر و روان گردان که با ارائه گواهی های لازم احراز می شود.
8. عدم حجر: متقاضیان باید از نظر قانونی، اهلیت و صلاحیت لازم برای انجام امور حقوقی را داشته باشند.

بررسی این شرایط با دقت و وسواس زیادی انجام می شود. هر یک از این معیارها، نقش مهمی در اطمینان از این دارد که کودک در محیطی سالم و امن، تحت سرپرستی افرادی شایسته و مسئولیت پذیر قرار گیرد. سازمان بهزیستی و مراجع قضایی در طول این فرآیند، همواره منافع عالیه کودک را در اولویت قرار می دهند.

چه نوزادانی واجد شرایط واگذاری هستند؟

درک این نکته که چه نوزادانی می توانند تحت سرپرستی قرار گیرند، برای متقاضیان حائز اهمیت است. سازمان بهزیستی کشور، تنها مسئولیت واگذاری نوزادان و کودکانی را بر عهده دارد که شرایط سرپرستی کودک بی سرپرستی> را احراز کرده باشند. این کودکان اغلب در موقعیت های آسیب پذیر قرار گرفته اند و قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، چارچوب مشخصی برای تعریف «کودک قابل واگذاری» ارائه می دهد.

انواع نوزادان قابل واگذاری بر اساس ماده ۷ قانون

ماده ۷ قانون فوق الذکر، به تفصیل انواع کودکانی را که می توانند تحت سرپرستی قرار گیرند، تشریح می کند. این تقسیم بندی به دقت صورت گرفته تا حقوق کودکان حفظ شود و اطمینان حاصل شود که سرپرستی آن ها تنها زمانی واگذار می شود که هیچ راه دیگری برای بازگشت به خانواده زیستی وجود نداشته باشد یا منافع کودک ایجاب کند:

• نوزادان بدون سرپرست شناخته شده: این دسته شامل نوزادانی است که هیچ یک از هویت پدر، مادر یا جد پدری آن ها مشخص نباشد؛ مانند نوزادان رها شده یا گمنام. این نوزادان پس از طی مراحل قانونی و تأیید مراجع قضایی، امکان واگذاری آن ها فراهم می شود.

• نوزادان بی سرپرست کامل: نوزادانی که پدر، مادر و جد پدری آن ها در قید حیات نباشند یا به دلایل قانونی، صلاحیت سرپرستی خود را از دست داده باشند. در این حالت، کودک هیچ سرپرست قانونی و زیستی مؤثری ندارد.

• نوزادان بدسرپرست: این عنوان به نوزادانی اطلاق می شود که والدین یا جد پدری آن ها، به دلیل عدم صلاحیت (مانند اعتیاد شدید، بیماری های حاد روانی، سوءرفتار، زندانی بودن و …) به موجب رأی دادگاه از حق سرپرستی محروم شده اند. در این شرایط، بهزیستی مسئولیت نگهداری و واگذاری او را بر عهده می گیرد.

• نوزادانی که بیش از ۲ سال از سپردن آن ها به بهزیستی گذشته و خانواده ای مراجعه نکرده است: اگر پس از گذشت دو سال از تاریخ سپردن نوزادان به سازمان، پدر، مادر یا جد پدری برای سرپرستی آن ها مراجعه نکرده باشند، کودک واجد شرایط واگذاری به خانواده های متقاضی فرزندخواندگی شناخته می شود.

نکته مهم: سازمان بهزیستی تولیدکننده نوزاد نیست

یکی از سوءتفاهم های رایج در میان عموم مردم و متقاضیان، این است که گمان می کنند سازمان بهزیستی می تواند نوزاد مورد نظر آن ها را تأمین کند. این تصور کاملاً نادرست است. سازمان بهزیستی، نهاد مسئول «تولید» یا «ایجاد» کودک نیست؛ بلکه وظیفه اصلی آن، نگهداری، حمایت و واگذاری نوزادان و کودکانی است که به دلایل مختلف و تحت شرایط قانونی مذکور، سرپرست مؤثر خود را از دست داده اند یا به سرپرستی این سازمان سپرده شده اند. نوزادانی که در این مراکز حضور دارند، نتیجه موقعیت های خاص اجتماعی و خانوادگی هستند و فرآیند واگذاری آن ها نیز کاملاً تابع قوانین و تأیید مراجع قضایی است.

آمار و اولویت بندی در واگذاری نوزادان

تجربه نشان داده است که آمار نوزادان دختر و پسر در مراکز بهزیستی تقریباً برابر است. با این حال، تقاضا برای سرپرستی نوزاد دختری> و به طور کلی نوزادان در رده سنی ۰ تا ۳ سال، به مراتب بیشتر از سایر گروه های سنی است. این تقاضای بالا، به نوبه خود منجر به افزایش طول صف انتظار برای متقاضیان سرپرستی نوزاد می شود. متقاضیانی که تمایل به سرپرستی نوزاد دختر یا نوزادان بسیار کم سن و سالم دارند، ممکن است مجبور به تحمل دوره های انتظار طولانی تری باشند. در مقابل، پذیرش سرپرستی نوزاد پسری> یا کودکانی که دارای شرایط خاص (مانند بیماری یا معلولیت) هستند، معمولاً با زمان انتظار کمتری همراه است. این آمار و اولویت بندی ها، واقعیت های موجود در فرآیند فرزندخواندگی هستند که متقاضیان باید از آن ها آگاه باشند.

مراحل گام به گام سرپرستی نوزاد از بهزیستی و پرورشگاه

مسیر مراحل سرپرستی نوزادی> از مراکز بهزیستی، یک فرآیند ساختاریافته و چند مرحله ای است که هر گام آن با دقت و وسواس خاصی دنبال می شود. هدف از این پیچیدگی، تضمین بهترین آینده برای کودک و اطمینان از صلاحیت کامل خانواده های سرپرست است. آشنایی با این مراحل، به متقاضیان کمک می کند تا با آمادگی بیشتر و دغدغه کمتر، این راه را طی کنند.

مرحله ۱: ثبت نام اولیه در سامانه ملی فرزندخواندگی

اولین گام در این مسیر، ثبت نام الکترونیکی در سامانه ملی فرزندخواندگیی> است. این سامانه به عنوان درگاه اصلی برای تمامی متقاضیان سرپرستی نوزاد و کودک در سراسر کشور عمل می کند و شفافیت و عدالت در فرآیند را افزایش می دهد.

• آدرس دقیق سامانه: متقاضیان باید به آدرس `http://adoption.behzisti.net` مراجعه کنند. این سامانه، نقطه آغازین برای ثبت درخواست سرپرستی نوزاد است.
• نحوه ایجاد حساب کاربری و بارگذاری مدارک اولیه: پس از ورود به سامانه، متقاضیان باید یک حساب کاربری برای خود ایجاد کرده و با دقت تمامی اطلاعات درخواستی را وارد نمایند. در این مرحله، بارگذاری برخی مدارک اولیه مورد نیاز است. کیفیت مطلوب و خوانا بودن تصاویر مدارک بارگذاری شده، اهمیت بسیاری دارد تا فرآیند بررسی با مشکل مواجه نشود.
• دریافت کد رهگیری: پس از تکمیل ثبت نام و بارگذاری مدارک، یک کد رهگیری به متقاضیان ارسال می شود. این کد برای پیگیری وضعیت درخواست در مراحل بعدی ضروری است و باید با دقت نگهداری شود.

مرحله ۲: آماده سازی و ارائه مدارک کامل

پس از ثبت نام اولیه و تأیید آن، از متقاضیان خواسته می شود تا مدارک کامل تری را آماده و ارائه دهند. این مدارک لازم برای فرزندخواندگی نوزادی>، جنبه های مختلف صلاحیت متقاضیان را از نظر قانونی، مالی، اجتماعی و اخلاقی پوشش می دهد. تهیه دقیق و به موقع این مدارک، نقش کلیدی در پیشبرد سریع تر پرونده دارد.

لیست جامع مدارک مورد نیاز:

متقاضیان باید مدارک زیر را با کیفیت مناسب و خوانا تهیه کرده و در زمان مقتضی به سازمان بهزیستی ارائه دهند. لازم به ذکر است که پس از تأیید اولیه، نیاز به برابر اصل کردن این مدارک در دفاتر اسناد رسمی وجود دارد:

• تصویر کلیه صفحات شناسنامه متقاضیان (اصلی و همسر).
• تصویر کارت ملی متقاضیان (اصلی و همسر).
• تصویر کارت پایان خدمت یا معافیت از خدمت (برای آقایان متقاضی).
• تصویر سند ازدواج دائم.
• تصویر آخرین مدرک تحصیلی متقاضیان.
• تصویر سند مالکیت منزل یا مبایعه نامه/اجاره نامه معتبر.
• گواهی اشتغال به کار و تعیین میزان تقریبی درآمد (مانند حکم کارگزینی، فیش حقوقی، پروانه کسب و …).
• تصویر مدارک بیمه پایه اجتماعی (مانند بیمه تأمین اجتماعی، خدمات درمانی و …).
• اصل گواهی پزشک متخصص زنان و زایمان مبنی بر عدم امکان بچه دار شدن (این گواهی برای زوجین فاقد فرزندی که پنج سال از ازدواج آنان گذشته و می خواهند از اولویت اول برخوردار شوند، لازم است. البته متعاقباً این متقاضیان باید از پزشکی قانونی نیز گواهی مربوطه را دریافت کنند).

نکات مهم: برابر اصل کردن مدارک توسط دفاتر اسناد رسمی پس از تأیید اولیه صورت می گیرد. هر گونه نقص یا عدم وضوح در مدارک می تواند باعث تأخیر در فرآیند شود.

مرحله ۳: مصاحبه و بازدید مددکاری اجتماعی

پس از ارائه مدارک، مرحله ی مهمی آغاز می شود که شامل مصاحبه و بازدید میدانی مددکاران اجتماعی از محل سکونت متقاضیان است. این بازدیدها به منظور ارزیابی دقیق تر و جامع تر شرایط خانواده و محیطی که کودک قرار است در آن رشد کند، صورت می گیرد.

• بررسی وضعیت خانوادگی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی متقاضیان: مددکاران اجتماعی با حضور در منزل متقاضیان، جنبه های مختلف زندگی آن ها را مورد بررسی قرار می دهند. این بررسی شامل وضعیت روابط خانوادگی، فرهنگ حاکم بر منزل، موقعیت اجتماعی خانواده در محله و جامعه، و همچنین تأیید صحت اطلاعات مالی و اقتصادی ارائه شده است.
• هدف: ارزیابی اولیه صلاحیت خانواده و محیط زندگی: هدف نهایی این بازدید، ارزیابی اولیه صلاحیت خانواده برای سرپرستی کودک و تأیید اینکه محیط زندگی آن ها، از نظر جسمی و روانی، برای رشد یک نوزاد مناسب است. این ارزیابی ها به تصمیم گیری نهایی مراجع قضایی کمک شایانی می کند.

مرحله ۴: ارزیابی های روانشناختی و پزشکی-قانونی

سلامت جسمی و روانی متقاضیان، از شروط اساسی فرزندخواندگی است. به همین دلیل، در این مرحله ارزیابی های تخصصی تری صورت می گیرد تا از آمادگی کامل سرپرستان اطمینان حاصل شود.

• معرفی به روانشناس معتمد: متقاضیان به روانشناسانی معرفی می شوند که توسط سازمان بهزیستی تأیید شده اند. این روانشناسان از طریق جلسات مشاوره و انجام تست های لازم، سلامت روحی و آمادگی روانی زوجین را برای پذیرش مسئولیت فرزندخواندگی ارزیابی می کنند.
• اخذ گواهی عدم اعتیاد: گواهی عدم اعتیاد به الکل، مواد مخدر و روان گردان، از شروط ضروری است. این گواهی باید از مراکز آزمایشگاهی معتبر و مورد تأیید سازمان بهزیستی اخذ شود.
• اخذ گواهی عدم سوءپیشینه کیفری: متقاضیان باید گواهی عدم سوءپیشینه کیفری را نیز ارائه دهند تا عدم وجود سابقه محکومیت های مؤثر کیفری تأیید شود.

مرحله ۵: معرفی نوزاد و دیدارهای تطبیقی

یکی از مراحل حساس و مهم، معرفی نوزاد به خانواده متقاضی و آغاز دیدارهای تطبیقی است. این مرحله می تواند زمان بر باشد و نیازمند صبر و شکیبایی متقاضیان است.

• انتظار برای یافتن نوزاد واجد شرایط واگذاری: پس از احراز تمامی صلاحیت های متقاضیان، نوبت به انتظار برای یافتن نوزاد واجد شرایط واگذاری می رسد. این زمان انتظار می تواند بسته به اولویت ها (مانند تمایل به نوزاد دختر یا نوزاد سالم با سن پایین) متفاوت باشد و گاهی به طول می انجامد.
• برگزاری دیدارهایی بین متقاضیان و نوزاد: پس از معرفی اولیه، دیدارهایی میان متقاضیان و نوزاد در فضایی تحت نظارت برگزار می شود. این دیدارها به منظور ارزیابی میزان پذیرش متقابل و تعامل عاطفی بین کودک و خانواده جدید است. در برخی موارد، اگر تعامل مناسبی شکل نگیرد، امکان معرفی تا سه نوزاد دیگر نیز به خانواده وجود دارد تا بهترین تطابق ممکن حاصل شود. این فرآیند گاهی با نام به سرپرستی گرفتن بچه از شیرخوارگاهی> نیز شناخته می شود.

مرحله ۶: صدور حکم سرپرستی موقت

پس از موفقیت آمیز بودن دیدارهای تطبیقی و تأیید کارشناسان، مرحله صدور حکم سرپرستی موقت آغاز می شود.

• صدور حکم ۶ ماهه سرپرستی آزمایشی: دادگاه صالح با توجه به گزارش های بهزیستی و سایر ارزیابی ها، حکم سرپرستی موقت را برای مدت شش ماه صادر می کند. این دوره آزمایشی فرصتی است برای خانواده تا با کودک زندگی کرده و به طور عملی مسئولیت های والدگری را تجربه کنند.
• لزوم شرکت در دوره های آموزشی والدگری: در طول دوره سرپرستی موقت، متقاضیان ملزم به شرکت در دوره های آموزشی والدگری می شوند تا مهارت های لازم برای تربیت کودک را تقویت کنند.
• نظارت مستمر مددکاران اجتماعی: مددکاران اجتماعی در طول دوره شش ماهه سرپرستی موقت، نظارت های مستمری بر وضعیت کودک و خانواده دارند.

مرحله ۷: صدور حکم سرپرستی دائم

مرحله نهایی در فرآیند فرزندخواندگی، صدور حکم سرپرستی دائم است که مهر تأییدی بر موفقیت آمیز بودن تمامی مراحل قبلی است.

• تأیید نهایی کارشناسان بهزیستی و دادگاه: در صورت تأیید نهایی کارشناسان بهزیستی و دادگاه مبنی بر موفقیت آمیز بودن دوره آزمایشی و احراز اینکه تمامی منافع کودک تأمین شده است، پرونده برای صدور حکم قطعی فرزندخواندگی به دادگاه ارسال می شود.
• حکم قطعی فرزندخواندگی صادر می شود: با صدور حکم قطعی فرزندخواندگی، کودک به طور دائم تحت سرپرستی قانونی خانواده جدید قرار می گیرد و از تمامی حقوق و حمایت های قانونی مربوط به فرزندخوانده بهره مند می شود. این حکم، آغازگر یک زندگی جدید و دائمی برای کودک در آغوش خانواده ای پرمهر است.

چالش ها، نکات مهم و ابهامات رایج در فرزندخواندگی نوزاد

مسیر سرپرستی نوزاد، مانند هر فرآیند مهم دیگری در زندگی، با چالش ها، نکات کلیدی و ابهامات رایجی همراه است که آگاهی از آن ها می تواند به متقاضیان کمک شایانی کند. درک این جنبه ها به آمادگی بیشتر و انتظارات واقع بینانه تر منجر می شود.

مدت زمان انتظار و دلایل آن

یکی از مهم ترین دغدغه های متقاضیان سرپرستی نوزاد، مدت زمان انتظار برای فرزندخواندگی نوزادی> است. با وجود تعداد قابل توجه کودکان تحت پوشش بهزیستی، صف انتظار برای نوزادان، به ویژه نوزادان دختر سالم، می تواند بسیار طولانی باشد. دلایل متعددی برای این وضعیت وجود دارد:

• عدم مسئولیت بهزیستی در تأمین کودک: سازمان بهزیستی «تأمین کننده» کودک نیست، بلکه تنها وظیفه واگذاری کودکانی را دارد که به دلایل قانونی و قضایی، شرایط واگذاری را احراز کرده اند. تعداد این کودکان همیشه متناسب با حجم بالای تقاضا نیست.

• لزوم تأیید قضایی: هر کودک قبل از واگذاری، باید توسط مراجع قضایی، بی سرپرست یا بدسرپرست شناخته شود و این فرآیند قضایی زمان بر است.

• سخت گیری در احراز صلاحیت: بهزیستی و دادگاه ها در احراز صلاحیت خانواده های متقاضی، بسیار سخت گیرانه عمل می کنند تا منافع عالیه کودک به بهترین شکل ممکن تأمین شود.

• تقاضای بالای نوزادان سالم و دختر: بیشتر متقاضیان به دنبال نوزادان سالم، با سن پایین و به ویژه دختر هستند که این امر صف انتظار را طولانی تر می کند.

شفافیت و عدم امکان پارتی بازی

پرسش از شفافیت فرآیند و امکان وجود پارتی بازی، همواره یکی از دغدغه های متقاضیان بوده است. در سالیان اخیر، با راه اندازی «سامانه ملی فرزندخواندگی»، گام های مؤثری در جهت افزایش شفافیت و کاهش احتمال اعمال نفوذ برداشته شده است.

• نقش سامانه ملی فرزندخواندگی و سیستم رصد استان ها: این سامانه به متقاضیان اجازه می دهد تا درخواست های خود را به صورت آنلاین ثبت کنند و پرونده آن ها به صورت سیستمی و بر اساس اولویت ها و شرایط قانونی مورد بررسی قرار گیرد. همچنین، سیستم رصد استانی بهزیستی، امکان پایش دقیق فرآیندها را فراهم می کند.

• نحوه طرح شکایت: در صورت وجود هرگونه ابهام یا احساس اجحاف، متقاضیان می توانند از طریق بخش پرسش و پاسخ سامانه فرزندخواندگی یا «سامانه دیدبان بهزیستی» با شماره تماس ۱۴۸۲، موارد خود را با ستاد کشوری بهزیستی مطرح کنند.

تعهد تملیک بخشی از اموال (ماده ۱۴ قانون)

یکی از شرایط مهم در فرآیند فرزندخواندگی، به ویژه برای تضمین آینده مالی کودک، مربوط به تملیک بخشی از اموال سرپرست به فرزندخوانده است. این موضوع در ماده ۱۴ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست تصریح شده است و به عنوان تعهد تملیک اموال فرزندخواندهی> شناخته می شود.

• هدف: تضمین آینده مالی فرزندخوانده: از آنجا که فرزندخوانده به طور قانونی از والدین سرپرست خود ارث نمی برد، قانونگذار این شرط را برای تأمین آینده مالی او پیش بینی کرده است. این اقدام به منظور حمایت از کودک در برابر نوسانات مالی احتمالی و تضمین یک زندگی با ثبات برای او در آینده است.

• نقش قاضی در تعیین نوع و میزان مال یا اخذ تعهد کتبی: تشخیص نوع و میزان مال یا حقوقی که باید به کودک تملیک شود، بر عهده دادگاه است. قاضی با در نظر گرفتن مصالح کودک و توانایی مالی متقاضیان، این تصمیم را اتخاذ می کند. در مواردی که اخذ تضمین عینی ممکن یا به مصلحت نباشد، دادگاه می تواند دستور اخذ تعهد کتبی به تملیک بخشی از اموال یا حقوق در آینده را صادر کند و پس از قبول متقاضی، حکم سرپرستی صادر می شود.

مبحث محرمیت شرعی

یکی از دغدغه های مهم خانواده های سرپرست، به خصوص در جامعه ای با بافت مذهبی، مسئله محرمیت در فرزندخواندگیی> است. از آنجا که فرزندخوانده رابطه نسبی با والدین سرپرست ندارد، محرمیت خود به خود ایجاد نمی شود و باید از طریق راه های شرعی خاصی این محرمیت ایجاد گردد.

• توضیح راه های ایجاد محرمیت برای فرزندخوانده: راه هایی مانند شیردهی توسط مادرخوانده (در صورتی که شرایط شرعی آن فراهم باشد) یا ازدواج موقت پدرخوانده با مادر رضاعی یا دختری که بعداً خواهرخوانده کودک می شود، از جمله راهکارهایی هستند که برای ایجاد محرمیت پیشنهاد می شوند.

• تأکید بر تبعیت از فتوای مرجع تقلید: در این زمینه، لازم است که متقاضیان از فتوای مرجع تقلید خود تبعیت کنند و بر اساس نظر ایشان برای ایجاد محرمیت اقدام نمایند. این امر نیازمند کسب آگاهی دقیق از احکام شرعی مربوطه است.

اطلاع رسانی به کودک و جامعه

نحوه اطلاع رسانی به کودک درباره فرزندخواندگی و همچنین نحوه برخورد جامعه با این موضوع، از جنبه های حساس و مهمی است که می تواند تأثیرات عمیقی بر سلامت روانی کودک داشته باشد.

• اهمیت آگاه سازی کودک از همان سنین پایین: متخصصان روانشناسی و مددکاری اجتماعی تأکید دارند که کودک باید از سنین پایین و به تدریج از واقعیت فرزندخواندگی خود آگاه شود. پنهان کاری این حقیقت می تواند در سنین بالاتر، به ویژه در دوره نوجوانی، آسیب های روحی و روانی جدی و غیرقابل جبرانی به کودک وارد کند. بیان حقیقت به شیوه ای مناسب و با زبان کودکانه، حس اعتماد و امنیت را در او تقویت می کند.

• نقش فرهنگ سازی رسانه ای و خانواده ها: فرهنگ سازی در جامعه برای پذیرش و احترام به فرزندخواندگی، امری ضروری است. رسانه ها، با تولید محتواهای آموزشی و فرهنگی (مانند فیلم ها و سریال ها)، می توانند نقش مؤثری در تغییر نگرش های نادرست و ترویج فرهنگ پذیرش ایفا کنند. خانواده ها نیز باید با آگاهی و اطمینان، این موضوع را در دایره اجتماعی خود مطرح کرده و با حمایت از کودک، به او کمک کنند تا با هویت فرزندخواندگی خود کنار بیاید.

پذیرش نوزادان با نیازهای خاص

پذیرش نوزادان دارای معلولیت یا بیماری خاص، یک اقدام انسانی و ارزشمند است که می تواند مسیر فرزندخواندگی را برای متقاضیان کوتاه تر کند. این کودکان، با وجود نیازهای ویژه، می توانند محبت و شادی بی نظیری را به خانواده ها هدیه دهند.

• تشویق به پذیرش نوزادان دارای معلولیت یا بیماری خاص: سازمان بهزیستی به طور فعال خانواده ها را به پذیرش این کودکان تشویق می کند. این کودکان نیز مانند سایر نوزادان، نیازمند محبت، مراقبت و فرصت های رشد هستند.

• کاهش زمان انتظار: متقاضیانی که تمایل به سرپرستی نوزادان با نیازهای خاص دارند، معمولاً با زمان انتظار بسیار کمتری مواجه می شوند، زیرا تعداد متقاضیان برای این دسته از کودکان کمتر است.

فسخ فرزندخواندگی

فسخ فرزندخواندگی، یکی از دردناک ترین اتفاقاتی است که می تواند برای یک کودک رخ دهد. این موضوع به دلیل آسیب های جدی روحی و روانی که به کودک وارد می کند، از سوی سازمان بهزیستی و مراجع قضایی با سخت گیری فراوان مورد بررسی قرار می گیرد.

• تأکید بر آسیب های جدی روحی و روانی: بازگشت کودک پس از تجربه زندگی در یک خانواده، به مراکز نگهداری، می تواند منجر به احساس طردشدگی، عدم امنیت، و مشکلات عاطفی و رفتاری عمیق در او شود. سازمان بهزیستی با این واقعیت تلخ، روزانه مواجه است.

• دلیل سخت گیری سازمان: سخت گیری های موجود در فرآیند فرزندخواندگی، نه برای ایجاد مانع، بلکه برای حفاظت از کودکان و جلوگیری از تکرار چنین تجربیات تلخی است. هدف این است که هر فرزندی که به یک خانواده سپرده می شود، در آن خانواده پابرجا بماند و آینده ای مطمئن داشته باشد.

نتیجه گیری

فرزندخواندگی نوزاد از بهزیستیی>، فرآیندی عمیقاً انسانی و قانونی است که می تواند زندگی کودکان بی سرپرست و بدسرپرست را دگرگون کند. این مسیر، از ثبت نام اولیه در سامانه ملی فرزندخواندگیی> گرفته تا صدور حکم سرپرستی دائم، با مراحل و شرایط گرفتن نوزاد از پرورشگاهی> همراه است که برای حفظ منافع عالیه کودک و تضمین آینده ای روشن برای او طراحی شده اند. متقاضیان در این راه با نیاز به صبر، آگاهی و پیگیری دقیق روبرو می شوند.

با وجود چالش هایی مانند طولانی بودن مدت زمان انتظار برای فرزندخواندگی نوزادی> برای برخی نوزادان و پیچیدگی های اداری، سامانه های نوین و نظارت دقیق سازمان بهزیستی و مراجع قضایی، شفافیت و عدالت در این فرآیند را تا حد زیادی تضمین کرده اند. آگاهی از شرایط عمومی و اختصاصی متقاضیان، تعریف کودک واجد شرایط واگذاری، و همچنین نکات مهمی چون تعهد تملیک اموال فرزندخواندهی> و مسئله محرمیت در فرزندخواندگیی>، می تواند به خانواده ها کمک کند تا با دیدی باز و آمادگی کامل، وارد این مسیر شوند.

فرزندخواندگی نوزاد، نه تنها به معنای تشکیل یک خانواده جدید است، بلکه تعهدی بزرگ به تربیت، عشق ورزی و فراهم آوردن بهترین فرصت ها برای رشد و بالندگی یک انسان است. این فرآیند، با تمامی سختی ها و انتظاراتش، در نهایت می تواند به یکی از پربرکت ترین و پرمعناترین تجربیات زندگی برای خانواده هایی باشد که با قلب هایی سرشار از مهر و امید، آماده اند تا آغوش خود را به روی یک نوزاد بگشایند و به او زندگی دوباره ای ببخشند. در نهایت، تمامی تلاش ها در این راه، معطوف به ساختن آینده ای روشن تر و شادتر برای کودکان این مرز و بوم است.