نرخ مالیات وراث طبقه اول

نرخ مالیات بر ارث برای وراث طبقه اول، یعنی پدر، مادر، همسر، فرزندان و فرزندانِ فرزندان متوفی، بر اساس نوع دارایی و قوانین جدید مالیات های مستقیم (مصوب 1395) محاسبه می شود. این نرخ ها که در سال های 1403 و 1404 نیز اعتبار دارند، برای هر نوع دارایی متفاوت بوده و معمولاً پایین ترین نرخ مالیاتی در بین طبقات مختلف وراث را شامل می شود.

دریافت گواهی انحصار وراثت و پرداخت مالیات بر ارث، از جمله مراحل ضروری پس از فوت یک عزیز است که وراث با آن روبه رو می شوند. آگاهی دقیق از قوانین و نرخ های مربوط به مالیات بر ارث، به ویژه برای وراث طبقه اول، اهمیت فراوانی دارد. این اطلاعات به آن ها کمک می کند تا در زمان مناسب، با برنامه ریزی مالیاتی صحیح، از بروز مشکلات و جرائم احتمالی جلوگیری کنند. این راهنمای جامع به تمام ابهامات و سوالات وراث طبقه اول در خصوص نحوه محاسبه و نرخ گذاری مالیات انواع اموال متوفی پاسخ می دهد تا بتوانند با درکی صحیح، این فرآیند را طی کنند.

مالیات بر ارث چیست و وراث طبقه اول چه کسانی هستند؟

مالیات بر ارث یکی از انواع مالیات های مستقیم است که به اموال و دارایی های منتقل شده از متوفی به وراثش تعلق می گیرد. این مالیات با هدف تعدیل ثروت و کمک به درآمدهای عمومی دولت وضع شده و وراث موظف هستند قبل از هرگونه تقسیم یا انتقال ماترک، نسبت به پرداخت آن اقدام کنند.

قانون گذار جمهوری اسلامی ایران، وراث را بر اساس میزان قرابت با متوفی به سه طبقه اصلی تقسیم کرده است که هر طبقه نرخ مالیاتی متفاوتی دارد. وراث طبقه اول نزدیک ترین افراد به متوفی محسوب می شوند و به همین دلیل، نرخ مالیات بر ارث برای آن ها معمولاً پایین تر از سایر طبقات است.

معرفی دقیق وراث طبقه اول بر اساس قانون

وراث طبقه اول طبق قانون مدنی و قانون مالیات های مستقیم شامل افراد زیر هستند:

• پدر و مادر: والدین متوفی
• همسر: زن یا شوهر متوفی
• فرزندان: فرزندان بلاواسطه متوفی (دختر و پسر)
• فرزندانِ فرزندان (نوادگان): در صورتی که فرزندان متوفی در قید حیات نباشند، نوادگان (فرزندانِ فرزندان) جایگزین آن ها محسوب شده و در طبقه اول قرار می گیرند.

یکی از نکات مهم این است که وجود حتی یک نفر از وراث طبقه اول، مانع از ارث بردن وراث طبقات بعدی می شود. به عنوان مثال، تا زمانی که فرزند یا پدر و مادر متوفی در قید حیات باشند، خواهر و برادر متوفی (که در طبقه دوم قرار دارند) ارثی نمی برند و به طبع آن، مالیات بر ارثی نیز پرداخت نمی کنند. این تفاوت در نرخ گذاری و حق ارث، دلیل اصلی اهمیت تمرکز بر وراث طبقه اول است.

قانون جدید مالیات بر ارث (مصوب 1395) و تاثیرات آن بر وراث طبقه اول

قانون مالیات های مستقیم در تاریخ 1394/04/31 اصلاح شد و از ابتدای سال 1395 (1395/01/01) به اجرا درآمد. این قانون جدید، تغییرات بنیادین و چشمگیری را در نحوه محاسبه مالیات بر ارث به وجود آورد که درک آن برای وراث طبقه اول حیاتی است. قبل از این اصلاحیه، مالیات بر ارث بر اساس ارزش کلی ماترک و سهم هر وارث محاسبه می شد، اما در قانون جدید، نحوه محاسبه کاملاً تغییر کرده و بر اساس نوع دارایی متوفی تعیین می شود.

این تغییر بدان معناست که دیگر صرفاً ارزش کل دارایی های متوفی ملاک نیست؛ بلکه هر نوع دارایی (مانند ملک، خودرو، سپرده بانکی، سهام و غیره) نرخ مالیاتی مخصوص به خود را دارد. این رویکرد جدید، شفافیت بیشتری را در تعیین مالیات ایجاد کرده و به وراث طبقه اول این امکان را می دهد تا با آگاهی از نرخ هر دارایی، برنامه ریزی دقیق تری داشته باشند.

قانون جدید مالیات بر ارث (مصوب 1395) نحوه محاسبه مالیات را از ارزش کلی ماترک به نرخ گذاری بر اساس نوع دارایی تغییر داده است، که این امر شفافیت و برنامه ریزی مالیاتی را برای وراث طبقه اول تسهیل می کند.

این قانون برای تمامی متوفیانی که از تاریخ 1395/01/01 به بعد فوت کرده اند، لازم الاجراست. به روزرسانی های سال 1403 و 1404 نیز بر پایه همین قانون استوار هستند و صرفاً شامل تعدیلات یا دستورالعمل های اجرایی جدید می شوند که در اصل و ماهیت قانون تغییر چندانی ایجاد نمی کنند، بلکه جزئیات آن را روشن تر می سازند. برای متوفیان قبل از این تاریخ، قوانین سابق مالیات بر ارث اعمال خواهد شد که در این مقاله تمرکز بر آن ها نیست.

جدول جامع و تفصیلی نرخ مالیات بر ارث برای وراث طبقه اول (آپدیت 1403/1404)

برای سهولت در درک و برنامه ریزی، جدول زیر نرخ مالیات بر ارث برای وراث طبقه اول را برای انواع دارایی های متوفی بر اساس آخرین قوانین (1403/1404) به صورت جامع نمایش می دهد. این جدول، مرجع اصلی وراث طبقه اول برای اطلاع از نرخ های مالیاتی مربوطه است.

نوع دارایی	نرخ مالیات برای وراث طبقه اول (درصد)	توضیحات و نکات مهم
املاک (مسکونی، اداری، تجاری)	7.5% از ارزش معاملاتی	ارزش گذاری بر اساس ارزش معاملاتی مصوب توسط سازمان امور مالیاتی
حق واگذاری محل (سرقفلی)	3% از ارزش روز	ارزش گذاری بر اساس ارزش واقعی توسط کارشناس رسمی دادگستری یا سازمان امور مالیاتی
وسایل نقلیه (زمینی، دریایی، هوایی)	2% از ارزش روز	ارزش گذاری بر اساس قیمت روز توسط کارشناس رسمی یا سازمان امور مالیاتی
سپرده های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار	3% از مبلغ موجودی و سود متعلق به آن	حساب ها پس از فوت مسدود می شوند و پس از پرداخت مالیات، رفع توقیف می گردند
سهام پذیرفته شده در بورس و حق تقدم آن ها	0.75% از ارزش سهام و حق تقدم در روز فوت	ارزش گذاری بر اساس قیمت روز معامله در بورس
سهام و سهم الشرکه شرکت های غیربورسی	6% از ارزش اسمی یا قیمت روز (هرکدام بالاتر بود)	ارزش گذاری توسط کارشناس رسمی دادگستری یا سازمان امور مالیاتی
طلا، ارز، حق امتیاز و سایر اموال و حقوق مالی نامبرده نشده	10% از ارزش روز	شامل کلیه اموال و حقوق مالی که در سایر دسته ها قرار نمی گیرند
اموال متوفی در خارج از کشور	10% از ارزش روز (پس از کسر مالیات های پرداختی در خارج از کشور)	نیاز به اعلام دقیق و ارائه مستندات پرداخت مالیات در کشور مبدأ

توجه داشته باشید که این نرخ ها تنها برای وراث طبقه اول است. برای وراث طبقه دوم، نرخ ها دو برابر و برای وراث طبقه سوم، نرخ ها چهار برابر وراث طبقه اول خواهد بود. این تفاوت در نرخ گذاری، اهمیت شناسایی صحیح طبقه وراث را بیش از پیش نمایان می سازد.

توضیح جزئیات نرخ مالیات بر ارث برای هر نوع دارایی برای وراث طبقه اول

در این بخش، به تفصیل به بررسی نرخ مالیات وراث طبقه اول برای انواع مختلف دارایی ها پرداخته می شود. این توضیحات به وراث کمک می کند تا با جزئیات ارزش گذاری و محاسبه مالیات هر دارایی آشنا شوند.

مالیات بر ارث املاک

املاک یکی از مهم ترین بخش های ماترک است که شامل انواع مسکونی، اداری، تجاری و حتی حق واگذاری محل (سرقفلی) می شود. نحوه ارزش گذاری و نرخ مالیات بر ارث برای هر یک از این موارد برای وراث طبقه اول به شرح زیر است:

املاک مسکونی

مالیات بر ارث املاک مسکونی برای وراث طبقه اول، معادل 7.5 درصد از ارزش معاملاتی آن است. ارزش معاملاتی توسط سازمان امور مالیاتی تعیین و اعلام می شود و معمولاً کمتر از ارزش واقعی یا قیمت روز ملک در بازار است. برای مثال، اگر ارزش معاملاتی یک ملک مسکونی 2 میلیارد تومان باشد، مالیات بر ارث آن برای وراث طبقه اول معادل 150 میلیون تومان خواهد بود.

املاک تجاری و اداری

همانند املاک مسکونی، مالیات بر ارث املاک تجاری و اداری نیز برای وراث طبقه اول 7.5 درصد از ارزش معاملاتی آن ها تعیین شده است. ارزش گذاری در این موارد نیز بر مبنای جدول ارزش معاملاتی سازمان امور مالیاتی صورت می گیرد. فرض کنید یک واحد اداری دارای ارزش معاملاتی 3 میلیارد تومان باشد؛ در این صورت وراث طبقه اول باید 225 میلیون تومان مالیات بر ارث پرداخت کنند.

حق واگذاری محل (سرقفلی)

حق واگذاری محل یا سرقفلی، امتیازی است که در کنار ملک تجاری قرار می گیرد و دارای ارزش مالی است. مالیات بر ارث حق واگذاری محل برای وراث طبقه اول 3 درصد از ارزش روز آن است. ارزش سرقفلی توسط کارشناسان رسمی دادگستری یا سازمان امور مالیاتی تعیین می شود. برای مثال، اگر ارزش سرقفلی یک مغازه 1 میلیارد تومان باشد، مالیات آن برای وراث طبقه اول 30 میلیون تومان خواهد بود.

مالیات بر ارث وسایل نقلیه

وسایل نقلیه شامل خودروهای زمینی، وسایل نقلیه دریایی (مانند قایق و کشتی) و هوایی (مانند هواپیما) می شود. مالیات بر ارث این دارایی ها برای وراث طبقه اول، 2 درصد از ارزش روز آن ها است. ارزش روز توسط کارشناس رسمی یا سازمان امور مالیاتی تعیین می شود. برای مثال، اگر ارزش روز یک خودرو 500 میلیون تومان باشد، مالیات بر ارث آن برای وراث طبقه اول 10 میلیون تومان خواهد بود.

مالیات بر ارث سپرده های بانکی و اوراق بهادار

سپرده های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار بخش مهمی از دارایی های منقول متوفی را تشکیل می دهند.

سپرده های بانکی و سود متعلق به آن

مالیات بر ارث سپرده های بانکی و سود متعلق به آن ها برای وراث طبقه اول، 3 درصد از موجودی حساب در تاریخ فوت است. نکته مهم این است که پس از فوت متوفی، تمامی حساب های بانکی وی مسدود می شوند و وراث برای دسترسی به این وجوه باید ابتدا مالیات بر ارث را پرداخت کرده و مفاصاحساب مالیاتی را به بانک ارائه دهند. اگر موجودی حساب بانکی متوفی 1 میلیارد تومان باشد، مالیات بر ارث آن برای وراث طبقه اول 30 میلیون تومان خواهد بود.

اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار

اوراق مشارکت و دیگر اوراق بهادار نیز مشمول مالیات بر ارث هستند و نرخ آن برای وراث طبقه اول، 3 درصد از ارزش اسمی یا ارزش روز آن ها (هرکدام بالاتر بود) در زمان فوت است. سود تعلق گرفته به این اوراق تا تاریخ فوت نیز در محاسبه مالیات لحاظ می شود.

مالیات بر ارث سهام و سهم الشرکه

سهام و سهم الشرکه متوفی بسته به اینکه در بورس پذیرفته شده باشند یا خیر، نرخ های متفاوتی دارند.

سهام پذیرفته شده در بورس و حق تقدم آن ها

مالیات بر ارث سهام پذیرفته شده در بورس و حق تقدم آن ها برای وراث طبقه اول، تنها 0.75 درصد از ارزش روز آن ها در زمان فوت است. این نرخ بسیار پایین، تشویقی برای سرمایه گذاری در بورس محسوب می شود. برای مثال، اگر متوفی سهامی به ارزش 2 میلیارد تومان در بورس داشته باشد، مالیات بر ارث آن برای وراث طبقه اول 15 میلیون تومان خواهد بود.

سهام و سهم الشرکه شرکت های غیربورسی

برای سهام و سهم الشرکه شرکت های غیربورسی، نرخ مالیات بر ارث برای وراث طبقه اول، 6 درصد از ارزش اسمی یا قیمت روز (هرکدام بالاتر بود) در زمان فوت است. ارزش این سهام توسط کارشناسان رسمی دادگستری یا سازمان امور مالیاتی تعیین می شود.

مالیات بر ارث سایر اموال و حقوق مالی

این دسته شامل تمامی اموال و حقوق مالی متوفی می شود که در دسته های قبلی به صورت صریح ذکر نشده اند.

طلا، ارز، حق امتیاز و سایر اموال و حقوق مالی نامبرده نشده

مالیات بر ارث برای طلا، ارز، حق امتیاز (مانند امتیاز خط تلفن، امتیاز تجاری و صنعتی) و سایر اموال و حقوق مالی که در قانون به صورت خاص نرخ گذاری نشده اند، برای وراث طبقه اول 10 درصد از ارزش روز آن ها است. تعیین ارزش این اموال معمولاً توسط کارشناسان مربوطه صورت می گیرد.

اموال متوفی در خارج از کشور

اموالی که متوفی در خارج از کشور داشته است نیز مشمول مالیات بر ارث در ایران می شود. نرخ مالیات برای وراث طبقه اول، 10 درصد از ارزش روز این اموال است. البته در صورتی که مالیاتی بابت همان اموال در کشور خارجی پرداخت شده باشد، مبلغ مالیات پرداختی (تا سقف مالیات ایران) از مالیات قابل پرداخت در ایران کسر خواهد شد. این موضوع نیاز به ارائه مستندات دقیق از سوی وراث دارد.

اموال معاف از مالیات بر ارث برای وراث طبقه اول

قانون گذار برای حمایت از وراث و تسهیل امور مالیاتی، برخی از اموال و حقوق مالی را از شمول مالیات بر ارث خارج کرده است. اطلاع از این موارد می تواند بار مالیاتی وراث طبقه اول را به طور چشمگیری کاهش دهد.

لیست کامل و دقیق اموال معاف از مالیات بر ارث به شرح زیر است:

1. مزایای پایان خدمت و وجوه بازنشستگی: تمامی وجوهی که بابت حقوق بازنشستگی، وظیفه، یا مزایای پایان خدمت به وراث پرداخت می شود، معاف از مالیات است.
2. مطالبات بازخرید خدمت، خسارت اخراج و بیمه های اجتماعی: مبالغی که بابت بازخرید خدمت، خسارت اخراج از کار یا از محل بیمه های اجتماعی به وراث تعلق می گیرد، مشمول مالیات بر ارث نیست.
3. وجوه پرداختی توسط مؤسسات بیمه یا کارفرما: هرگونه مبلغی که توسط شرکت های بیمه (مانند بیمه عمر) یا کارفرما به عنوان غرامت یا مزایا به وراث پرداخت شود، معاف از مالیات است.
4. انواع بیمه های عمر و زندگی: سرمایه بیمه عمر و سایر انواع بیمه های زندگی که پس از فوت متوفی به وراث پرداخت می شود، کاملاً از مالیات بر ارث معاف است.
5. خسارت فوت و دیه: مبلغ دیه و هرگونه خسارت فوت که به وراث پرداخت می گردد، مشمول مالیات بر ارث نیست.
6. اثاث البیت محل سکونت متوفی: کلیه لوازم منزل و اثاثیه موجود در محل سکونت متوفی، از پرداخت مالیات بر ارث معاف هستند.
7. هزینه های کفن و دفن: مبالغی که بابت هزینه های کفن و دفن متوفی پرداخت شده است، از کل ماترک کسر و از مالیات معاف می شود.
8. بدهی های متوفی: بدهی های مستند و قابل اثبات متوفی (مانند وام های بانکی، مهریه همسر و سایر دیون قانونی) پس از تایید اداره امور مالیاتی، از ارزش ماترک کسر شده و مالیات به خالص دارایی های باقی مانده تعلق می گیرد.
9. معافیت ویژه وراث طبقه اول و دوم شهدای انقلاب اسلامی: بر اساس ماده 25 قانون مالیات های مستقیم، وراث طبقه اول و دوم شهدای انقلاب اسلامی از پرداخت مالیات بر ارث معاف هستند.

شناسایی این موارد معاف از مالیات، به وراث کمک می کند تا در اظهارنامه مالیاتی خود، این اقلام را به درستی ثبت کرده و از پرداخت مالیات اضافی جلوگیری کنند. برای اطمینان از صحت این معافیت ها، مشورت با کارشناسان مالیاتی توصیه می شود.

نحوه محاسبه، مراحل اداری و پرداخت مالیات بر ارث برای وراث طبقه اول (گام به گام)

فرآیند مالیات بر ارث، دارای مراحل اداری مشخصی است که وراث طبقه اول باید به ترتیب آن ها را طی کنند. رعایت مهلت های قانونی و ارائه مدارک صحیح در این مسیر از اهمیت بالایی برخوردار است.

مراحل کلی از دریافت گواهی فوت تا اخذ مفاصاحساب

پس از فوت متوفی، وراث طبقه اول باید مراحل زیر را برای تعیین و پرداخت مالیات بر ارث طی کنند:

1. دریافت گواهی فوت: اولین قدم، دریافت گواهی فوت متوفی از سازمان ثبت احوال است.
2. اقدام برای گواهی انحصار وراثت: وراث باید به شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی مراجعه کرده و با ارائه مدارک لازم، تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت کنند. در قانون جدید (پس از 1395)، برای صدور گواهی انحصار وراثت، نیازی به ارائه گواهینامه مالیات بر ارث نیست.
3. تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیات بر ارث: وراث متوفی (یا نماینده قانونی آن ها) موظف اند ظرف مدت یک سال از تاریخ فوت، اظهارنامه مالیات بر ارث را تکمیل و به اداره امور مالیاتی مربوطه (اداره مالیات آخرین محل اقامت متوفی) تسلیم کنند. این اظهارنامه باید شامل فهرستی دقیق از تمامی اموال و دارایی های متوفی، ارزش روز آن ها در زمان فوت، و همچنین بدهی ها، دیون و هزینه های قابل کسر باشد.
4. تشکیل پرونده مالیاتی: پس از تسلیم اظهارنامه، پرونده مالیات بر ارث در اداره مالیات تشکیل می شود. کارشناسان اداره مالیات، ارزش دارایی ها را بر اساس قوانین موجود ارزیابی می کنند.
5. پرداخت مالیات: پس از تعیین میزان مالیات، وراث باید نسبت به پرداخت آن اقدام کنند.
6. اخذ مفاصاحساب مالیات بر ارث: پس از پرداخت مالیات، اداره امور مالیاتی گواهی مفاصاحساب مالیات بر ارث را صادر می کند. این گواهی برای نقل و انتقال قانونی دارایی ها ضروری است.

مدارک مورد نیاز برای تشکیل پرونده وراث طبقه اول

برای تشکیل پرونده و تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث، وراث طبقه اول به مدارک زیر نیاز دارند:

• گواهی فوت متوفی
• گواهی انحصار وراثت
• شناسنامه و کارت ملی متوفی و تمامی وراث
• رونوشت یا تصویر گواهی شده از اسناد مالکیت تمامی اموال و دارایی های متوفی (مانند سند ملک، کارت خودرو، گواهی سپرده بانکی، اوراق سهام و…)
• مدارک مربوط به بدهی ها و مطالبات متوفی (مانند اسناد وام، مهریه، فاکتورهای هزینه های کفن و دفن)
• آخرین وصیت نامه متوفی (در صورت وجود)
• وکالت نامه (در صورتی که امور توسط وکیل پیگیری می شود)

مهلت قانونی ارسال اظهارنامه و پرداخت مالیات و جرائم آن

همانطور که ذکر شد، وراث (یا نماینده قانونی) یک سال از تاریخ فوت متوفی مهلت دارند تا اظهارنامه مالیات بر ارث را تسلیم کنند. عدم تسلیم اظهارنامه در این مهلت قانونی یا تأخیر در پرداخت مالیات، می تواند منجر به اعمال جرائم شود:

• متوفیان قبل از سال 1395: برای این گروه، عدم تسلیم اظهارنامه موجب جریمه ای معادل 10 درصد مالیات متعلق و به ازای هر ماه تأخیر در پرداخت مالیات، جریمه ای معادل 2.5 درصد مالیات متعلقه اعمال می شد.
• متوفیان ابتدای سال 1395 به بعد: در قانون جدید، جریمه نقدی رسمی بابت تأخیر در تسلیم اظهارنامه حذف شده است. با این حال، عدم تسلیم اظهارنامه یا تأخیر در پرداخت مالیات می تواند منجر به محرومیت از برخی امتیازات مهم شود، از جمله:
  • عدم امکان تملک و نقل و انتقال قانونی ماترک متوفی.
  • تعیین ارزش دارایی های متوفی بر اساس ارزش روز انتقال اموال، که ممکن است بیشتر از ارزش زمان فوت باشد و در نتیجه مالیات بیشتری تعلق گیرد.

این موضوع نشان می دهد که حتی با حذف جریمه نقدی مستقیم، رعایت مهلت قانونی همچنان برای وراث طبقه اول از اهمیت بالایی برخوردار است.

سامانه الکترونیکی مالیات بر ارث و راهنمای ثبت اظهارنامه آنلاین

سازمان امور مالیاتی برای تسهیل فرآیند خوداظهاری، سامانه الکترونیکی مالیات بر ارث را راه اندازی کرده است. وراث می توانند پس از ثبت نام در سامانه ثبت نام الکترونیکی سازمان امور مالیاتی و دریافت نام کاربری و رمز عبور، به سامانه اظهارنامه الکترونیک ارث مراجعه کرده و اظهارنامه خود را به صورت آنلاین تکمیل و ارسال نمایند. این سامانه امکان بارگذاری مدارک و پیگیری وضعیت پرونده را نیز فراهم می کند.

استفاده از این سامانه، فرآیند را برای وراث تسریع کرده و نیاز به مراجعات حضوری متعدد را کاهش می دهد. وراث باید اطلاعات را با دقت و صحت کامل وارد کنند تا از بروز هرگونه مغایرت و مشکل در آینده جلوگیری شود.

نتیجه گیری و سخن پایانی

آگاهی از نرخ مالیات وراث طبقه اول و تمامی جزئیات مربوط به آن، برای پدر، مادر، همسر، فرزندان و نوادگان متوفی بسیار حیاتی است. قانون اصلاحی مالیات های مستقیم در سال 1395، با تغییر رویکرد از ارزش کلی ماترک به مالیات بر اساس نوع دارایی، فرآیند را برای وراث شفاف تر ساخته است. آشنایی با نرخ های متفاوت هر دارایی، اموال معاف از مالیات و مراحل اداری لازم، به وراث کمک می کند تا با برنامه ریزی دقیق، از بروز مشکلات و پرداخت جرائم احتمالی جلوگیری کنند.

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و مالیاتی مربوط به ارث، توصیه می شود وراث طبقه اول همواره از دقت کافی در تکمیل اظهارنامه و ارائه مدارک اطمینان حاصل کنند. در صورت نیاز به راهنمایی بیشتر و تخصصی، مشورت با مشاوران حقوقی و مالیاتی متخصص در این حوزه، می تواند مسیر را برای آن ها هموارتر سازد و از هرگونه اشتباه احتمالی پیشگیری کند.