چرا قلعه سیب به این نام خوانده می شود؟

قلعه سیب، نگین خشتی بلوچستان، نام خود را مستقیماً از شهر تاریخی «سب» گرفته است؛ واژه ای بلوچی که به معنای جایگاه آب روان و چشمه ساران فراوان است و همچنین به نام یک طایفه کهن اشاره دارد که ریشه های عمیق فرهنگی و تاریخی این سازه باشکوه را هویدا می سازد.

سفر به استان سیستان و بلوچستان، فرصتی بی نظیر برای لمس تاریخ و فرهنگ غنی ایران است. در دل این سرزمین پررمز و راز، بنایی خشتی سر به فلک کشیده و با صلابت، توجه هر بیننده ای را به خود جلب می کند: قلعه سیب سراوان. این قلعه که قدمت آن به دوران صفویه و حتی پیش از آن بازمی گردد، نه تنها به دلیل معماری بی نظیر و استحکام شگفت انگیزش شناخته می شود، بلکه نام مرموز آن نیز کنجکاوی بسیاری را برمی انگیزد. در این مقاله، به کاوش در ریشه های نامگذاری این دژ کهن خواهیم پرداخت و از اسرار معماری، تاریخ پرفراز و نشیب و جاذبه های اطراف آن پرده برخواهیم داشت تا تصویری کامل از این شاهکار خشتی ایران ارائه شود.

قلعه سیب سراوان کجاست؟ سفری به قلب بلوچستان

قلعه سیب، گوهری پنهان در جنوب شرقی استان سیستان و بلوچستان، در شهرستان سیب و سوران و در دل شهر تاریخی سب واقع شده است. این موقعیت جغرافیایی، قلعه را در یکی از کهن ترین و بکرترین نقاط ایران قرار داده است. فاصله قلعه سیب از شهرستان سراوان تقریباً ۴۵ کیلومتر و از شهر سوران تنها ۱۰ کیلومتر است. برای رسیدن به این اثر تاریخی از زاهدان، پایتخت استان، باید مسافتی در حدود ۴۵۰ کیلومتر را طی کرد. جاده های منتهی به قلعه معمولاً آسفالته هستند و دسترسی به آن نسبتاً آسان است. با توجه به اقلیم گرم و خشک منطقه سیستان و بلوچستان، بهترین زمان برای بازدید از قلعه سیب، فصول خنک سال، یعنی پاییز و زمستان است. در این فصول، آب و هوای مطبوع تر به بازدیدکنندگان اجازه می دهد تا با فراغ بال از تمام بخش های قلعه و جاذبه های طبیعی و تاریخی اطراف آن دیدن کنند و از زیبایی های بی بدیل این خطه لذت ببرند.

تاریخچه قلعه سیب: از صفویه تا امروز

قلعه سیب سراوان، که به آن «کلاسب» نیز گفته می شود، ریشه های عمیقی در تاریخ دارد و از دوران صفویه به عنوان یکی از مهم ترین مراکز فرمانروایی محلی در شرق بلوچستان شناخته می شود. اگرچه ساختار کنونی قلعه عمدتاً به دوره صفویه بازمی گردد، شواهد و برخی روایات محلی حاکی از آن است که هسته اولیه این بنا در دوران ایلخانان، توسط طایفه هوت بنیان گذاری شده و در طول قرون متمادی، توسط حاکمان وقت تکمیل و گسترش یافته است. این قلعه در ادوار مختلف، مرکز حکمرانی بر مناطقی وسیع از جمله کنت، هیدوچ، سوران، زابلی، پسکوه و گشت بوده و از اهمیت سیاسی بالایی برخوردار بوده است.

یکی از نقاط عطف در تاریخ این قلعه، رویدادی است که در قرن دوازدهم هجری قمری و در دوران حکومت محمدشاه، یکی از حاکمان محلی منسوب به شاه نعمت الله ولی، رخ داد. در این دوره، قلعه سیب برای مدت ۹ شبانه روز مورد اشغال مهاجمان قرار گرفت و بخش هایی از حصار و ارگ آن دچار آسیب جدی شد. اما این پایان ماجرا نبود؛ بعدها فردی به نام غلام رسول، با تلاشی ستودنی به بازسازی و مرمت این بنا همت گماشت و بار دیگر شکوه را به این دژ خشتی بازگرداند. این بازسازی نشان از اهمیت استراتژیک و نمادین قلعه در منطقه داشت.

در اواخر دوره قاجار و در سال ۱۲۵۷ هجری قمری، قلعه سیب به دلیل موقعیت استراتژیکش، اولین منطقه ای در شرق بلوچستان بود که نیروهای ناصرالدین شاه قاجار برای کنترل منطقه به آنجا گسیل شدند که این خود گواهی بر جایگاه سیاسی ممتاز آن است. با گذشت زمان و تغییرات سیاسی، قلعه سیب همچنان به عنوان نمادی از هویت و تاریخ بلوچستان باقی ماند. در نهایت، این اثر با ارزش تاریخی در تاریخ ۱۸ مهر ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۷۵۱، به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و بدین ترتیب، اهمیت آن در میراث فرهنگی کشور به رسمیت شناخته شد.

چرا قلعه سیب به این نام خوانده می شود؟ ریشه های عمیق نامگذاری

نام سیب یا سب برای این قلعه تاریخی، خود داستانی پر از معنا و ریشه در فرهنگ و جغرافیای منطقه دارد. پاسخ اصلی به این پرسش در نام شهر تاریخی سب نهفته است که قلعه در آن قرار گرفته است. در واقع، نام قلعه مستقیماً از نام این شهر باستانی گرفته شده و با آن پیوندی ناگسستنی دارد.

معنای واژه سب در فرهنگ بومی و زبان بلوچی

واژه سب (Sib یا Sab) در فرهنگ بومی و زبان بلوچی، مفاهیم عمیقی را در برمی گیرد که به ویژگی های طبیعی و اجتماعی منطقه اشاره دارد:

سب به معنای جایگاه آب روان و چشمه ساران

در منطقه ای خشک و کویری مانند بلوچستان، وجود آب و چشمه سار از اهمیت حیاتی برخوردار است. سب در زبان بلوچی به معنای جایگاهی است که در آن آب روان و چشمه ساران فراوان باشد. این معنای واژه، به فراوانی آب در گذشته های دور این منطقه دلالت دارد؛ مفهومی که زندگی را در این اقلیم خشک میسر می ساخت. لغت نامه دهخدا نیز سب را محل چشمه ساران بسیار معنی می کند که این برداشت را تأیید می کند. این فراوانی آب، ارتباطی تنگاتنگ با نخلستان های انبوه و سرسبزی احتمالی منطقه در دوران رونق قلعه داشته است. تصور می شود در گذشته های دور، این منطقه به دلیل وجود منابع آبی غنی، به واحه ای سرسبز در دل کویر بدل شده و نام سب نیز از همین ویژگی نشأت گرفته است.

سب به عنوان نام یک طایفه کهن

علاوه بر معنای مرتبط با آب، واژه سب به یک طایفه باستانی و کهن در منطقه سراوان نیز اطلاق می شود. برخی تاریخ نگاران و ریشه شناسان محلی بر این باورند که نام قلعه می تواند با این طایفه باستانی ارتباط داشته باشد. این احتمال وجود دارد که این طایفه مالکیت، نفوذ یا حتی بنیان گذاری اولیه قلعه را بر عهده داشته اند و نام آن ها بر این سازه ماندگار شده است. این ارتباط، لایه ای دیگر به غنای تاریخی و فرهنگی نام قلعه می افزاید و نشان دهنده پیوند عمیق بین انسان، طبیعت و تاریخ در این سرزمین است.

نام های دیگر و محلی قلعه: کلاسب و سیب سوران

در میان مردم محلی بلوچستان، قلعه سیب با نام های دیگری نیز شناخته می شود که هر یک بازتاب دهنده بخشی از هویت آن هستند. یکی از رایج ترین این نام ها، کلاسب (Kalasab) است. واژه کلا در زبان بلوچی به معنای قلعه است؛ بنابراین کلاسب به سادگی به معنای قلعه سب می باشد و بر هویت بومی و اصیل این نامگذاری تأکید می کند. همچنین، گاهی به این قلعه سیب سوران نیز می گویند که اشاره به موقعیت آن در شهرستان سیب و سوران دارد. این نام ها نشان دهنده ارتباط ناگسستنی قلعه با محیط پیرامون و فرهنگ مردمانی است که قرن ها در سایه آن زیسته اند.

جمع بندی بخش نامگذاری

در مجموع، نامگذاری قلعه سیب ریشه های چندگانه و غنی دارد. از یک سو، نام آن برگرفته از شهر سب است که خود تداعی گر فراوانی آب و چشمه سار در منطقه ای خشک است، نمادی از حیات و سرسبزی در دل کویر. از سوی دیگر، ارتباط این نام با طایفه ای کهن و باستانی، به بعد انسانی و اجتماعی این قلعه اشاره دارد. تمامی این مفاهیم (آب، چشمه، طایفه، شهر) در کنار یکدیگر، تصویری کامل و عمیق از علت نامگذاری این قلعه ارائه می دهند و نشان دهنده غنای فرهنگی و تاریخی پشت این اثر باشکوه هستند. نام سیب بیش از یک واژه ساده، دریچه ای به سوی گذشته ای پرآب، سرسبز و پرجمعیت در دل بلوچستان است.

معماری شگفت انگیز قلعه سیب: شاهکار مهندسی خشتی

قلعه سیب سراوان نه تنها به دلیل تاریخ و نامگذاری اش، بلکه به خاطر معماری منحصر به فرد خود، یکی از شاهکارهای مهندسی خشتی در ایران محسوب می شود. این بنا، نمونه ای برجسته از نبوغ معماران بومی است که با استفاده از حداقل امکانات و مصالح محلی، سازه ای با عظمت و استحکام بی نظیر خلق کرده اند.

ویژگی های کلی بنا

قلعه سیب به شکل مصطبه ای ساخته شده است، بدین معنا که قاعده بنا به صورت مستطیل و هرچه ارتفاع آن افزایش می یابد، حجم و ابعاد آن کاهش می یابد. این فرم طراحی به ایستایی و مقاومت بیشتر بنا در برابر نیروهای طبیعی کمک می کند. قاعده بنا ابعادی در حدود ۳۶ در ۲۵ متر دارد که در بالاترین نقطه، اضلاع آن به ۱۹ در ۱۸ متر می رسد. ارتفاع کنونی قلعه از ضلع جنوبی حدود ۲۳ متر است و در دو طبقه اصلی آن، اتاق سازی صورت گرفته است. ورود به قلعه از طریق مجموعه ای از پله ها در قسمت جنوب شرقی امکان پذیر است که به طرز هوشمندانه ای طراحی شده اند.

مصالح بومی

مصالح اصلی به کار رفته در ساخت قلعه سیب، تماماً از طبیعت و منابع محلی تأمین شده اند. خشت، گل و کاهگل، اجزای اصلی دیواره ها و سازه بنا را تشکیل می دهند. برای سقف ها و استحکام بخشیدن به سازه، از چوب درخت خرما که در منطقه فراوان است، استفاده شده است. این انتخاب هوشمندانه مصالح نه تنها سازگاری کامل با اقلیم منطقه را به ارمغان آورده، بلکه زیبایی طبیعی و بومی خاصی به قلعه بخشیده است.

علت استحکام فوق العاده

یکی از شگفت انگیزترین ویژگی های قلعه سیب، استحکام خارق العاده آن است که پس از قرن ها همچنان پابرجا مانده است. این استحکام مدیون عوامل متعددی است:

1. ملات خاص و چسبناک: معماران قلعه سیب از یک ملات ویژه و بسیار محکم استفاده کرده اند که از ترکیب گیاه توتری با گل و آب به دست می آمده است. دانه این گیاه ریز، هنگامی که با گل مخلوط می شود، خاصیت چسبندگی فوق العاده ای به ملات می بخشد. این ملات به قدری مقاوم است که حتی در برابر باران های سیل آسای فصلی بلوچستان و لرزش های زمین نیز مقاومت کرده و از قلعه محافظت نموده است. این فناوری ساخت ملات، نشان دهنده دانش عمیق گذشتگان در استفاده بهینه از منابع طبیعی است.
2. طراحی مهندسی بنا: همانطور که ذکر شد، فرم مصطبه ای و کاهش حجم بنا با افزایش ارتفاع، به ایستایی بیشتر و جلوگیری از رانش دیوارهای عظیم قلعه کمک شایانی کرده است. این شیوه طراحی، بار وزن را به طور متناسب توزیع کرده و پایداری سازه را تضمین می کند.
3. دیوارهای قطور: دیوارهای قلعه سیب دارای قطر چشمگیری، گاه تا یک متر، هستند که مقاومت فوق العاده ای به بنا بخشیده اند. این دیوارهای ضخیم، علاوه بر نقش سازه ای، عایق حرارتی مناسبی نیز بوده اند و فضای داخلی قلعه را در برابر نوسانات شدید دمایی منطقه محافظت می کردند.
4. استفاده از چوب نخل در سقف ها: تنه محکم درخت نخل به عنوان تیرهای اصلی در سقف ها و سازه های افقی به کار رفته است. این چوب مقاوم، علاوه بر تحمل بار، انعطاف پذیری لازم را در برابر فشارهای طبیعی فراهم آورده است.

تکنولوژی های پیشرفته به کار رفته

قلعه سیب تنها یک بنای خشتی ساده نیست؛ بلکه نمونه ای از مهندسی پیشرفته در دوران خود است که شامل فناوری هایی نوآورانه می شود:

• وجود درز انبساط در ساختمان اصلی: این ویژگی، نشان دهنده دانش مهندسی بالای سازندگان قلعه است. درز انبساط برای مدیریت تنش های ناشی از تغییرات دما و حرکت های احتمالی زمین در نظر گرفته شده بود که به حفظ یکپارچگی و دوام بنا کمک شایانی می کرد.
• سیستم انتقال آب چاه به طبقات فوقانی: در دل صخره ای که قلعه بر روی آن بنا شده، چاهی حفر شده بود. معماری قلعه به گونه ای طراحی شده بود که امکان دسترسی به آب این چاه در طبقات فوقانی نیز وجود داشته باشد. این سیستم پیچیده، نیاز ساکنان قلعه را به آب برطرف می کرده و از اهمیت استراتژیک بالایی در هنگام محاصره برخوردار بوده است.
• تنبوشه ها و لوله های سفالی برای هدایت آب و فاضلاب: برای مدیریت آب های مصرفی و فاضلاب، از تنبوشه ها (لوله های سفالی) استفاده شده بود. این شبکه، نشان از توجه به بهداشت و کارایی در طراحی فضاهای داخلی قلعه دارد.
• درهای منبت کاری شده ظریف: درهای قلعه، به ویژه درهای ورودی و اتاق های اصلی، با ظرافت خاصی منبت کاری شده بودند که زیبایی و شکوه خاصی به بنا می بخشید و نشان از هنر صنعتگران آن دوران داشت.

قلعه سیب سراوان، با ارتفاعی معادل ۲۷ متر، در زمره بلندترین سازه های خشتی ایران جای می گیرد و برخی آن را بلندترین بنای خشتی مستقل و از نوع مصطبه ای در کشور می دانند. در حالی که ارگ بم به عنوان بزرگترین مجموعه و شهر خشتی جهان شناخته می شود، قلعه سیب به دلیل ویژگی های معماری و ساختاری خود، در میان قلعه های خشتی ایران، دارای ارتفاعی استثنایی و کم نظیر است که عظمت آن را دوچندان می کند.

بخش های مختلف قلعه: هر گوشه داستانی دارد

قلعه سیب سراوان، با لایه های متعدد و فضاهای گوناگون خود، روایتگر زندگی و دفاع در دوران های گذشته است. هر بخش از این قلعه با هدف خاصی طراحی و ساخته شده بود که به کارایی و امنیت کلی مجموعه کمک می کرد.

حیاط مرکزی و پله های اسرارآمیز قلعه

با ورود به قلعه، اولین چیزی که چشم را خیره می کند، یک حیاط مرکزی وسیع است که پیرامون آن حدود ۱۰ اتاق کوچک و بزرگ با کاربری های مختلف قرار گرفته اند. برای صعود به طبقات بالاتر و رسیدن به شاه نشین یا تراس تابستان نشین قلعه، باید از پله های مخفی و بسیار تنگ بنا استفاده کرد. این پله ها عرض کمی دارند و شیب آن ها بسیار زیاد است. این طراحی هوشمندانه، تعمدی و با هدف دفاعی صورت گرفته بود تا حرکت مهاجمان را به شدت کند کند و ساکنان طبقات فوقانی زمان کافی برای رویارویی و مقابله با دشمن را داشته باشند. سرعت گرفتن یا دویدن در این پله ها تقریباً غیرممکن بود که از ورود ناگهانی و پرشتاب به طبقات بالا جلوگیری می کرد.

طبقه دوم و شاه نشین

طبقه دوم قلعه فضایی شبیه به یک حیاط داخلی دارد که دیوارهای آن با تزیینات خاصی آراسته شده اند. این محوطه به عنوان تابستان نشین استفاده می شده و محلی برای استراحت و گذراندن اوقات فراغت در فصول گرم سال بوده است. این طبقه اشراف کامل به محیط پیرامون قلعه دارد و در بخش هایی از آن، برجک هایی برای دیده بانی و نگهبانی تعبیه شده بود تا محافظان بتوانند بر اطراف قلعه تسلط کامل داشته باشند. در این طبقه، اتاق های متعددی با کاربری های متفاوت وجود داشت. به عنوان مثال، یکی از اتاق ها به دستور میرمحمود خان ساخته شده بود و بعدها به عنوان محلی برای جلسات خصوصی و مهم مورد استفاده قرار می گرفت. همچنین، در اتاق میرمحمود خان و محمد عمر خان، راه های مخفی و تونل مانندی برای دسترسی به طبقه دوم تعبیه شده بود که از جنبه امنیتی در زمان جنگ اهمیت فراوانی داشت و یافتن آن ها برای افراد ناآشنا بسیار دشوار بود.

طاقچه های جادویی (دریگ)

یکی از جالب ترین و هوشمندانه ترین بخش های قلعه سیب، وجود طاقچه هایی مخفی در دیوارهای قطور آن است که در زبان بلوچی به آن ها دریگ (Daryg) می گویند. این طاقچه ها در گذشته کاربری های متفاوتی داشتند؛ از جمله به عنوان گاوصندوق برای نگهداری اشیای گرانبها و اسناد مهم استفاده می شدند. اما کاربرد شگفت انگیزتر آن ها، به عنوان محلی برای استقرار جاسوسان بود. به طور خاص، در بخش جنوب شرقی اتاق اول، فضاهایی با چندین پله وجود داشت که حدود یک متر بالاتر رفته و به یک شکاف دیگر منتهی می شد. در زمان برگزاری جلسات مهم، یک نفر به صورت مخفیانه در این طاقچه ها قرار می گرفت تا از خطرات احتمالی مانند سوءقصد به جان حاکم جلوگیری کند و نظارت دقیقی بر اوضاع و مذاکرات داشته باشد. این ابتکار دفاعی، نشان از دقت و دوراندیشی معماران و حاکمان قلعه در تأمین امنیت بود.

قسمت های خدماتی (آشپزخانه و سرویس ها)

قلعه سیب، مانند یک شهر کوچک، دارای تمامی امکانات مورد نیاز برای زندگی طولانی مدت بود. در قسمت شمالی قلعه، اتاقی طویل به چشم می خورد که به عنوان مطبخ و آشپزخانه مورد استفاده قرار می گرفته است. در سمت راست و انتهای آشپزخانه، راهرویی وجود داشت که به یک دستشویی سنتی مخصوص خانم ها منتهی می شد. در مقابل این راهرو، یعنی در قسمت جنوب غربی آشپزخانه، راهروی باریک و طویل دیگری قرار داشت که به دستشویی مردانه می رسید. این تفکیک فضایی، نشان از توجه به مسائل بهداشتی و اجتماعی آن دوران دارد. همچنین، کنار آشپزخانه، اتاق کوچکی به عنوان انبار مواد غذایی و خرما وجود داشت که درون آن یک تنور (به زبان بلوچی ترون) نیز برای پخت نان تعبیه شده بود. این بخش ها امکان خودکفایی قلعه را در شرایط مختلف فراهم می کردند.

تیرکش های شگفت انگیز

یکی از مهم ترین عناصر دفاعی قلعه سیب، تیرکش های بی شمار آن است که در تمام قسمت های قلعه، از جمله دیوارهای حیاط، طبقات اول و دوم بنا و حتی مکان های خاصی که برای دیده بانی تعبیه شده بودند، به چشم می خورند. این تیرکش ها در دیوارهای ضخیم، راه باریکی را به صورت کمانی طی می کنند. این طراحی هوشمندانه به تیرانداز امکان می داد تا با قرار دادن لوله تفنگ یا کمان خود، دید مناسبی برای شلیک داشته باشد و در عین حال، امنیت خود را نیز تا حد زیادی تأمین کند. تعداد این تیرکش ها بسیار زیاد است و جهت آن ها به سوی مکان های حساس و استراتژیک، مانند حیاط طبقه اول، و در ورودی اصلی قلعه تنظیم شده بود. حتی از بالای سقف طبقه دوم نیز، تیرکش هایی مستقیماً به سمت حیاط و ورودی اصلی دیده می شوند. علاوه بر این، سوراخ های ماهرانه ای که در نمای بیرونی قلعه و در بالای برجک ها و کنار پنجره ها وجود دارند، همگی به عنوان تیرکش عمل می کردند و تعداد آن ها در هر برجک به هفت عدد می رسید که نشان از توجه ویژه به امنیت و دفاع در طراحی قلعه دارد.

سایر فضاهای قلعه

قلعه سیب دارای بخش های دیگری نیز بود که هر کدام کاربری خاص خود را داشتند. این بخش ها شامل اصطبل برای نگهداری حیوانات سواری، انبارهای متعدد برای ذخیره غلات و سایر مایحتاج، زندان برای نگهداری اسرا یا مجرمان، و اتاق هایی برای اقامت اقوام نزدیک حاکم و پیشکاران بود. همچنین، فضاهای امنیتی دیگری نیز در مجموعه قلعه تعبیه شده بودند که هدف اصلی آن ها، افزایش مقاومت در برابر هجوم دشمن و تأمین امنیت ساکنان بود. دیوار بیرونی این اتاق ها از بیرون قلعه حدود ۶ متر ارتفاع داشت و تمامی این سازه ها با یک حصار مستحکم با طول ۴۸ متر در جنوب و ۲۷ متر در شرق، مجموعه قلعه را محصور کرده بودند.

جاذبه های گردشگری اطراف قلعه سیب: سفری تکمیل کننده

بازدید از قلعه سیب سراوان تنها آغاز یک تجربه گردشگری در منطقه است. اطراف این قلعه تاریخی، مجموعه ای از جاذبه های طبیعی و فرهنگی دیگر نیز وجود دارند که سفر به این خطه را تکمیل می کنند و برای بازدیدکنندگان تجربه ای غنی تر به ارمغان می آورند:

• مساجد قدیمی شهر سب: در نزدیکی قلعه، می توان از مسجد جامع قدیمی شهر سب، مسجد ملا دینار و مسجد ملا شکرالله بازدید کرد که هر یک معماری خاص خود را دارند و نمادی از تاریخ مذهبی منطقه هستند.
• قبرستان قدیمی سیب: این قبرستان با سنگ قبرهای کهن و حکاکی های خاص خود، دریچه ای به سوی تاریخ و فرهنگ بومی منطقه می گشاید و مطالعه ای جالب برای علاقه مندان به انسان شناسی و تاریخ فراهم می آورد.
• گنبد حاج صاحب غوث (عبدالرحیم جامی): گنبدی تاریخی در جنوب غربی قلعه که گفته می شود آرامگاه عبدالرحیم جامی، نوه شاعر و عارف مشهور عبدالرحمن جامی است. این مکان از نظر معنوی و تاریخی حائز اهمیت است و مورد احترام مردم محلی است.
• تپه شنی: تپه های شنی در اطراف منطقه، منظره ای کویری و بکر ایجاد می کنند که برای عکاسی و لذت بردن از سکوت کویر ایده آل هستند.
• نخلستان های آپاتان: این نخلستان های سرسبز، که در گذشته از وجود آب فراوان بهره مند بوده اند، هنوز هم شاداب و سرزنده، زیبایی خاصی به منطقه می بخشند و نشانه ای از پتانسیل کشاورزی منطقه هستند.
• قلعه های دیگر منطقه: در اطراف سراوان، قلعه های تاریخی دیگری نظیر قلعه کنت، قلعه هیدوچ، قلعه کرشان و قلعه پسکوه نیز وجود دارند که بازدید از آن ها، تکمیل کننده درک تاریخ قلعه سازی در بلوچستان است.
• پیر کهور و کله پرزاد: از دیگر مناطق دیدنی و طبیعی اطراف قلعه هستند که هر یک زیبایی های خاص خود را دارند و برای علاقه مندان به طبیعت گردی مناسبند.
• آبشارهای دامنه کوه پیرک: وجود آبشارها در دامنه این کوه، تضاد زیبایی با اقلیم خشک منطقه ایجاد می کند و مناظر دل انگیزی را برای بازدیدکنندگان به ارمغان می آورد.
• چشمه آب درمانی پیرگیابان و سد ماشکید علیا: این نقاط نیز فرصت هایی برای تجربه طبیعت و آرامش را فراهم می کنند.

نتیجه گیری: نگین خشتی بلوچستان

قلعه سیب سراوان بیش از آنکه صرفاً یک بنای تاریخی باشد، نمادی زنده از مقاومت، فرهنگ و نبوغ مهندسی در دل بلوچستان است. نام آن، که ریشه در فراوانی آب و قدمت طوایف کهن دارد، گویای تاریخ پرآب و پرجنب وجوش منطقه ای است که اکنون خشک و کویری به نظر می رسد. معماری بی نظیر این قلعه، با استفاده از ملات جادویی توتری، دیوارهای قطور، سیستم های پیشرفته آبرسانی و دفاعی، و پله های اسرارآمیز، داستانی از هوشمندی و دقت سازندگان خود را روایت می کند. هر گوشه از این قلعه، از طاقچه های مخفی دریگ گرفته تا تیرکش های ماهرانه، حکایتی از زندگی، امنیت و فرمانروایی را در دل خود جای داده است.

بازدید از قلعه سیب، فرصتی برای لمس بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ ایران است. این دژ مستحکم، با ایستادگی در برابر گذر زمان، دعوتنامه ای است برای کاوش در اعماق تاریخ و تحسین دستاوردهای گذشتگان. از این رو، هر بازدیدکننده ای با قدم گذاشتن در این قلعه، نه تنها با شکوه یک بنای تاریخی روبرو می شود، بلکه ارتباطی عمیق تر با میراث غنی سرزمین بلوچستان برقرار می کند و تصویری فراموش نشدنی از نگین خشتی ایران را در ذهن خود به یادگار می سپارد.