پلک سوم چیست؛ کدام حیوانات پلک سوم دارند؟

به گزارش خبرگزاری اورزو، براساس گزارش مجله اورزو، به نظر می رسد وقتی سگ ها و گربه ها می خوابند نوعی پلک سوم روی چشمشان را می پوشاند. این پرده ی گوشتی در گوشه ی هر چشم دیده می شود که در نزدیک ترین فاصله به بینی قرار دارد. به این پرده همچنین غشای پلکی می گویند.

احتمالا گاهی دیده اید که پلک سوم روی چشم حیوانات خانگی به ویژه در شرایط خواب آلودگی ظاهر می شود؛ اما این ساختار عجیب دقیقا چه کاری انجام می دهد و چرا ما مانند حیوانات دیگر پلک سوم نداریم؟

پلک های سوم معمولا در جهت افقی روی چشم حرکت می کنند. این پلک ها در واقع لایه ای از پرده ی ملتحمه هستند؛ غشایی مرطوب و باریک که بخش نمایان چشم یعنی سفیدی را می پوشاند. بسیاری از گونه های پستانداران پلک سوم دارند، اما این ویژگی منحصر به آن ها نیست. پرندگان، خزندگان، دوزیست ها و ماهیان هم می توانند پلک سوم داشته باشند.

می توانید پلک سوم سگ را در گوشه چشم آن ببینید

ساختار پلک سوم بین گونه ها متغیر است؛ برای مثال در بسیاری از گونه ها یک اسکلت غضروفی از چشم محافظت می کند در حالی که در برخی دیگر غده هایی که اشک را ترشح می کنند این وظیفه را انجام می دهند. این گوناگونی به جانوران کمک می کند تا با محیط های مختلف از دریا، هوا و حتی زیستگاه های درختی سازگار شوند.

پژوهش های مختلفی به بررسی پلک سوم اختصاص یافته اند تا به درک نقش این عضو در جوجه تیغی ها، کانگوروها و خرس های قهوه ای کمک کنند. پژوهش ها نشان می دهند عملکرد پلک سوم هم مانند پلک بالایی و پایینی برای مراقبت از چشم و زدودن عوامل و غبار خارجی است. از دیگر وظایف پلک سوم می توان به توزیع اشک در سطح چشم، حفظ رطوبت و جلوگیری از ایجاد زخم اشاره کرد. این مسیله به ویژه در سگ های براکسیفالیک (پوزه پهن) مثل پاگ ها و کینگ چارلز اسپانیل که چشم های برآمده شان در مقایسه با نژادهای دیگر به خوبی محافظت نشده اند، اهمیت دارد.

نقش پلک سوم در حیات وحش

حیوانات اهلی و وحشی (از جمله گونه های گربه سان، سگ سان و اسب سان) به سپر و محافظ چشمی در برابر اجسام خارجی نیاز دارند. حیوانات وحشی حتی ممکن است به پوشش بیشتری نیاز داشته باشند، زیرا همیشه در علفزارها در حال جستجو هستند و باید با گزیدن و خراش طعمه یا حیوانات رقیب مقابله کنند.

حیوانات به دلایلی مثل شرایط محیط، شکار و رقابت به پلک سوم نیاز دارند

پیشگیری، به دام انداختن و حذف گرد و غبار برای حیوانات بیابانی مثل شترها ضروری است زیرا در محیط زندگی شان شن و غبار می تواند به چشم ها آسیب بزند. پلک سوم شترها تا حدی شفاف است و به آن ها کمک می کند در حالی که چشم هایشان را بسته اند، بینایی نسبی خود را در میان طوفان شن حفظ کنند.

موریانه خوارها در بوته زارها پلک سوم دارند تا به این طریق از چشم های خود در حین جستجوی حشرات محافظت کنند. پلک سوم همچنین باعث محافظت در برابر آب می شود و غشای نیمه شفاف می تواند به بینایی زیرآب حیوانات آبزی مثل گاوهای دریایی کمک کند. گونه های بزرگ تر کوسه ها (مثل کوسه های آبی) هم هنگام شکار و تغذیه با پلک سوم از چشمان خود محافظت می کنند.

پلک سوم کلاغ در این تصویر نمایان است

برای پرندگان، جریان های سریع هوا می تواند به شدت آسیب زا باشد. به همین دلیل در پرندگان شکاری مثل شاهین، پلک سوم در طول پرواز سریع برای شکار به کار می رود. اغلب، وزش های شدید باد باعث حرکت پلک سوم در این پرندگان (از جمله جغدها) به عنوان یک واکنش محافظتی طبیعی می شود.

در دیگر گونه های پرنده، پلک سوم می تواند از آسیب جوجه های نوک تیز جلوگیری کند. فرض کنید پرنده ای با غذا نزد جوجه های گرسنه اش بازگشته که برای دریافت سهم خود به صورت پیوسته در حال نوک زدن و تقلا هستند.

بر اساس پژوهش ها، پلک سوم نقشی منحصربه فرد در دارکوب ها دارند. جمجمه ی این گونه ها هنگام حفاری تنه ی درخت با منقار دچار آسیب لرزشی می شود. دو مشکل به دلیل این حرکت سریع سر رخ می دهد، یکی آسیب به بافت نرم چشم و پرتاب خاک اره ها به داخل چشم. در این مورد پلک سوم می تواند مانند کمربند ایمنی عمل کند.

مناطق قطبی که چشم انداز سفیدرنگ نور خورشید را منعکس می کند، پرتوهای فرابنفش می توانند به چشم آسیب بزنند. این شرایط که می تواند به از بین رفتن بینایی بینجامد، با عنوان کوری برفی شناخته می شود. به همین دلیل احتمالا برخی حیوانات شمالگان مثل خرس های قطبی برای جذب نور فرابنفش پلک سوم داشته باشند. البته شواهد قطعی برای وجود پلک سوم در این گونه ها وجود ندارد.

کمبود تکاملی

انسان ها و اغلب نخستی ها (به استثنای میمون های لمور و زرین پوش کالابار از خانواده ی چشم گردها) تا نقطه ای به تکامل رسیدند که دیگر نیازی به پلک سوم ندارند. چشم انسان ها و نخستی ها کمتر در معرض آسیب هایی مثل شکار رقابتی و محیط قرار دارند. علاوه بر این، چشم انسان ها به شدت حساس است و می تواند با بسته شدن سریع نسبت به خطر واکنش نشان دهد.

با این حال پلک سوم به طور کامل از بین نمی رود. بقایایی از پلک سوم در انسان باقی مانده که غشای پلکی نامیده می شود. این پوشش را که به هلال ماه شبیه است، می توانید در گوشه ی چشم های خود ببینید. تنها کافی است به خود در آینه نگاه کنید.

برخی دانشمندان بر این باورند که غشای پلکی می تواند به تخلیه ی اشک کمک کند. دو مجرای کوچک در گوشه ی پلک های ما وجود دارند که باعث می شوند اشک های قدیمی و اضافه وارد حفره ی بینی شوند. به همین دلیل وقتی گریه می کنید آب از بینی تان سرازیر می شود.

با این حال آیا بازگشت پلک سوم می تواند فایده ای برایمان داشته باشد؟ شاید موجودات فرازمینی در فیلم مردان سیاه پوش بتوانند به این پرسش پاسخ دهند. پلک سوم شاید بتواند به عنوان پاک کننده ی چشم عمل کند و باعث خارش کمتر آن شود.

باید این را بپذیریم که مانند حیوانات خانگی مان پلک سوم نداریم و حتی نمی توانیم در ویژگی هایی مثل دید در شب، شنوایی دقیق و بویایی با آن ها رقابت کنیم. فهرست بلندی برای مقایسه وجود دارد.

227227