متن دادخواست چک برگشتی حقوقی | نمونه کامل و راهنمای تنظیم

زمانی که چک صادر شده در موعد مقرر به هر دلیلی قابل وصول نباشد، دارنده آن با معضلی به نام چک برگشتی مواجه می شود که پیگیری قانونی برای وصول وجه آن را ضروری می سازد. در چنین شرایطی، تنظیم و تقدیم یک دادخواست مطالبه وجه چک حقوقی، راهکاری قانونی و مؤثر برای احقاق حقوق دارنده است.

پیگیری وجه چک برگشتی از طریق دادخواست حقوقی، فرآیندی دقیق و نیازمند آگاهی از جزئیات قانونی است. بسیاری از افراد و کسب وکارها در طول فعالیت های مالی خود با چک های برگشتی مواجه می شوند و نیاز به درک کامل مراحل و الزامات قانونی برای طرح دعوا دارند. این روش، به ویژه برای کسانی که قصد دارند بدون محدودیت های زمانی یا شرایط خاص دعاوی کیفری، به طلب خود برسند، اهمیت فراوانی دارد. تنظیم صحیح دادخواست، جمع آوری مدارک لازم و شناخت نکات حقوقی مرتبط، از ارکان اصلی موفقیت در این مسیر به شمار می رود. این مقاله با ارائه یک راهنمای جامع و نمونه های عملی دادخواست، به شما کمک می کند تا با آگاهی کامل گام های لازم را بردارید و از حقوق خود در قبال چک برگشتی دفاع کنید.

درک ماهیت چک برگشتی و اهمیت پیگیری حقوقی آن

چک، به عنوان یکی از مهم ترین اسناد تجاری و ابزارهای پرداخت در معاملات، نقش حیاتی در مبادلات اقتصادی ایفا می کند. این سند، تعهدی است از سوی صادرکننده مبنی بر پرداخت مبلغ مشخصی به دارنده در تاریخ معین. اما گاهی اوقات، این تعهد به دلایل مختلفی عملی نمی شود و چک برگشت می خورد. در این شرایط، دارنده چک برای وصول طلب خود ناگزیر به پیگیری های قانونی می شود که یکی از مؤثرترین آن ها، طرح دعوای حقوقی است.

چک برگشتی چیست و چرا صادر می شود؟

چک برگشتی به چکی گفته می شود که دارنده آن در تاریخ سررسید یا پس از آن به بانک مراجعه کرده، اما به دلایلی موفق به دریافت وجه آن نشده است. این دلایل می توانند متعدد باشند و هر یک شرایط خاص خود را دارند. درک این دلایل نه تنها به دارنده چک کمک می کند تا وضعیت خود را بهتر ارزیابی کند، بلکه در تنظیم نمونه دادخواست چک بلامحل حقوقی نیز می تواند راهگشا باشد.

دلایل اصلی برگشت خوردن چک معمولاً شامل موارد زیر است:

1. کسری یا عدم موجودی کافی: این متداول ترین دلیل برگشت چک است، به این معنا که در حساب صادرکننده، به میزان مبلغ چک یا حتی کمتر، وجهی وجود ندارد.
2. مسدود بودن حساب: حساب بانکی صادرکننده ممکن است به دلایل قضایی یا شخصی (مانند فوت صادرکننده) مسدود شده باشد.
3. عدم تطابق امضا: امضای روی چک با نمونه امضای موجود در بانک مطابقت نداشته باشد.
4. خط خوردگی یا قلم خوردگی: وجود هرگونه خط خوردگی یا تغییر در متن چک که توسط صادرکننده تایید نشده باشد.
5. دستور عدم پرداخت: صادرکننده به دلایلی مانند سرقت یا مفقود شدن چک، دستور عدم پرداخت آن را به بانک داده باشد.

در هر یک از این موارد، بانک مکلف است گواهی عدم پرداخت (یا برگشتی) را صادر و علت آن را به صورت شفاف ذکر کند. این گواهی، مهم ترین مدرک برای هرگونه اقدام قانونی بعدی از جمله تنظیم دادخواست چک برگشتی است.

تفاوت چک برگشتی و چک بلامحل: نگاهی دقیق تر

اغلب اصطلاحات چک برگشتی و چک بلامحل به جای یکدیگر استفاده می شوند، اما از نظر حقوقی تفاوت های ظریفی دارند. چک بلامحل به طور خاص به چکی اشاره دارد که به دلیل عدم موجودی یا کسری موجودی برگشت می خورد. این نوع چک، بیش از سایر دلایل، پتانسیل پیگیری کیفری را دارد (البته با رعایت شرایط خاص قانونی). در مقابل، چک برگشتی یک مفهوم عام تر است که شامل تمام دلایل عدم پرداخت (از جمله بلامحل بودن، مسدودی حساب، مغایرت امضا و غیره) می شود.

در دعاوی حقوقی، چه چک بلامحل باشد و چه به هر دلیل دیگری برگشت خورده باشد، دارنده می تواند برای مطالبه وجه چک اقدام کند. تمرکز این مقاله نیز بر روی راهکار حقوقی است که دامنه وسیع تری از چک های برگشتی را شامل می شود و محدودیت های کمتری نسبت به شکایت کیفری دارد.

راهکارهای قانونی مطالبه وجه چک برگشتی: حقوقی، کیفری یا ثبتی؟

هنگامی که یک چک برگشت می خورد، دارنده آن با سه مسیر قانونی اصلی برای وصول مطالبات خود مواجه است: شکایت کیفری، درخواست اجراییه از طریق اداره ثبت و طرح دعوای حقوقی. هر یک از این روش ها مزایا و معایب خاص خود را دارند و انتخاب بهترین گزینه به شرایط خاص چک و هدف دارنده بستگی دارد.

رویکرد کیفری: مجازات و محدودیت ها

شکایت کیفری از چک برگشتی با هدف مجازات صادرکننده چک و در واقع جرم انگاری عمل او صورت می گیرد. این روش می تواند فشار روانی زیادی بر صادرکننده وارد کند، اما دارای محدودیت ها و شرایط خاصی است:

• موارد کاربرد: این روش تنها در صورتی قابل پیگیری است که چک بلامحل باشد، یعنی به دلیل عدم موجودی یا کسری موجودی برگشت خورده باشد.
• محدودیت های زمانی: دارنده چک باید ظرف شش ماه از تاریخ صدور چک، آن را برگشت زده و گواهی عدم پرداخت را دریافت کند. همچنین، باید ظرف شش ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت، شکایت کیفری خود را مطرح نماید. با گذشت این مهلت ها، حق شکایت کیفری ساقط می شود.
• عدم امکان طرح شکایت کیفری: در موارد متعددی نمی توان شکایت کیفری را مطرح کرد، از جمله:
  • چک های تضمینی، سفید امضا، مشروط یا بابت تضمین انجام معامله.
  • چک هایی که بدون تاریخ صادر شده اند.
  • چک هایی که بابت معاملات نامشروع یا ربوی صادر شده اند.
  • چک هایی که از طرف مؤسسات مالی غیربانکی صادر شده اند.
  • چک هایی که پس از برگشت خوردن، به شخص دیگری ظهرنویسی شده باشند.
  • در صورت فوت صادرکننده چک.

هدف اصلی شکایت کیفری، مجازات صادرکننده است و الزاماً منجر به وصول سریع وجه چک نمی شود. برای همین، بسیاری از دارندگان چک ترجیح می دهند از روش های حقوقی یا ثبتی استفاده کنند که مستقیم تر به هدف وصول مطالبات منتهی می شود.

رویکرد ثبتی: سرعت در اجرا، اما با شروط خاص

روش ثبتی، یکی از سریع ترین راه ها برای وصول وجه چک برگشتی است، مشروط بر اینکه دارنده بتواند اموالی از صادرکننده چک را معرفی کند. این روش نیازی به مراجعه به دادگاه و طی مراحل طولانی دادرسی ندارد:

• شرح مختصر: دارنده چک پس از دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک، با مراجعه به اداره ثبت اسناد محل، درخواست صدور اجراییه می کند. پس از ابلاغ اجراییه به صادرکننده، به او ده روز مهلت داده می شود تا وجه چک را پرداخت کند. در صورت عدم پرداخت، اموال معرفی شده توسط دارنده چک توقیف و از طریق مزایده به فروش می رسد.
• محدودیت ها: اصلی ترین محدودیت این روش، لزوم معرفی اموال توسط دارنده چک است. اگر دارنده نتواند اموالی از صادرکننده را برای توقیف معرفی کند، این روش عملاً بلااثر می شود. همچنین، هزینه اجراییه ثبت معادل پنج درصد از کل مبلغ چک است که ابتدا باید توسط دارنده پرداخت شود.

با وجود سرعت بالا، عدم توانایی در شناسایی اموال بدهکار، می تواند این راه را برای برخی از دارندگان چک مسدود کند. همچنین، اگر صادرکننده چک ادعایی مانند «تضمینی بودن چک» یا «تحصیل از طریق کلاهبرداری» داشته باشد، عملیات اجرایی ثبت متوقف نمی شود مگر با دستور قضایی و اخذ تأمین.

رویکرد حقوقی: چرا انتخاب برتر برای بسیاری از دارنده چک است؟

طرح دعوای حقوقی (دادخواست مطالبه وجه چک) یکی از جامع ترین و مطمئن ترین روش ها برای وصول مطالبات ناشی از چک برگشتی است. این روش، برخلاف شکایت کیفری، محدودیت های زمانی کمتری دارد و برخلاف روش ثبتی، نیازی به شناسایی فوری اموال توسط دارنده نیست:

• شرح کامل: در این روش، دارنده چک با تنظیم دادخواست چک برگشتی و تقدیم آن به دادگاه حقوقی، از قاضی تقاضای صدور حکم بر الزام صادرکننده به پرداخت وجه چک و خسارات مربوطه را دارد.
• مزایای اصلی:
  • عدم محدودیت زمانی کیفری: برای طرح دعوای حقوقی، برخلاف شکایت کیفری، مرور زمان شش ماهه وجود ندارد. هرچند برای حفظ برخی امتیازات مانند امکان مطالبه از ظهرنویسان، باید در مهلت های قانونی (15، 45 یا 4 ماهه) گواهی عدم پرداخت اخذ شود.
  • امکان مطالبه از ظهرنویسان و ضامنین: در دعوای حقوقی، علاوه بر صادرکننده، می توان از ظهرنویسان (کسانی که پشت چک را امضا کرده اند) و ضامنین نیز مطالبه وجه کرد. این امر دایره مسئولین پرداخت را گسترده تر می کند.
  • قرار تأمین خواسته: یکی از مهم ترین مزایای این روش، امکان درخواست قرار تأمین خواسته است. این قرار به دارنده چک اجازه می دهد تا پیش از صدور حکم نهایی، اموال صادرکننده (و در صورت وجود شرایط، ظهرنویسان و ضامنین) را توقیف کند. این اقدام از هرگونه معامله به قصد فرار از دین توسط بدهکار جلوگیری می کند و شانس وصول طلب را به طور چشمگیری افزایش می دهد.
  • مطالبه خسارت تأخیر تأدیه و خسارات دادرسی: در این روش، علاوه بر اصل مبلغ چک، می توان خسارت تأخیر تأدیه (جبران کاهش ارزش پول در طول زمان) و کلیه خسارات دادرسی از جمله حق الوکاله وکیل را نیز مطالبه کرد.

با توجه به این مزایا، طرح دعوای حقوقی در بسیاری از موارد به عنوان بهترین و جامع ترین راهکار برای وصول طلب چک برگشتی شناخته می شود و دارنده چک را قادر می سازد تا با اطمینان بیشتری پیگیر حقوق خود باشد.

انتخاب روش حقوقی برای مطالبه وجه چک برگشتی، راهی مطمئن و جامع است که امکان وصول طلب از صادرکننده، ظهرنویسان و ضامنین را فراهم آورده و با استفاده از قرار تأمین خواسته از فرار بدهکار از پرداخت جلوگیری می کند.

گام به گام تا تنظیم و تقدیم دادخواست حقوقی چک برگشتی

برای پیگیری حقوقی چک برگشتی، طی کردن مراحل مشخص و قانونی ضروری است. آشنایی با این گام ها، دارنده چک را در مسیر درست قرار داده و از اتلاف وقت و انرژی جلوگیری می کند. در ادامه، این مراحل به صورت گام به گام تشریح می شوند:

دریافت گواهی عدم پرداخت: سنگ بنای هر اقدام قانونی

اولین و شاید مهم ترین گام در فرآیند مطالبه وجه چک برگشتی، دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک محال علیه است. بدون این گواهی، هیچ اقدام قانونی (چه حقوقی، چه کیفری و چه ثبتی) امکان پذیر نخواهد بود.

• اهمیت و ویژگی های گواهی: این گواهی سندی رسمی از سوی بانک است که تایید می کند وجه چک به دلایلی که در آن قید شده، پرداخت نشده است. گواهی عدم پرداخت باید دارای کد رهگیری، مهر بانک، مشخصات کامل چک، اطلاعات صادرکننده و دارنده و دلیل دقیق عدم پرداخت باشد.
• مهلت قانونی برای برگشت زدن چک: برای اینکه دارنده بتواند از تمام امتیازات قانونی چک (مانند امکان مراجعه به ظهرنویسان) بهره مند شود، لازم است چک را در مهلت های قانونی (۱۵ روز، ۴۵ روز یا ۴ ماه بسته به محل صدور و تأدیه) برگشت بزند. هرچند برای مطالبه حقوقی از خود صادرکننده، این مهلت ها ضرورتی ندارد اما برای سایر مسئولین مهم است.

ثبت نام در سامانه ثنا: پیش نیاز الکترونیکی

در نظام قضایی کنونی ایران، ثبت هرگونه دادخواست یا شکوائیه و دریافت ابلاغیه های قضایی، منوط به ثبت نام و احراز هویت در سامانه خدمات الکترونیک قضایی (ثنا) است. این سامانه، ارتباط بین افراد و قوه قضاییه را تسهیل و تسریع می کند.

• چرا ثنا؟: ثبت نام در سامانه ثنا برای خواهان (دارنده چک) الزامی است تا بتواند دادخواست خود را ثبت کند و تمامی ابلاغیه ها و وقت رسیدگی ها را به صورت الکترونیکی دریافت نماید.
• نحوه ثبت نام: این کار هم به صورت حضوری در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و هم به صورت غیرحضوری از طریق وب سایت سامانه ثنا امکان پذیر است.

جمع آوری مدارک لازم: مستندسازی ادعا

پس از دریافت گواهی عدم پرداخت و ثبت نام در سامانه ثنا، نوبت به جمع آوری مدارک مورد نیاز برای ضمیمه کردن به دادخواست مطالبه وجه چک می رسد. این مدارک، اساس و بنیان ادعای خواهان را تشکیل می دهند.

• اصل چک برگشتی: مهمترین مدرک که باید تصویر برابر اصل آن ضمیمه دادخواست شود.
• گواهی عدم پرداخت: تصویر برابر اصل گواهی صادره از بانک.
• کارت ملی خواهان: برای احراز هویت دارنده چک.
• مستندات اثبات معامله (اختیاری ولی توصیه شده): هرگونه قرارداد، فاکتور، رسید یا پیامکی که نشان دهنده معامله یا دلیل صدور چک باشد، می تواند به تقویت پرونده کمک کند.
• وکالتنامه (در صورت وجود وکیل): اگر پیگیری پرونده توسط وکیل انجام شود.
• مدارک شناسایی خوانده (در صورت دسترسی): هرچند دادگاه می تواند اطلاعات خوانده را استعلام کند، اما ارائه اطلاعات دقیق تر توسط خواهان، به تسریع روند کمک می کند.

تشکیل پرونده و ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی

پس از آماده سازی مدارک و تنظیم دادخواست چک برگشتی، مرحله بعدی، ثبت رسمی آن است. این کار از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شود.

• ثبت دادخواست: خواهان (یا وکیل او) با در دست داشتن دادخواست تنظیم شده و مدارک لازم، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست خود را به همراه پیوست ها ثبت می کند.
• پرداخت هزینه دادرسی: در زمان ثبت دادخواست، هزینه دادرسی که بر اساس مبلغ خواسته (مبلغ چک به علاوه خسارات احتمالی) محاسبه می شود، باید پرداخت گردد. این هزینه در دعاوی مالی معمولاً 3.5 درصد از مبلغ خواسته است.

فرایند رسیدگی در دادگاه حقوقی: از ارجاع تا اجرای حکم

پس از ثبت دادخواست، پرونده وارد فرآیند رسیدگی در دادگاه می شود. این فرآیند شامل چندین مرحله است:

• ارجاع به شعبه: دادخواست پس از ثبت، به یکی از شعب دادگاه حقوقی ارجاع می شود.
• تعیین وقت رسیدگی: دادگاه وقت رسیدگی تعیین و به طرفین ابلاغ می کند. حضور خواهان یا وکیل او در جلسه رسیدگی برای ارائه توضیحات و دفاع از خود بسیار مهم است.
• صدور حکم: پس از بررسی مدارک، شنیدن اظهارات طرفین و در صورت لزوم انجام تحقیقات تکمیلی، دادگاه حکم نهایی را صادر می کند. این حکم می تواند شامل محکومیت خوانده به پرداخت اصل وجه چک، خسارت تأخیر تأدیه و خسارات دادرسی باشد.
• اجرای حکم: در صورت صدور حکم قطعی علیه خوانده و عدم پرداخت داوطلبانه، دارنده چک می تواند درخواست صدور اجراییه کند. واحد اجرای احکام دادگستری، مسئول پیگیری و اجرای این حکم خواهد بود و در صورت لزوم، با توقیف و فروش اموال خوانده، وجه چک را وصول و به دارنده پرداخت می کند.

آگاهی از این مراحل و پیگیری دقیق آن ها، به دارنده چک کمک می کند تا با کمترین چالش ممکن به نتیجه مطلوب دست یابد.

اجزاء و ارکان اصلی یک دادخواست حقوقی مطالبه وجه چک

تنظیم یک دادخواست حقوقی دقیق و کامل، کلید موفقیت در مطالبه وجه چک برگشتی است. هر دادخواست دارای بخش های مشخصی است که باید با دقت و بر اساس اطلاعات صحیح تکمیل شوند. در اینجا به تفکیک به اجزاء اصلی یک دادخواست مطالبه وجه چک می پردازیم:

مشخصات خواهان و خوانده: شناسایی دقیق طرفین

در هر دعوای حقوقی، ابتدا باید طرفین دعوا به صورت دقیق معرفی شوند. این بخش از دادخواست شامل اطلاعات شناسایی خواهان (دارنده چک) و خوانده (صادرکننده چک) است.

• مشخصات خواهان: شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، تاریخ تولد، شغل، میزان تحصیلات و آدرس دقیق پستی و شماره تلفن همراه.
• مشخصات خوانده: شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی (در صورت اطلاع)، شماره شناسنامه، تاریخ تولد، شغل (در صورت اطلاع) و آدرس دقیق پستی و شماره تلفن همراه. هرچه اطلاعات خوانده دقیق تر باشد، ابلاغ اوراق قضایی و پیشبرد پرونده سریع تر خواهد بود.
• اطلاعات وکیل (در صورت وجود): اگر وکیلی پیگیری پرونده را بر عهده دارد، مشخصات کامل او و شماره پروانه وکالت باید ذکر شود.

تعیین خواسته و بهای آن: مشخص کردن مطالبات

این بخش، قلب دادخواست است و باید به روشنی بیانگر آنچه خواهان از دادگاه مطالبه می کند، باشد. خواسته اصلی و خواسته های فرعی، همگی در این قسمت مشخص می شوند.

• خواسته اصلی: مطالبه وجه چک به مبلغ مندرج در آن.
• خواسته های فرعی:
  • خسارت تأخیر تأدیه: مطالبه خسارت ناشی از تأخیر در پرداخت وجه چک از تاریخ سررسید یا تاریخ برگشت خوردن تا زمان اجرای حکم.
  • خسارات دادرسی: شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی (در صورت لزوم) و سایر هزینه های قانونی.
  • صدور قرار تأمین خواسته: درخواست توقیف اموال خوانده به میزان مبلغ چک و خسارات مربوطه، قبل از ابلاغ دادخواست یا قبل از صدور حکم نهایی، برای تضمین وصول طلب. این مورد اهمیت بسیاری در دعاوی چک دارد.
• بهای خواسته: مجموع مبلغ چک و خسارت تأخیر تأدیه تا زمان تقدیم دادخواست، که مبنای محاسبه هزینه دادرسی قرار می گیرد.

دلایل و منضمات: اثبات ادعا با مدارک

این بخش، مدارک و مستنداتی را شامل می شود که ادعای خواهان را اثبات می کنند و به دادگاه کمک می کنند تا به حقیقت امر پی ببرد.

• تصویر مصدق چک: کپی برابر اصل شده از رویه و پشت چک برگشتی.
• تصویر مصدق گواهی عدم پرداخت: کپی برابر اصل شده از گواهی صادره از بانک.
• تصویر مصدق وکالتنامه: در صورت حضور وکیل.
• سایر مدارک: هرگونه سند، قرارداد، فاکتور، رسید یا مدرک دیگری که به اثبات ادعا کمک کند (مانند اسناد مربوط به معامله ای که چک بابت آن صادر شده).

شرح دادخواست: روایت حقوقی ماجرا

این قسمت، بخش تشریحی دادخواست است که در آن خواهان (یا وکیل او) ماجرای صدور چک، برگشت خوردن آن و درخواست های خود را به صورت شیوا، حقوقی و مستدل بیان می کند. نحوه نگارش این بخش بسیار مهم است.

• نحوه نگارش: باید به زبان حقوقی، اما قابل فهم و بدون ابهام نوشته شود. از بیان احساسات شخصی پرهیز و بر حقایق و مستندات تأکید شود.
• ذکر جزئیات چک: شماره چک، تاریخ صدور، مبلغ به عدد و حروف، نام بانک و شعبه صادرکننده.
• تاریخ برگشت و شماره گواهی عدم پرداخت: دقیقاً ذکر شود.
• بیان ماوقع: به طور خلاصه و روشن توضیح داده شود که چک بابت چه معامله ای یا چه دینی صادر شده و چرا برگشت خورده است.
• درخواست صدور حکم: به صراحت از دادگاه درخواست صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت اصل وجه چک، خسارت تأخیر تأدیه (از تاریخ مشخص)، خسارات دادرسی و حق الوکاله وکیل شود.
• درخواست صدور قرار تأمین خواسته: اهمیت این درخواست باید در شرح دادخواست نیز مورد تأکید قرار گیرد، زیرا توقیف اموال خوانده می تواند نقش تعیین کننده ای در وصول طلب داشته باشد. می توان درخواست کرد که قرار تأمین خواسته قبل از ابلاغ به خوانده صادر و اجرا شود تا از جابجایی احتمالی اموال جلوگیری گردد.

با رعایت این نکات در نحوه نوشتن دادخواست چک، پرونده ای قوی و مستدل به دادگاه ارائه خواهد شد که شانس موفقیت در آن به مراتب بیشتر است.

نمونه کامل دادخواست مطالبه وجه چک برگشتی حقوقی

برای کمک به افرادی که قصد تنظیم دادخواست چک برگشتی را دارند، در ادامه دو نمونه کامل دادخواست حقوقی مطالبه وجه چک برگشتی ارائه می شود. این نمونه ها می توانند به عنوان الگو مورد استفاده قرار گیرند و با اطلاعات پرونده شما شخصی سازی شوند.

نمونه دادخواست برای شخص حقیقی (یک فقره چک)

این نمونه برای زمانی است که یک شخص حقیقی دارنده یک فقره چک برگشتی است و قصد دارد وجه آن را از طریق دادگاه حقوقی مطالبه کند.

بسمه تعالی

خواهان:
نام: [نام کامل خواهان]
نام خانوادگی: [نام خانوادگی خواهان]
نام پدر: [نام پدر خواهان]
کد ملی: [کد ملی خواهان]
آدرس: [آدرس دقیق پستی خواهان همراه با کد پستی]
شماره تماس: [شماره تلفن همراه خواهان]

خوانده:
نام: [نام کامل خوانده]
نام خانوادگی: [نام خانوادگی خوانده]
نام پدر: [نام پدر خوانده]
کد ملی: [کد ملی خوانده، در صورت اطلاع]
آدرس: [آدرس دقیق پستی خوانده، در صورت اطلاع]
شماره تماس: [شماره تلفن همراه خوانده، در صورت اطلاع]

وکیل: [در صورت وجود وکیل، مشخصات کامل وکیل]

تعیین خواسته و بهای آن:
1. مطالبه وجه یک فقره چک به مبلغ [مبلغ چک به ریال و تومان]
2. مطالبه خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ [تاریخ سررسید یا برگشت] تا زمان اجرای حکم
3. مطالبه کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل)
4. صدور قرار تأمین خواسته جهت توقیف اموال خوانده (پیش از ابلاغ)

دلایل و منضمات:
1. تصویر مصدق چک شماره [شماره چک]
2. تصویر مصدق گواهی عدم پرداخت شماره [شماره گواهی عدم پرداخت] مورخ [تاریخ گواهی عدم پرداخت]
3. تصویر مصدق کارت ملی خواهان
4. [در صورت وجود] تصویر مصدق وکالتنامه وکیل
5. [در صورت وجود] تصویر مصدق مدارک و مستندات مربوط به معامله/دین

شرح دادخواست:

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان دادگاه صالح]

با سلام و احترام،

به استحضار عالی می رساند، اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان] به موجب یک فقره چک به شماره [شماره چک] عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه] به مبلغ [مبلغ چک به عدد و حروف] ریال (معادل [مبلغ چک به عدد و حروف] تومان) که در تاریخ [تاریخ سررسید چک] صادر گردیده و توسط آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده] به اینجانب تسلیم شده بود، مطالباتی از ایشان دارم.

شایان ذکر است، در تاریخ [تاریخ برگشت زدن چک]، اینجانب جهت وصول وجه چک مذکور به بانک محال علیه مراجعه نمودم که متأسفانه به دلیل [ذکر علت برگشت خوردن چک، مثلاً: کسری موجودی حساب]، چک مزبور منجر به صدور گواهی عدم پرداخت شماره [شماره گواهی عدم پرداخت] مورخ [تاریخ گواهی عدم پرداخت] گردید. تصویر برابر اصل چک و گواهی عدم پرداخت جهت استحضار و صدور دستورات مقتضی به پیوست تقدیم می گردد.

نظر به امتناع خوانده محترم از پرداخت وجه چک و با عنایت به مدارک و مستندات موجود، مستنداً به مواد 310 به بعد قانون تجارت و مواد 198، 515 و 519 قانون آیین دادرسی مدنی و ماده 22 قانون صدور چک، از آن مقام محترم قضایی تقاضای صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت اصل مبلغ چک به میزان [مبلغ چک به ریال] ریال به انضمام کلیه خسارات قانونی شامل خسارت تأخیر تأدیه (مطابق شاخص بانک مرکزی از تاریخ [تاریخ سررسید یا برگشت] تا زمان پرداخت کامل وجه)، هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل (در صورت وجود) را دارم.

همچنین، به منظور حفظ حقوق اینجانب و جلوگیری از تضییع احتمالی اموال خوانده، بدواً و قبل از ابلاغ دادخواست، تقاضای صدور قرار تأمین خواسته از تمامی اموال منقول و غیرمنقول خوانده به میزان مبلغ خواسته و هزینه دادرسی، مورد استدعاست.

با تشکر و احترام فراوان،

[نام و نام خانوادگی خواهان (یا وکیل)]
[امضاء]
[تاریخ]

نمونه دادخواست برای چند فقره چک یا شخص حقوقی

این نمونه می تواند برای زمانی که دارنده چند فقره چک برگشتی از یک صادرکننده دارد یا زمانی که خواهان یا خوانده یک شخص حقوقی (مانند شرکت) است، مورد استفاده قرار گیرد.

بسمه تعالی

خواهان:
نام شرکت/مؤسسه: [نام کامل شخص حقوقی خواهان]
شماره ثبت: [شماره ثبت شرکت/مؤسسه]
شناسه ملی: [شناسه ملی شرکت/مؤسسه]
محل اقامت/آدرس دفتر مرکزی: [آدرس دقیق پستی شرکت/مؤسسه همراه با کد پستی]
شماره تماس: [شماره تلفن شرکت/مؤسسه]
نام و نام خانوادگی نماینده حقوقی/مدیرعامل: [نام و نام خانوادگی مدیرعامل یا نماینده قانونی]

خوانده:
نام: [نام کامل خوانده (شخص حقیقی یا حقوقی)]
نام خانوادگی: [نام خانوادگی خوانده، اگر شخص حقیقی است]
نام پدر: [نام پدر خوانده، اگر شخص حقیقی است]
کد ملی/شناسه ملی: [کد ملی یا شناسه ملی خوانده، در صورت اطلاع]
آدرس: [آدرس دقیق پستی خوانده، در صورت اطلاع]
شماره تماس: [شماره تلفن همراه خوانده، در صورت اطلاع]

وکیل: [در صورت وجود وکیل، مشخصات کامل وکیل]

تعیین خواسته و بهای آن:
1. مطالبه وجه [تعداد فقره] فقره چک جمعاً به مبلغ [مبلغ کل چک ها به ریال و تومان]
2. مطالبه خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید هر یک از چک ها تا زمان اجرای حکم
3. مطالبه کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل)
4. صدور قرار تأمین خواسته جهت توقیف اموال خوانده (پیش از ابلاغ)

دلایل و منضمات:
1. تصویر مصدق [تعداد] فقره چک به شماره های [ذکر شماره تمام چک ها]
2. تصویر مصدق گواهی های عدم پرداخت مربوط به چک های فوق الذکر
3. تصویر مصدق روزنامه رسمی آخرین تغییرات شرکت/مؤسسه خواهان (در صورت شخص حقوقی بودن خواهان)
4. [در صورت وجود] تصویر مصدق وکالتنامه وکیل
5. [در صورت وجود] تصویر مصدق مدارک و مستندات مربوط به معامله/دین

شرح دادخواست:

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان دادگاه صالح]

با سلام و احترام،

به استحضار عالی می رساند، شرکت [نام شرکت خواهان] به مدیریت اینجانب/نماینده قانونی به موجب [تعداد] فقره چک به شماره های [شماره تمام چک ها] عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه] که جمعاً به مبلغ [مبلغ کل چک ها به عدد و حروف] ریال (معادل [مبلغ کل چک ها به عدد و حروف] تومان) صادر و توسط آقای/خانم/شرکت [نام و نام خانوادگی/نام شرکت خوانده] به این شرکت تسلیم گردیده بود، مطالباتی از ایشان/آن شرکت دارد.

متأسفانه در تاریخ سررسید هر یک از چک های مذکور، این شرکت جهت وصول وجه به بانک محال علیه مراجعه نمود که تمامی چک ها به دلیل [ذکر علت برگشت خوردن چک ها، مثلاً: کسری موجودی حساب]، منجر به صدور گواهی های عدم پرداخت گردید. تصویر برابر اصل تمامی چک ها و گواهی های عدم پرداخت آن ها جهت استحضار و صدور دستورات مقتضی به پیوست تقدیم می گردد.

نظر به امتناع خوانده محترم از پرداخت وجوه چک ها و با عنایت به مدارک و مستندات موجود، مستنداً به مواد 310 به بعد قانون تجارت و مواد 198، 515 و 519 قانون آیین دادرسی مدنی و ماده 22 قانون صدور چک، از آن مقام محترم قضایی تقاضای صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت مجموع اصل مبلغ چک ها به میزان [مبلغ کل چک ها به ریال] ریال به انضمام کلیه خسارات قانونی شامل خسارت تأخیر تأدیه (مطابق شاخص بانک مرکزی از تاریخ سررسید هر یک از چک ها تا زمان پرداخت کامل وجه)، هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل (در صورت وجود) را دارم.

همچنین، به منظور حفظ حقوق این شرکت و جلوگیری از تضییع احتمالی اموال خوانده، بدواً و قبل از ابلاغ دادخواست، تقاضای صدور قرار تأمین خواسته از تمامی اموال منقول و غیرمنقول خوانده به میزان مبلغ خواسته و هزینه دادرسی، مورد استدعاست.

با تشکر و احترام فراوان،

[نام و نام خانوادگی نماینده حقوقی/مدیرعامل خواهان]
[سمت (مثلاً: مدیرعامل شرکت ...)]
[امضاء]
[تاریخ]

نکات حقوقی کلیدی در پیگیری دادخواست چک برگشتی

پیگیری دادخواست مطالبه وجه چک صرفاً به تنظیم و تقدیم آن محدود نمی شود، بلکه نیازمند آگاهی از نکات حقوقی مهمی است که می تواند سرنوشت پرونده را تغییر دهد. درک این ظرایف، به دارنده چک کمک می کند تا با دید بازتری تصمیم گیری کند و از حقوق خود به نحو احسن دفاع نماید.

خسارت تأخیر تأدیه: فراتر از اصل طلب

یکی از مهمترین مطالبات فرعی در دعاوی چک برگشتی، خسارت تأخیر تأدیه است. این خسارت به منظور جبران کاهش ارزش پول ناشی از تورم در طول مدت زمان تأخیر در پرداخت دین، به دارنده چک تعلق می گیرد.

• نحوه محاسبه: این خسارت بر اساس نرخ تورم سالیانه اعلامی توسط بانک مرکزی محاسبه می شود و دادگاه آن را از تاریخ سررسید چک (یا از تاریخ برگشت خوردن چک، بسته به درخواست خواهان و رویه قضایی) تا زمان پرداخت کامل وجه تعیین می کند.
• تفاوت با وجه التزام: خسارت تأخیر تأدیه، خسارتی قانونی است که از سوی دادگاه تعیین می شود. این در حالی است که وجه التزام، خسارتی قراردادی است که طرفین ممکن است در قرارداد خود پیش بینی کرده باشند. بر اساس نظریه مشورتی قوه قضاییه، طرفین می توانند با توافق یکدیگر، خسارت قراردادی (وجه التزام) را به جای خسارت قانونی مطالبه و دریافت نمایند، حتی اگر دادگاه قبلاً حکم به پرداخت خسارت قانونی داده باشد. این انعطاف پذیری، به دارنده چک امکان می دهد تا در صورت وجود توافق قبلی، مبلغ بیشتری را مطالبه کند.
• مسئولیت پرداخت: پرداخت خسارت تأخیر تأدیه تنها بر عهده صادرکننده چک است و ظهرنویسان و ضامنین معمولاً مسئولیتی در قبال آن ندارند.

قرار تأمین خواسته: تضمین وصول طلب

درخواست قرار تأمین خواسته، یکی از قدرتمندترین ابزارهای قانونی برای دارنده چک است که به او این امکان را می دهد تا پیش از صدور حکم نهایی، اموال بدهکار را توقیف کرده و از هرگونه نقل و انتقال آن جلوگیری کند. این اقدام، شانس وصول طلب را به شدت افزایش می دهد.

• اهمیت توقیف اموال پیش از ابلاغ: خواهان می تواند درخواست کند که قرار تأمین خواسته قبل از ابلاغ دادخواست به خوانده صادر و اجرا شود. این امر مانع از آن می شود که بدهکار پس از اطلاع از طرح دعوا، اقدام به پنهان کردن یا انتقال اموال خود کند.
• شرایط اخذ تأمین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی: در برخی موارد، مانند زمانی که چک دارای شرایط قانونی لازم (مثلاً برگشت زدن در مهلت مقرر) باشد، دارنده چک می تواند بدون نیاز به تودیع مبلغی به عنوان خسارت احتمالی، درخواست صدور قرار تأمین خواسته کند. این یک مزیت بزرگ برای دارنده چک است.

مسئولیت ظهرنویسان و ضامنین: دایره گسترده تر بدهکاران

در دعاوی حقوقی چک، تنها صادرکننده مسئول پرداخت نیست. در صورتی که چک دارای ظهرنویسی (امضای پشت چک) یا ضامن باشد، دارنده چک می تواند از آن ها نیز مطالبه وجه کند.

• نحوه مطالبه: در دعوای حقوقی، می توان صادرکننده، ظهرنویسان و ضامنین را به عنوان خوانده در دادخواست معرفی کرد و همزمان از همه آن ها مطالبه وجه نمود.
• مهلت قانونی جهت مراجعه به ظهرنویس: برای اینکه دارنده چک بتواند از ظهرنویسان مطالبه وجه کند، باید چک را در مهلت های قانونی برگشت زده باشد. این مهلت ها بسته به محل صدور و تأدیه چک متفاوت است:
  • ۱۵ روز: اگر محل صدور و تأدیه چک در یک شهر باشد.
  • ۴۵ روز: اگر محل صدور و تأدیه چک در دو شهر مختلف ایران باشد.
  • ۴ ماه: اگر محل صدور چک خارج از ایران و محل تأدیه در ایران باشد.

  گذشت این مهلت ها، حق مطالبه از ظهرنویسان را ساقط می کند، اما حق مطالبه از صادرکننده همچنان باقی است.

چک های صیادی و الزامات قانونی جدید

با اجرای قانون جدید صدور چک و معرفی چک های صیادی، قواعد جدیدی برای اعتبار و پیگیری چک ها وضع شده است.

• الزامات ثبت: چک های صیادی تنها پس از ثبت در سامانه صیاد و تأیید گیرنده، دارای اعتبار هستند.
• رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور: بر اساس رأی وحدت رویه شماره ۸۰۵ مورخ ۱۴۰۱/۰۷/۲۶ هیأت عمومی دیوان عالی کشور، دعوای الزام به ثبت چک در سامانه صیاد غیرقابل استماع است. این بدان معناست که اگر چکی در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، از نظر قانونی فاقد اعتبار است و نمی توان صادرکننده را به ثبت آن ملزم کرد، بلکه باید برای پیگیری دین اصلی (که چک بابت آن صادر شده) اقدام کرد.
• اهمیت کد یکتا: هر چک صیادی دارای یک کد یکتا است که برای ثبت و پیگیری آن در سامانه صیاد استفاده می شود.

معامله به قصد فرار از دین: حربه قانونی علیه بدهکار

گاهی اوقات بدهکاران با هدف فرار از پرداخت دین، اقدام به انتقال اموال خود به نام اشخاص دیگر می کنند. قانون برای مقابله با این پدیده، ابزارهای حقوقی را فراهم آورده است.

• توضیح: اگر پس از طرح دادخواست چک برگشتی حقوقی، صادرکننده چک اقدام به انتقال اموال خود کند به گونه ای که دیگر مالی برای پرداخت دین او باقی نماند، این عمل می تواند «معامله به قصد فرار از دین» تلقی شود.
• تأثیر آن: معامله به قصد فرار از دین هم می تواند جرم محسوب شود و هم از نظر حقوقی باطل یا غیرنافذ باشد. در صورت اثبات این موضوع، اموال به نام خوانده برگردانده شده و امکان وصول مبلغ چک از محل آن فراهم می شود.

مرور زمان در دعاوی چک حقوقی: تفاوت با رویکرد کیفری

مفهوم مرور زمان، محدودیت زمانی برای طرح دعاوی است. در مورد دعاوی چک، باید بین رویکرد حقوقی و کیفری تفاوت قائل شد.

• عدم وجود مرور زمان در دعوای حقوقی چک: برخلاف دعاوی کیفری که دارای مرور زمان ۶ ماهه برای طرح شکایت هستند، در دعوای حقوقی مطالبه وجه چک (به جز موارد خاص)، مرور زمان عمومی وجود ندارد. یعنی دارنده چک می تواند هر زمان که بخواهد برای مطالبه وجه از صادرکننده اقدام کند.
• استثناء: تنها استثنا در این مورد، چک هایی است که جنبه تجاری محض دارند (یعنی بین تجار و بابت امور تجاری صادر شده اند) و یا چک هایی که از طرف تاجر صادر شده اند. در این موارد، قانون تجارت یک مرور زمان پنج ساله پس از آخرین اقدام قضایی را پیش بینی کرده است.
• تأکید بر تفاوت: لازم است مجدداً تأکید شود که این عدم وجود مرور زمان، مربوط به مطالبه وجه از خود صادرکننده در دادگاه حقوقی است و برای مطالبه از ظهرنویسان و همچنین طرح شکایت کیفری، مهلت های قانونی باید رعایت شود.

این نکات حقوقی، هرچند ممکن است پیچیده به نظر برسند، اما آگاهی از آن ها می تواند به دارنده چک در انتخاب بهترین راهکار و افزایش شانس موفقیت در وصول مطالباتش کمک شایانی کند.

نقش وکیل متخصص در موفقیت پرونده چک برگشتی حقوقی

پیگیری دعاوی حقوقی، به ویژه پرونده های مربوط به چک برگشتی حقوقی، می تواند فرآیندی پیچیده و زمان بر باشد. قوانین و مقررات متعدد، رویه های قضایی مختلف و جزئیات فنی حقوقی، گاهی اوقات برای افراد عادی گیج کننده و طاقت فرسا می شوند. در چنین شرایطی، بهره گیری از دانش و تجربه یک وکیل متخصص و مجرب، نقشی کلیدی در موفقیت و تسریع روند پرونده ایفا می کند.

وکیل متخصص چک و سفته، با تسلط کامل بر آخرین قوانین، آیین نامه ها و آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور، می تواند بهترین مسیر را برای مطالبه وجه چک برگشتی به دارنده آن پیشنهاد دهد. او نه تنها در تنظیم دادخواست چک برگشتی به شکل کاملاً حقوقی و مستدل تبحر دارد، بلکه در تمامی مراحل پرونده، از جمع آوری مدارک و مستندات گرفته تا شرکت در جلسات دادگاه و پیگیری اجرای حکم، راهنما و حامی موکل خود خواهد بود.

مزایای استخدام وکیل متخصص در پرونده های چک برگشتی:

• تسریع روند پرونده: وکیل با آگاهی از رویه های قضایی و توانایی در ارائه مدارک کامل و دقیق، می تواند به تسریع فرآیند رسیدگی در دادگاه کمک کند و از اتلاف وقت موکل جلوگیری نماید.
• دقت و صحت در تنظیم دادخواست و لوایح: نگارش صحیح دادخواست، درخواست قرار تأمین خواسته، و تدوین لوایح دفاعی قوی، نیازمند دانش حقوقی بالاست. یک وکیل متخصص، این امور را با بالاترین دقت انجام می دهد.
• کاهش استرس و نگرانی: حضور یک وکیل باتجربه، بار روانی و استرس ناشی از درگیری های قضایی را از دوش موکل برمی دارد و به او اطمینان خاطر می دهد که پرونده اش به بهترین نحو پیگیری خواهد شد.
• شناسایی و معرفی اموال خوانده: وکیل با استفاده از ابزارهای قانونی و ارتباطات خود، می تواند در شناسایی اموال منقول و غیرمنقول خوانده برای توقیف از طریق قرار تأمین خواسته یا اجرای حکم، نقش مؤثری ایفا کند.
• آگاهی از تغییرات قانونی: قوانین مربوط به چک دائماً در حال تغییر و به روزرسانی هستند (مانند قوانین مربوط به چک های صیادی). وکیل متخصص همواره از این تغییرات آگاه است و می تواند بهترین راهکارها را با توجه به شرایط روز ارائه دهد.
• مشاوره حقوقی تخصصی: قبل از هرگونه اقدام، مشاوره حقوقی چک برگشتی با یک وکیل، می تواند بهترین راهکار را برای دارنده چک مشخص کند و از ورود به مسیرهای بی نتیجه جلوگیری نماید.

به طور خلاصه، در دنیای پیچیده حقوق، وکیل متخصص چک نه تنها یک مشاور، بلکه یک شریک مطمئن در مسیر احقاق حق و وصول مطالبات چک برگشتی است که حضورش می تواند تفاوت چشمگیری در نتیجه نهایی پرونده ایجاد کند.

جمع بندی و راهنمایی نهایی

در معاملات مالی و تجاری، مواجهه با چک برگشتی، چالشی رایج و در عین حال پیچیده است که نیاز به آگاهی از راهکارهای قانونی دارد. این مقاله به تفصیل، یکی از مؤثرترین مسیرها، یعنی طرح دادخواست چک برگشتی حقوقی، را از جوانب مختلف بررسی کرد. از درک ماهیت چک برگشتی و دلایل آن گرفته تا مقایسه روش های قانونی مطالبه وجه و ارائه راهنمای گام به گام برای تنظیم و تقدیم دادخواست، تلاش شد تا تصویری جامع و کاربردی از این فرآیند ارائه شود.

همانطور که توضیح داده شد، روش حقوقی، با مزایایی نظیر عدم محدودیت های زمانی شدید، امکان مطالبه از ظهرنویسان و ضامنین، و ابزار قدرتمند «قرار تأمین خواسته»، اغلب به عنوان بهترین انتخاب برای دارندگان چک برگشتی شناخته می شود. آگاهی از اجزاء اصلی دادخواست، نحوه تکمیل صحیح آن، و شناخت نکات کلیدی حقوقی مانند خسارت تأخیر تأدیه و معامله به قصد فرار از دین، می تواند به شما در دفاع مؤثر از حقوق خود کمک کند.

در نهایت، اگرچه این راهنما سعی در شفاف سازی و ارائه اطلاعات کامل دارد، اما هر پرونده چک برگشتی دارای جزئیات منحصر به فرد خود است. پیچیدگی های قانونی و نیاز به تخصص در نگارش متن دادخواست چک برگشتی حقوقی و پیگیری مراحل قضایی، اهمیت مشاوره حقوقی چک برگشتی و بهره گیری از خدمات یک وکیل متخصص را دوچندان می کند. یک وکیل مجرب نه تنها می تواند شما را در این مسیر پر چالش راهنمایی کند، بلکه با دقت و تخصص خود، شانس موفقیت پرونده را به طور چشمگیری افزایش داده و از هرگونه تضییع حقوق شما جلوگیری می نماید.

با آگاهی و انتخاب صحیح، می توانید به سادگی و اطمینان خاطر، مطالبات قانونی خود را وصول کرده و از منافع مالی خود محافظت نمایید.