علت راست نشدن کمر بعد از نشستن

علت راست نشدن کمر بعد از نشستن : بررسی جامع پزشکی و علمی

چرا بعد از نشستن صاف کردن کمر دشوار می شود؟ پاسخ کوتاه به این پرسش این است که نشستن طولانی مدت می تواند منجر به تغییرات فیزیولوژیکی در عضلات مفاصل و بافت های نرم کمر شود که در نهایت راست کردن کمر را دشوار و دردناک می سازد. این پدیده بسیار شایع است و دلایل متعددی دارد که در این مقاله از نیکان فارمد مهر به تفصیل به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.

تعریف و معرفی علمی موضوع : سفتی کمر پس از نشستن

سفتی کمر پس از نشستن (Post-sitting back stiffness) یک عارضه بسیار رایج است که بسیاری از افراد در زندگی روزمره خود تجربه می کنند. از نظر علمی این وضعیت به مجموعه ای از علائم و نشانه ها اطلاق می شود که پس از دوره های طولانی نشستن به ویژه در حالت های نامناسب ظاهر می شوند. این علائم عمدتاً شامل احساس گرفتگی درد محدودیت حرکتی و دشواری در صاف کردن کمر است.

این پدیده در واقع پاسخی فیزیولوژیک به عدم تحرک طولانی مدت و وضعیت بدنی نامناسب است که فشار زیادی را بر ساختارهای مختلف ستون فقرات و عضلات اطراف آن وارد می کند. درک علمی این موضوع نیازمند بررسی دقیق تر آناتومی و فیزیولوژی ستون فقرات عضلات و بافت های نرم مرتبط با آن است.

ستون فقرات کمری از پنج مهره تشکیل شده است که توسط دیسک های بین مهره ای مفاصل فاست (Facet joints) رباط ها و عضلات پشتیبانی می شوند. عضلات اصلی در ناحیه کمر شامل عضلات راست کننده ستون فقرات (Erector spinae) عضلات چندسر (Multifidus) عضلات مایل شکمی (Obliques) و عضلات عرضی شکمی (Transversus abdominis) هستند. این ساختارها با همکاری یکدیگر حرکت انعطاف پذیری و پایداری ستون فقرات را فراهم می کنند.

هنگامی که فرد برای مدت طولانی می نشیند به ویژه در حالت قوز کرده یا نامناسب فشار غیرطبیعی بر دیسک های بین مهره ای مفاصل فاست و رباط ها وارد می شود. عضلات پشتی نیز به دلیل عدم فعالیت و کشیدگی نامناسب دچار ضعف و کوتاهی می شوند. این تغییرات فیزیولوژیک در نهایت منجر به سفتی و درد کمر پس از نشستن می گردد.

علائم و نشانه های مرتبط با سفتی کمر پس از نشستن

علائم و نشانه های سفتی کمر پس از نشستن می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و شدت آن نیز متغیر است. با این حال برخی از شایع ترین علائم و نشانه های مرتبط با این عارضه عبارتند از :

• احساس سفتی و گرفتگی در ناحیه کمر : این علامت اصلی ترین نشانه است و معمولاً به صورت احساس خشکی و محدودیت در حرکت کمر توصیف می شود.
• درد در ناحیه کمر : درد می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و ممکن است به صورت موضعی در ناحیه کمر احساس شود یا به باسن و پاها انتشار یابد. درد معمولاً با حرکت و تلاش برای صاف کردن کمر تشدید می شود.
• مشکل در صاف کردن کامل کمر : فرد ممکن است احساس کند که نمی تواند کمر خود را به طور کامل راست کند و نیاز به زمان و تلاش بیشتری برای رسیدن به حالت ایستاده و صاف دارد.
• محدودیت حرکتی در ناحیه کمر : انعطاف پذیری کمر کاهش می یابد و انجام حرکات چرخشی خم شدن به جلو و عقب دشوار می شود.
• احساس خستگی و کوفتگی در عضلات کمر : عضلات کمر ممکن است به دلیل فشار و کشیدگی طولانی مدت احساس خستگی و کوفتگی داشته باشند.
• صدای تق تق یا ترکیدن در مفاصل کمر : در برخی موارد هنگام حرکت دادن کمر ممکن است صداهای تق تق یا ترکیدن از مفاصل فاست شنیده شود که نشان دهنده سفتی و محدودیت حرکتی در این مفاصل است.
• تشدید علائم با نشستن طولانی مدت : علائم معمولاً پس از دوره های طولانی نشستن به ویژه در حالت های نامناسب شدت می یابند و با استراحت و حرکت کاهش می یابند.

در برخی موارد سفتی کمر پس از نشستن ممکن است با علائم دیگری مانند بی حسی گزگز یا ضعف در پاها همراه باشد که می تواند نشان دهنده درگیری اعصاب محیطی یا ریشه های عصبی در ناحیه کمر باشد. در این شرایط مراجعه به پزشک برای بررسی دقیق تر ضروری است.

علت های پزشکی راست نشدن کمر بعد از نشستن

علت های پزشکی سفتی کمر پس از نشستن بسیار متنوع هستند و می توانند به عوامل مختلفی مربوط باشند. در اینجا به برخی از مهم ترین این عوامل اشاره می کنیم :

۱. کوتاهی و ضعف عضلات :

• کوتاهی عضلات خم کننده لگن (Hip flexors) : نشستن طولانی مدت باعث می شود عضلات خم کننده لگن به ویژه عضله پسواس (Psoas major) به طور مداوم در حالت کوتاه شده قرار بگیرند. این کوتاهی عضلانی باعث کشیدگی و فشار بر عضلات راست کننده کمر می شود و در نتیجه راست کردن کمر پس از نشستن دشوار می گردد.
• ضعف عضلات راست کننده ستون فقرات (Erector spinae) : عدم فعالیت و بی تحرکی در طول نشستن منجر به ضعف عضلات راست کننده ستون فقرات می شود. این عضلات نقش مهمی در حفظ راستای صحیح ستون فقرات و صاف کردن کمر دارند. ضعف این عضلات باعث می شود که پس از نشستن توانایی کافی برای بازگشت به حالت ایستاده و صاف وجود نداشته باشد.
• ضعف عضلات شکمی : عضلات شکمی نیز نقش مهمی در پایداری و حمایت از ستون فقرات دارند. ضعف این عضلات می تواند منجر به عدم تعادل عضلانی و افزایش فشار بر عضلات کمر شود.

۲. اختلال عملکرد مفاصل فاست (Facet joint dysfunction) :

مفاصل فاست مفاصل کوچکی هستند که بین مهره های ستون فقرات قرار دارند و به حرکت و انعطاف پذیری ستون فقرات کمک می کنند. نشستن طولانی مدت و وضعیت بدنی نامناسب می تواند باعث فشار و استرس بر این مفاصل شود و در نهایت منجر به التهاب سفتی و محدودیت حرکتی در آن ها گردد. این اختلال عملکرد مفاصل فاست می تواند یکی از دلایل اصلی سفتی کمر پس از نشستن باشد.

۳. مشکلات دیسک بین مهره ای :

دیسک های بین مهره ای به عنوان ضربه گیر و جداکننده بین مهره های ستون فقرات عمل می کنند. نشستن طولانی مدت به ویژه در حالت قوز کرده می تواند فشار زیادی را بر دیسک های بین مهره ای وارد کند. این فشار می تواند منجر به تخریب دیسک بیرون زدگی دیسک (Disc herniation) و یا پارگی دیسک شود. اگرچه مشکلات دیسک بین مهره ای معمولاً با درد مزمن و شدید همراه هستند اما می توانند در سفتی کمر پس از نشستن نیز نقش داشته باشند.

۴. مشکلات عصب سیاتیک (Sciatic nerve irritation) :

عصب سیاتیک بزرگ ترین عصب بدن است که از ناحیه کمر به پاها امتداد دارد. نشستن طولانی مدت و فشار بر ناحیه لگن و باسن می تواند باعث فشار بر عصب سیاتیک و تحریک آن شود. این تحریک می تواند منجر به درد بی حسی گزگز و سفتی در کمر و پاها شود و راست کردن کمر را دشوار سازد.

۵. وضعیت بدنی نامناسب (Poor posture) :

نشستن در وضعیت نامناسب مانند قوز کردن خم شدن به جلو یا تکیه دادن به یک طرف می تواند فشار غیرطبیعی را بر ستون فقرات عضلات و رباط ها وارد کند. این وضعیت نامناسب در طولانی مدت می تواند منجر به عدم تعادل عضلانی سفتی مفاصل و درد کمر شود و راست کردن کمر را پس از نشستن دشوار سازد.

۶. سبک زندگی کم تحرک (Sedentary lifestyle) :

سبک زندگی کم تحرک و عدم فعالیت بدنی منظم یکی از عوامل اصلی سفتی کمر پس از نشستن است. عدم تحرک باعث ضعف عضلات کاهش انعطاف پذیری و سفتی مفاصل می شود. افرادی که بیشتر روز را می نشینند و فعالیت بدنی کمی دارند بیشتر در معرض سفتی کمر پس از نشستن قرار دارند.

۷. عوامل دیگر :

علاوه بر موارد فوق عوامل دیگری مانند استرس چاقی کم آبی بدن کمبود ویتامین D و برخی بیماری های زمینه ای نیز می توانند در سفتی کمر پس از نشستن نقش داشته باشند.

روش های تشخیص علمی و پزشکی سفتی کمر پس از نشستن

تشخیص سفتی کمر پس از نشستن معمولاً بر اساس شرح حال بیمار معاینه فیزیکی و در صورت لزوم انجام آزمایش های تصویربرداری صورت می گیرد.

۱. شرح حال بیمار (Medical history) :

پزشک در ابتدا سوالاتی در مورد علائم بیمار مدت زمان بروز علائم شدت درد عوامل تشدید و تخفیف دهنده علائم سابقه پزشکی و سبک زندگی بیمار می پرسد. این اطلاعات به پزشک کمک می کند تا علت احتمالی سفتی کمر پس از نشستن را تشخیص دهد.

۲. معاینه فیزیکی (Physical examination) :

معاینه فیزیکی شامل ارزیابی موارد زیر است :

• بررسی وضعیت بدنی (Posture assessment) : پزشک وضعیت بدنی بیمار را در حالت ایستاده و نشسته بررسی می کند تا ناهنجاری های احتمالی در راستای ستون فقرات را تشخیص دهد.
• دامنه حرکتی (Range of motion assessment) : پزشک دامنه حرکتی کمر بیمار را در جهات مختلف (خم شدن به جلو عقب پهلو و چرخش) ارزیابی می کند تا محدودیت حرکتی و سفتی مفاصل را تشخیص دهد.
• معاینه عصبی (Neurological examination) : در صورت وجود علائم عصبی مانند بی حسی گزگز یا ضعف در پاها پزشک معاینه عصبی انجام می دهد تا عملکرد اعصاب محیطی و ریشه های عصبی را بررسی کند.
• لمس (Palpation) : پزشک عضلات و مفاصل کمر را لمس می کند تا نقاط حساس اسپاسم عضلانی و یا ناهنجاری های احتمالی را تشخیص دهد.

۳. آزمایش های تصویربرداری (Imaging tests) :

در برخی موارد پزشک ممکن است برای رد سایر علل احتمالی درد کمر و یا بررسی دقیق تر ساختارهای ستون فقرات آزمایش های تصویربرداری را تجویز کند. این آزمایش ها شامل :

• رادیوگرافی (X-ray) : رادیوگرافی می تواند برای بررسی استخوان های ستون فقرات و تشخیص مشکلات ساختاری مانند آرتروز شکستگی یا ناهنجاری های مادرزادی استفاده شود.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) : MRI تصویربرداری دقیقی از بافت های نرم مانند دیسک های بین مهره ای عضلات رباط ها و نخاع ارائه می دهد. MRI می تواند برای تشخیص مشکلات دیسک آسیب های رباطی التهاب مفاصل و یا فشار بر نخاع و ریشه های عصبی استفاده شود.
• توموگرافی کامپیوتری (CT scan) : CT scan نیز می تواند برای بررسی استخوان های ستون فقرات استفاده شود و جزئیات بیشتری نسبت به رادیوگرافی ارائه دهد.

۴. سایر آزمایش ها :

در موارد نادر پزشک ممکن است آزمایش های دیگری مانند نوار عصب و عضله (Electromyography and Nerve conduction studies) را برای بررسی عملکرد اعصاب و عضلات تجویز کند.

روش های درمانی (دارویی پزشکی و بالینی)

روش های درمانی سفتی کمر پس از نشستن بسته به علت و شدت علائم متفاوت است و می تواند شامل روش های دارویی پزشکی و بالینی باشد.

۱. درمان های دارویی (Pharmacological treatments) :

• داروهای ضد درد بدون نسخه (Over-the-counter pain relievers) : داروهایی مانند استامینوفن (Acetaminophen) و داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن (Ibuprofen) و ناپروکسن (Naproxen) می توانند به تسکین درد خفیف تا متوسط کمر کمک کنند.
• داروهای ضد درد تجویزی (Prescription pain relievers) : در موارد درد شدیدتر پزشک ممکن است داروهای ضد درد قوی تر مانند مسکن های اپیوئیدی (Opioids) یا داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی تجویزی را تجویز کند. با این حال مصرف مسکن های اپیوئیدی باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود زیرا خطر اعتیاد و عوارض جانبی دارند.
• شل کننده های عضلانی (Muscle relaxants) : در صورتی که سفتی کمر ناشی از اسپاسم عضلانی باشد پزشک ممکن است شل کننده های عضلانی را برای کاهش اسپاسم و درد تجویز کند.
• داروهای موضعی (Topical medications) : کرم ها ژل ها و پمادهای موضعی حاوی داروهای ضد درد یا ضد التهاب می توانند به تسکین موضعی درد کمر کمک کنند.

۲. درمان های پزشکی و بالینی (Medical and clinical treatments) :

• فیزیوتراپی (Physical therapy) : فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی در درمان سفتی کمر پس از نشستن دارد. فیزیوتراپیست با استفاده از تکنیک های مختلفی مانند تمرینات کششی و تقویتی درمان های دستی (Manual therapy) گرما و سرما درمانی اولتراسوند و تحریک الکتریکی به کاهش درد بهبود انعطاف پذیری تقویت عضلات و اصلاح وضعیت بدنی بیمار کمک می کند.
• درمان های دستی (Manual therapy) : درمان های دستی شامل تکنیک هایی مانند ماساژ موبیلیزاسیون مفاصل و مانیپولاسیون ستون فقرات است که توسط فیزیوتراپیست ها متخصصان کایروپراکتیک (Chiropractors) و استئوپات ها (Osteopaths) انجام می شود. این تکنیک ها می توانند به کاهش سفتی مفاصل بهبود جریان خون و کاهش درد کمک کنند.
• تزریق کورتیکواستروئید (Corticosteroid injections) : در موارد درد شدید و مقاوم به درمان های دیگر پزشک ممکن است تزریق کورتیکواستروئید را در مفاصل فاست یا فضای اپیدورال ستون فقرات تجویز کند. کورتیکواستروئیدها داروهای ضد التهابی قوی هستند که می توانند به کاهش التهاب و درد کمک کنند. با این حال تزریق کورتیکواستروئید معمولاً به عنوان یک درمان کوتاه مدت برای تسکین درد استفاده می شود و درمان قطعی نیست.
• طب سوزنی (Acupuncture) : طب سوزنی یک روش درمانی سنتی چینی است که شامل فرو کردن سوزن های بسیار نازک در نقاط خاصی از بدن است. برخی مطالعات نشان داده اند که طب سوزنی می تواند به تسکین درد کمر و بهبود عملکرد در افراد مبتلا به درد مزمن کمر کمک کند.

۳. جراحی (Surgery) :

جراحی معمولاً برای درمان سفتی کمر پس از نشستن توصیه نمی شود مگر در موارد بسیار نادر که علت سفتی کمر مشکلات ساختاری جدی مانند بیرون زدگی شدید دیسک یا تنگی کانال نخاعی باشد و درمان های غیرجراحی مؤثر نباشند.

راهکارهای خانگی و توصیه های سبک زندگی

علاوه بر درمان های پزشکی و بالینی راهکارهای خانگی و تغییرات در سبک زندگی نیز می تواند نقش مهمی در کاهش سفتی کمر پس از نشستن داشته باشد.

• تمرینات کششی منظم : انجام تمرینات کششی منظم به ویژه کشش عضلات خم کننده لگن همسترینگ و عضلات کمر می تواند به بهبود انعطاف پذیری کاهش سفتی عضلات و بهبود دامنه حرکتی کمر کمک کند. نمونه هایی از تمرینات کششی مفید عبارتند از کشش زانو به سینه کشش گربه-شتر و کشش عضلات همسترینگ.
• تمرینات تقویتی عضلات مرکزی (Core strengthening exercises) : تقویت عضلات مرکزی بدن شامل عضلات شکمی و عضلات کمر می تواند به بهبود پایداری ستون فقرات کاهش فشار بر عضلات کمر و بهبود وضعیت بدنی کمک کند. نمونه هایی از تمرینات تقویتی عضلات مرکزی عبارتند از پلانک پل و کرانچ.
• اصلاح وضعیت بدنی (Posture correction) : توجه به وضعیت بدنی صحیح در هنگام نشستن ایستادن و راه رفتن بسیار مهم است. هنگام نشستن سعی کنید کمر خود را صاف نگه دارید شانه ها را به عقب بکشید و از قوز کردن خودداری کنید. از صندلی ارگونومیک با پشتی مناسب استفاده کنید و ارتفاع صندلی را به گونه ای تنظیم کنید که پاها روی زمین قرار گیرند.
• استراحت و حرکت متناوب : از نشستن طولانی مدت خودداری کنید و هر ۳۰ تا ۶۰ دقیقه از جای خود بلند شوید کمی راه بروید و حرکات کششی انجام دهید. این کار به کاهش فشار بر ستون فقرات و عضلات کمر کمک می کند.
• استفاده از گرما و سرما درمانی (Heat and cold therapy) : استفاده از کمپرس گرم یا سرد می تواند به تسکین درد و سفتی عضلات کمر کمک کند. کمپرس گرم می تواند به شل شدن عضلات و افزایش جریان خون کمک کند در حالی که کمپرس سرد می تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند.
• مدیریت استرس (Stress management) : استرس می تواند باعث تشدید درد و سفتی عضلات شود. تکنیک های مدیریت استرس مانند مدیتیشن یوگا و تنفس عمیق می توانند به کاهش استرس و بهبود علائم کمک کنند.
• هیدراته ماندن (Staying hydrated) : نوشیدن آب کافی به حفظ رطوبت دیسک های بین مهره ای و بافت های نرم کمک می کند و می تواند از سفتی و درد کمر جلوگیری کند.
• خواب کافی (Adequate sleep) : خواب کافی برای ترمیم و بازسازی بافت های بدن ضروری است. کمبود خواب می تواند باعث تشدید درد و سفتی عضلات شود.

روش های پیشگیری و اقدامات لازم

پیشگیری از سفتی کمر پس از نشستن همواره بهتر از درمان است. با رعایت اقدامات پیشگیرانه و تغییر سبک زندگی می توان از بروز این عارضه جلوگیری کرد.

• فعالیت بدنی منظم : انجام فعالیت بدنی منظم به ویژه ورزش های هوازی و تمرینات تقویتی می تواند به حفظ سلامت ستون فقرات تقویت عضلات و بهبود انعطاف پذیری کمک کند. حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط ​​در بیشتر روزهای هفته توصیه می شود.
• تمرینات کششی و انعطاف پذیری منظم : انجام تمرینات کششی و انعطاف پذیری منظم به ویژه برای عضلات خم کننده لگن همسترینگ و عضلات کمر می تواند به حفظ انعطاف پذیری و جلوگیری از سفتی عضلات کمک کند.
• حفظ وزن سالم : اضافه وزن و چاقی می تواند فشار بیشتری را بر ستون فقرات و مفاصل وارد کند و خطر ابتلا به درد کمر و سفتی را افزایش دهد. حفظ وزن سالم از طریق رژیم غذایی مناسب و ورزش منظم می تواند به پیشگیری از سفتی کمر کمک کند.
• ارگونومی محیط کار : محیط کار ارگونومیک می تواند به کاهش فشار بر ستون فقرات در هنگام نشستن کمک کند. از صندلی ارگونومیک با پشتی مناسب استفاده کنید ارتفاع صندلی را تنظیم کنید صفحه نمایش کامپیوتر را در ارتفاع مناسب قرار دهید و از قرار دادن وسایل ضروری در دسترس خود اطمینان حاصل کنید.
• اجتناب از نشستن طولانی مدت : از نشستن طولانی مدت خودداری کنید و هر ۳۰ تا ۶۰ دقیقه از جای خود بلند شوید کمی راه بروید و حرکات کششی انجام دهید.
• یادگیری و رعایت وضعیت بدنی صحیح : آگاهی از وضعیت بدنی صحیح و رعایت آن در هنگام نشستن ایستادن و راه رفتن می تواند به کاهش فشار بر ستون فقرات و جلوگیری از سفتی کمر کمک کند.

نتیجه گیری علمی و کاربردی

سفتی کمر پس از نشستن یک عارضه شایع است که می تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند کوتاهی و ضعف عضلات اختلال عملکرد مفاصل فاست مشکلات دیسک بین مهره ای وضعیت بدنی نامناسب و سبک زندگی کم تحرک باشد. تشخیص این عارضه معمولاً بر اساس شرح حال بیمار معاینه فیزیکی و در صورت لزوم انجام آزمایش های تصویربرداری صورت می گیرد. درمان سفتی کمر پس از نشستن می تواند شامل روش های دارویی پزشکی و بالینی مانند فیزیوتراپی درمان های دستی و تزریق کورتیکواستروئید باشد. همچنین راهکارهای خانگی و تغییرات در سبک زندگی مانند تمرینات کششی و تقویتی منظم اصلاح وضعیت بدنی و اجتناب از نشستن طولانی مدت می تواند نقش مهمی در کاهش علائم و پیشگیری از این عارضه داشته باشد.

از دیدگاه کاربردی بهترین راهکار برای مقابله با سفتی کمر پس از نشستن پیشگیری از بروز آن است. با اتخاذ سبک زندگی فعال رعایت اصول ارگونومی انجام تمرینات منظم و توجه به وضعیت بدنی صحیح می توان از بروز این عارضه جلوگیری کرد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید. در صورت تجربه علائم سفتی کمر پس از نشستن توصیه می شود به پزشک یا فیزیوتراپیست مراجعه کنید تا علت دقیق مشکل تشخیص داده شود و برنامه درمانی مناسب برای شما طراحی گردد.

پرسش و پاسخ (سؤالات پرتکرار کاربران)

۱. آیا سفتی کمر بعد از نشستن طبیعی است؟

سفتی خفیف کمر پس از نشستن طولانی مدت می تواند تا حدی طبیعی باشد به خصوص اگر برای مدت زمان طولانی در یک وضعیت ثابت نشسته باشید. با این حال اگر سفتی کمر به طور مداوم و شدید باشد با درد همراه باشد و مانع از انجام فعالیت های روزمره شود طبیعی نیست و نیاز به بررسی و درمان دارد.

۲. چه تمریناتی برای کاهش سفتی کمر بعد از نشستن مفید هستند؟

تمرینات کششی و تقویتی می توانند به کاهش سفتی کمر بعد از نشستن کمک کنند. تمرینات کششی مانند کشش زانو به سینه کشش گربه-شتر و کشش عضلات همسترینگ و تمرینات تقویتی عضلات مرکزی مانند پلانک و پل بسیار مفید هستند. انجام منظم این تمرینات می تواند به بهبود انعطاف پذیری تقویت عضلات و کاهش سفتی کمر کمک کند.

۳. چه زمانی باید برای سفتی کمر بعد از نشستن به پزشک مراجعه کرد؟

در صورتی که سفتی کمر بعد از نشستن به طور مداوم و شدید باشد با درد شدید همراه باشد به پاها انتشار یابد با بی حسی گزگز یا ضعف در پاها همراه باشد یا با فعالیت های روزمره تداخل داشته باشد باید به پزشک مراجعه کرد. همچنین اگر سفتی کمر پس از چند هفته با راهکارهای خانگی بهبود نیافت مراجعه به پزشک برای بررسی دقیق تر و دریافت درمان مناسب ضروری است.

تأکید مهم : اطلاعات ارائه شده در این مقاله جنبه عمومی دارند و نباید به عنوان جایگزین نظر و توصیه متخصصان پزشکی در نظر گرفته شوند. در صورت داشتن هرگونه مشکل پزشکی همواره با پزشک خود مشورت کنید.