چرا نام این بنا زیگورات چغازنبیل است؟

زیگورات چغازنبیل، این شاهکار معماری ایلامی و نخستین اثر ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو، نامی چندلایه دارد که هر بخش آن روایتی از تاریخ، جغرافیا و کشفیات باستان شناسی را در دل خود نهفته است. این نام ترکیبی، از یک سو به ظاهر بومی و محلی بنا پیش از کاوش ها اشاره دارد و از سوی دیگر، ماهیت باستانی و کاربری مذهبی آن را بازگو می کند.

از تپه سبد تا چغازنبیل – ریشه های نام بومی

نام چغازنبیل بیش از آنکه یک اصطلاح علمی یا باستانی باشد، ریشه ای عمیق در دل مردم بومی منطقه دارد. این نام، از ترکیب دو واژه محلی و رایج در گویش لری، یکی از زبان های اصیل منطقه خوزستان، شکل گرفته است. واژه چغا به معنای تپه یا برآمدگی خاکی است و زنبیل نیز به معنای سبد یا زنبیل شناخته می شود. ترکیب این دو واژه، تپه سبدی شکل را تداعی می کند، که وصفی دقیق از ظاهر این بنا پیش از آغاز حفاری ها و کشفیات گسترده باستان شناختی است.

ظاهر بنا پیش از کاوش ها

برای قرن ها، بخش اعظم این بنای عظیم در زیر لایه های خاک مدفون بود. آنچه از دوردست ها به چشم می آمد، تپه ای بزرگ و غیرمعمول بود که شکلی شبیه به یک سبد واژگون داشت. تصور کنید در دشتی وسیع و مسطح، تپه ای این چنین برجسته و مشخص، چگونه توجه چوپانان و کشاورزان محلی را به خود جلب می کرده است. آن ها بر اساس مشاهدات عینی و ساده خود، به این برآمدگی خاک ریز نامی محلی و گویای چغازنبیل دادند. این نامگذاری نشان دهنده پیوند ناگسستنی مردم محلی با این میراث کهن، حتی پیش از آنکه ارزش واقعی و تاریخی آن در سطح جهانی شناخته شود، بود. این بخش از نام، نمادی از ارتباط انسان با محیط طبیعی و شیوه درک او از پدیده های اطرافش است؛ ارتباطی که در طول هزاران سال شکل گرفته و در فرهنگ و زبان مردم منطقه ریشه دوانده است.

این نام بومی، گواه آن است که چغازنبیل تنها یک بنای باستانی نبوده، بلکه بخشی از چشم انداز طبیعی و زندگی روزمره مردمی به شمار می آمده که برای سالیان طولانی در جوار آن زیسته اند. این تپه سبدگون، برای آن ها، نمادی از گذشته ای دور و ناشناخته بود که آرام آرام، اسرار خود را در برابر چشمان کاوشگران آشکار می ساخت.

دوراونتاش – نام اصیل ایلامی، قلب یک شهر مقدس

در کنار نام بومی چغازنبیل، این بنای عظیم نامی دیگر و البته اصیل تر نیز داشته است؛ نامی که مستقیماً از دل کتیبه های باستانی و آجرنوشته های مکشوفه از این محوطه به گوش می رسد: دوراونتاش (Dūr Untash) یا ال اونتاش (Āl Untash). این نام، کلید درک اهداف والای سازندگان و کاربری اصلی این مجموعه است.

معنی و مفهوم دوراونتاش

واژه دور یا ال در زبان ایلامی کهن، معانی متعددی چون شهر، قلعه، سکونتگاه یا مکان مقدس را دربر می گرفته است. اما بخش دوم نام، اونتاش، به نام سازنده و بنیان گذار این شهر و نیایشگاه اشاره دارد: اونتاش گال (Untash Gal) یا اونتاش ناپیریشا (Untash-Napirisha)، یکی از مقتدرترین و مشهورترین پادشاهان تمدن ایلام میانه. بنابراین، دوراونتاش به معنای شهر اونتاش یا مکان مقدس اونتاش تفسیر می شود. این نام، نه تنها بیانگر موقعیت جغرافیایی و کارکرد شهری این مجموعه بود، بلکه نشان می داد که این مکان به فرمان و اراده پادشاهی قدرتمند بنا شده و از اهمیتی مذهبی و سلطنتی برخوردار بوده است.

نام دوراونتاش نه تنها هویت سازنده بنا را فاش می کند، بلکه از همان ابتدا نیت پادشاه را برای خلق یک مرکز مذهبی و شهری بی نظیر برای پرستش ایزدان ایلامی و تحکیم قدرت خویش آشکار می سازد.

اونتاش گال در سده سیزدهم پیش از میلاد، تصمیم به ساخت این شهر و معبد عظیم گرفت تا آن را به ایزدان بزرگ ایلامی، به ویژه اینشوشیناک (ایزد نگهبان شوش) و ناپیریشا (ایزد بزرگ انشان) تقدیم کند. این بنا نه تنها یک مرکز مذهبی، بلکه پایتختی آیینی و یک نماد قدرت برای امپراتوری ایلام بود. این نام باستانی، ماهیتی رسمی و تاریخی دارد که در مقابل نام توصیفی و محلی چغازنبیل، ابعاد مذهبی و سیاسی آن دوران را برای ما روشن می سازد. کشف کتیبه ها و رمزگشایی از این نام، دریچه ای نو به سوی درک تمدن ایلامی گشود.

چرا زیگورات؟ اصطلاحی علمی برای یک شاهکار معماری

بخش سوم نام، زیگورات، عنوانی است که توسط باستان شناسان و متخصصان به این بنا اطلاق شده و ماهیت معماری و کاربری مذهبی آن را توضیح می دهد. این واژه، ریشه ای در تمدن های بین النهرین دارد و نوع خاصی از معابد مطبق و پلکانی را توصیف می کند.

ریشه و معنی واژه زیگورات

واژه زیگورات از ریشه اکدی ziqquratu و سومری zaqāru گرفته شده که به معنای نوک کوه، برآمدگی، مکان مرتفع یا سازه ای بلند و رفیع است. این سازه ها، معابدی هرمی شکل و مطبق بودند که در فلات ایران و بین النهرین (عراق امروزی) برای پرستش خدایان و ایجاد ارتباط میان آسمان و زمین ساخته می شدند. زیگورات ها نمادی از کوه های مقدس به شمار می آمدند که خدایان بر فراز آن ها زندگی می کردند و محل تلاقی جهان مادی و ماورایی بودند.

شباهت های معماری چغازنبیل با دیگر زیگورات ها

چغازنبیل، با ساختار هرمی و پلکانی خود، نمونه ای بارز از معماری زیگوراتی است. این بنا در ابتدا در پنج طبقه ساخته شده بود که هر طبقه بر روی طبقه زیرین قرار نمی گرفت، بلکه هر طبقه شالوده ای مستقل داشت و از کف زمین آغاز می شد. این ویژگی، زیگورات چغازنبیل را از بسیاری از زیگورات های بین النهرینی متمایز می کند. ارتفاع اولیه بنا حدود ۵۲ متر تخمین زده شده که امروزه، پس از سالیان دراز و فرسایش طبیعی، تنها حدود ۲۵ متر از آن و دو و نیم طبقه از کل بنا باقی مانده است. در بالاترین طبقه، معبد کوچکی به نام کوکونو قرار داشت که به ایزدان اصلی ایلامی تقدیم شده بود. کاربری اصلی چغازنبیل نیز، مانند سایر زیگورات ها، یک پرستشگاه و مرکز آیینی برای خدایان ایلامی بود؛ جایی که مراسم مذهبی و قربانی ها به انجام می رسید و کاهنان و پادشاهان به اجرای مناسک می پرداختند.

چگونگی اطلاق نام زیگورات به چغازنبیل

پس از کشف و کاوش های باستان شناختی در قرن بیستم، زمانی که محققان با ساختار پلکانی، مصالح خشتی و آجری، و کاربری مذهبی این بنا آشنا شدند، بی درنگ آن را در دسته زیگورات ها طبقه بندی کردند. شباهت های بارز آن با زیگورات های شناخته شده در بین النهرین، مانند زیگورات اور یا بابل، این نامگذاری تخصصی را توجیه می کرد. در حقیقت، بخش زیگورات در نام زیگورات چغازنبیل، ماهیت علمی، معماری و مذهبی این بنا را در چارچوب مطالعات باستان شناسی جهانی نشان می دهد. این نام، چغازنبیل را در نقشه جهانی معماری باستانی جای می دهد و جایگاه آن را به عنوان یک بنای مذهبی شاخص روشن می سازد.

از کشف تا ثبت جهانی – تثبیت نام زیگورات چغازنبیل

داستان کشف چغازنبیل و بیرون آمدن آن از زیر هزاران سال خاک، خود فصلی هیجان انگیز در تاریخ باستان شناسی است. این بنا که قرن ها از چشم تاریخ پنهان مانده بود، ابتدا به صورت اتفاقی و سپس با کاوش های سازمان یافته، هویت خود را به جهانیان معرفی کرد و در نهایت، با نامی ترکیبی، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

داستان کشف

اولین نشانه های وجود یک محوطه باستانی مهم در این منطقه به سال ۱۸۹۰ میلادی بازمی گردد، زمانی که ژاک دو مورگان، زمین شناس فرانسوی، از وجود ذخایر نفتی در ناحیه چغازنبیل گزارش داد. این گزارش، سرنوشت ساز بود. سال ها بعد، در دهه ۱۹۳۰ میلادی، مهندسان شرکت نفت ایران در حین عملیات حفاری، به آجری برخوردند که بر روی آن نوشته هایی باستانی حک شده بود. این آجر به دست باستان شناسانی که در شوش مشغول به کار بودند، رسید و جرقه های اولیه برای کاوش های جدی تر در این منطقه زده شد.

اما کشف اصلی و گسترده چغازنبیل، مدیون تلاش های بی وقفه رومن گیرشمن، باستان شناس برجسته فرانسوی، است. او از سال ۱۹۵۳ تا ۱۹۶۳ میلادی، با حفاری های گسترده و روشمند، این بنای عظیم را از زیر هزاران تن خاک بیرون آورد و معماری شگفت انگیز آن را برای اولین بار به جهانیان شناساند. تصور کنید هیجان باستان شناسان را در حین آشکار شدن طبقات و دیوارهای این معبد کهن؛ هر بیل خاکی که برداشته می شد، پرده از رازهای بیشتری برمی داشت.

تثبیت نام زیگورات چغازنبیل

با بیرون آمدن بنا از زیر خاک و تکمیل تحقیقات، جامعه علمی و جهانی نیاز به یک نام جامع برای این اثر داشت. نام چغازنبیل که قرن ها توسط مردم محلی به کار رفته بود، نماد ارتباط بومی با این مکان بود. در عین حال، زیگورات ماهیت معماری و تاریخی آن را در سطح جهانی معرفی می کرد. بنابراین، ترکیب زیگورات چغازنبیل به عنوان نام رسمی و شناخته شده این بنا پذیرفته شد. این نامگذاری دوگانه، بیانگر تلفیق دانش بومی و یافته های علمی است.

اهمیت این نامگذاری زمانی دوچندان شد که در سال ۱۹۷۹ میلادی، زیگورات چغازنبیل به عنوان نخستین اثر تاریخی از ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این اتفاق نه تنها جایگاه بین المللی چغازنبیل را تثبیت کرد، بلکه توجه جهانیان را به حفاظت و پاسداشت این گنجینه بی نظیر جلب کرد. چغازنبیل در کنار زیگورات های شناخته شده در بین النهرین، اکنون به عنوان نمادی از شکوه تمدن ایلام و هنر معماری باستانی، در یادها و کتب تاریخ جاودانه شده است.

معماری شگفت انگیز و ویژگی های منحصر به فرد چغازنبیل

زیگورات چغازنبیل تنها یک بنای مذهبی نیست، بلکه شاهکاری از مهندسی و معماری دوران خود به شمار می آید که ویژگی های منحصر به فرد آن، حتی در مقایسه با دیگر زیگورات ها، آن را متمایز می سازد. درک این ابعاد معماری، به درک جایگاه این بنا در تمدن ایلامی کمک شایانی می کند.

ساختار و مصالح

این بنای عظیم به شکل مربعی با اضلاع تقریبی ۱۰۵ در ۱۰۵ متر ساخته شده بود. همان طور که پیش تر اشاره شد، برخلاف زیگورات های بین النهرینی که طبقات آن ها روی یکدیگر بنا می شدند، هر یک از پنج طبقه چغازنبیل دارای شالوده ای مجزا بود که از کف زمین آغاز می شد و ارتفاعی چشمگیر به بنا می بخشد. مصالح اصلی به کار رفته در ساخت آن شامل خشت، گل، آجر پخته، ملات قیر و اندود گچی بود. آجر نقش اساسی در ساختار و تزیینات داشته است؛ بسیاری از آجرها لعاب دار بوده و با طرح هایی نظیر گل میخ تزیین شده اند که این خود از قدیمی ترین نمونه های کاشی کاری در جهان به شمار می رود. دور تا دور زیگورات، آجرهایی با کتیبه های میخی ایلامی به چشم می خورد که نام سازنده و هدف او از ساخت این بنا را بیان می کنند.

مهندسی آب: تصفیه خانه باستانی

یکی از شگفت انگیزترین جنبه های مهندسی در چغازنبیل، وجود یک تصفیه خانه آب بسیار پیشرفته برای زمان خود است. این تصفیه خانه، که به عنوان قدیمی ترین تصفیه خانه جهان شناخته می شود، با بهره گیری از ظروف مرتبط کار می کرد. آب مورد نیاز این مجموعه از طریق کانالی به طول ۴۵ کیلومتر از رودخانه کرخه تأمین می شد. شاید این پرسش پیش آید که چرا با وجود رودخانه دز در فاصله تنها ۳ کیلومتری، ایلامیان زحمت حفر چنین کانال طویلی را به خود داده اند؟ پاسخ در اختلاف ارتفاع زیاد محوطه چغازنبیل با سطح رودخانه دز نهفته بود که امکان انتقال مستقیم آب از آن را فراهم نمی کرد. این سیستم پیچیده، نشان از دانش عمیق ایلامیان در زمینه هیدرولیک و مدیریت منابع آب دارد.

رصدخانه و کاربری های نجومی

بسیاری از باستان شناسان بر این باورند که زیگورات چغازنبیل علاوه بر کاربری مذهبی، نقش یک رصدخانه را نیز ایفا می کرده است. طراحی خاص طاق نماها، سکوهای مدور و احتمالی خورشیدسنج ها در این بنا، امکان محاسبه اعتدال های بهاری و پاییزی، انقلاب های تابستانی و زمستانی، و دیگر رویدادهای نجومی را برای کاهنان و ستاره شناسان ایلامی فراهم می کرده است. این ویژگی، نشان دهنده دانش نجومی پیشرفته ای است که در کنار مراسم مذهبی، در این مرکز مهم پرورش می یافت.

سیستم زهکشی هوشمند

یکی دیگر از نوآوری های معماری در چغازنبیل، سیستم پیشرفته ناودان ها و آبراه های آن است که برای محافظت بنا در برابر فرسایش ناشی از آب باران طراحی شده بود. در هر یک از دیوارهای طبقه اول چهار ناودان و یک ناودان اضافی برای دفع آب پلکان ها وجود داشت. این ناودان ها در سطح مصطبه به آبراه های سرپوشیده با طاق هلالی امتداد می یافتند و آب را به چاه های موجود در صحن بنا هدایت می کردند. پوشش قیر و گچ برای این آبراه ها و ساختار پلکانی در برخی قسمت ها برای جلوگیری از سقوط عمودی آب، همگی نشان از دقت و آینده نگری معماران ایلامی دارد.

کتیبه ها: روایت هایی از دل تاریخ

آجرنوشته ها و کتیبه های مکشوفه در چغازنبیل، نقش حیاتی در درک تاریخچه و اهداف این بنا ایفا می کنند. این متون باستانی، که غالباً به خط میخی ایلامی نوشته شده اند، به مثابه نامه هایی از گذشته دور، پیام های سازندگان را به ما می رسانند.

محتوای کتیبه ها

مجموعه ای بالغ بر ۶,۵۰۰ قطعه آجرنوشته از این محوطه به دست آمده است. این کتیبه ها عمدتاً بر روی آجرهای به کار رفته در ساختار بنا حکاکی شده اند و همچون کمربندی اطلاعاتی، اطراف زیگورات را دربر گرفته اند. محتوای این نوشته ها بسیار ارزشمند است؛ آن ها نام سازنده بنا، یعنی پادشاه اونتاش گال، و همچنین هدف او از ساخت این نیایشگاه عظیم را مشخص می کنند. این کتیبه ها اطلاعاتی درباره مصالح به کار رفته و تزیینات بنا نیز ارائه می دهند که برای باستان شناسان منبعی بی بدیل است.

یکی از مشهورترین کتیبه ها، پیامی از خود اونتاش گال است که بر روی هزاران آجر تکرار شده و نیت والای او را بیان می کند. ترجمه یکی از این متون به شرح زیر است:

«من، اونتاش گال، پسر هومبانومنا، شاه انشان و شوش، این مأوا را برای خدایان گال و اینشوشیناک بنا کردم. باشد که این هدیه پذیرفته شود. کسی که آن را ویران کند و کسی که آجرهای آن را منهدم کند، کسی که طلا و نقره، سنگ های عقیق سیاه، سنگ های سفید و سنگ های… و آجرهایش را بر دارد و به محل دیگری ببرد، باشد که نفرین خدایان محله مقدس، ناپیریشا، اینشوشینک و کریریشا بر سرش نازل شود و باشد که نسل او در زیر خورشید برچیده شود.»

این کتیبه نه تنها هدف از ساخت را بیان می کند، بلکه با لحنی هشداردهنده، نفرین هایی را برای هر کسی که قصد تخریب یا سرقت از بنا را داشته باشد، ذکر می کند. این جملات نشان دهنده اهمیت قدسی و احترام بی نهایت ایلامیان به این بنای مذهبی و گنجینه های آن است. وجود نام اونتاش گال در تمامی این کتیبه ها، تأکیدی بر نقش محوری او در بنیان گذاری این شهر و نیایشگاه است و اعتبار این اثر را به طور مستقیم به این پادشاه قدرتمند ایلامی پیوند می زند.

سرنوشت و اهمیت جهانی چغازنبیل

زیگورات چغازنبیل، اگرچه قرن ها پنهان مانده بود، اما سرگذشتی پرفراز و نشیب داشته و امروزه به عنوان یکی از مهم ترین آثار باستانی جهان، جایگاهی ویژه دارد. سرنوشت این بنا با اوج و فرود تمدن ایلامی گره خورده است.

تخریب توسط آشوریان

متأسفانه، شکوه و عظمت شهر دوراونتاش و زیگورات آن پایدار نماند. در حدود سال ۶۴۵ پیش از میلاد، سپاه آشور به سرکردگی آشوربانی پال، پادشاه مقتدر آشور، به ایلام حمله کرد و به ویرانی گسترده این تمدن دست زد. در این حمله بی رحمانه، بسیاری از شهرها و معابد ایلامی، از جمله شهر دوراونتاش و زیگورات چغازنبیل، تخریب شدند. هدف از این تخریب، از بین بردن هویت فرهنگی و مذهبی ایلامیان بود. کتیبه های آشوری نیز به وضوح به این تخریب ها اشاره می کنند و روایتگر پایان دوران درخشان ایلام هستند. با این حال، بقایای این عبادتگاه باستانی، حتی پس از تخریب، همچنان یکی از مهم ترین شواهد معماری و تاریخ جهان به شمار می رود و روایتگر تمدنی است که روزگاری در این سرزمین می زیسته است.

جایگاه جهانی و ثبت در یونسکو

باستان شناسان و تاریخ دانان، چغازنبیل را قدیمی ترین بنای مذهبی شناخته شده در ایران می دانند. اهمیت جهانی این بنا تنها به قدمت آن محدود نمی شود، بلکه معماری منحصر به فرد، سیستم های مهندسی پیشرفته و کتیبه های ارزشمند آن، همگی به جایگاه بی بدیل این اثر می افزایند. در سال ۱۹۷۹ میلادی، در یک رویداد تاریخی برای میراث فرهنگی ایران، زیگورات چغازنبیل به عنوان نخستین اثر تاریخی از ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این ثبت جهانی، نه تنها مهر تاییدی بر ارزش استثنایی و جهانی چغازنبیل بود، بلکه توجه جهانیان را به حفاظت و پاسداشت این گنجینه بی نظیر جلب کرد. چغازنبیل در کنار زیگورات های شناخته شده در بین النهرین، اکنون به عنوان نمادی از شکوه تمدن ایلام و هنر معماری باستانی، در یادها و کتب تاریخ جاودانه شده است.

دیدنی های پیرامون چغازنبیل و اهمیت حفظ آن

مجموعه تاریخی چغازنبیل در استان خوزستان، تنها نقطه عطف تاریخی نیست؛ اطراف آن نیز جاذبه های طبیعی و تاریخی فراوانی وجود دارد که بازدید از آن ها تجربه سفر به این منطقه را کامل تر می سازد.

رودخانه دز و هفت تپه

در فاصله نزدیکی از چغازنبیل، رودخانه دز با طبیعت بکر و دل انگیز خود جاری است. این رودخانه نه تنها منظره ای زیبا را فراهم می کند، بلکه از دیرباز شریان حیاتی این منطقه به شمار می آمده است. همچنین، محوطه باستانی هفت تپه، که بقایای یک شهر ایلامی دیگر و مقبره های سلطنتی در آن کشف شده، در نزدیکی چغازنبیل قرار دارد و به بازدیدکنندگان این امکان را می دهد تا ابعاد بیشتری از تمدن ایلامی را کاوش کنند.

شهر شوش و سازه های آبی شوشتر

شهر باستانی شوش، یکی از قدیمی ترین سکونتگاه های بشر و پایتخت باستانی ایلام، در فاصله کمی از چغازنبیل قرار گرفته است. بقایای کاخ آپادانا، قلعه شوش و موزه شوش، همگی گواه تاریخ پربار این منطقه هستند. همچنین، سازه های آبی شوشتر، شاهکاری از مهندسی آب باستان و ثبت شده در یونسکو، در فاصله ای نه چندان دور قرار دارند. این مجموعه شامل قنات ها، آسیاب های آبی و آبشارهایی است که قرن ها پیش برای مدیریت آب و کشاورزی ساخته شده اند و خود یک مقصد گردشگری بی نظیر به شمار می روند.

نکات مهم برای بازدید

بازدید از چغازنبیل، سفری به عمق تاریخ است که نیازمند آمادگی هایی نیز هست. با توجه به آب و هوای گرمسیری خوزستان، به خصوص در فصول گرم سال، توصیه می شود بازدیدکنندگان لباس های خنک، کلاه و عینک آفتابی به همراه داشته باشند و از آب آشامیدنی کافی اطمینان حاصل کنند. مسیر دسترسی به این محوطه تاریخی از جاده های فرعی بین شوش و شوشتر امکان پذیر است و امکانات رفاهی و خدماتی در نزدیکی محوطه برای گردشگران فراهم شده است.

اهمیت حفظ و پاسداشت

چغازنبیل امروز با چالش هایی همچون فرسایش طبیعی و نیاز به مراقبت های مستمر روبروست. این بنای خشتی-گلی، در برابر عوامل طبیعی آسیب پذیر است و حفظ آن نیازمند اقدامات حفاظتی اصولی و فوری است. هر قطعه آجر، هر کتیبه و هر گوشه از این بنا، بخشی از هویت و تاریخ گرانبهای ایران و جهان است. پاسداشت این میراث، وظیفه ای همگانی است تا نسل های آینده نیز بتوانند از نزدیک شکوه تمدن ایلامی را لمس کنند و به رمز و راز نام های آن، از تپه سبد تا شهر اونتاش، پی ببرند.

نتیجه گیری

نام زیگورات چغازنبیل بیش از یک عنوان ساده است؛ این نام، خود روایتی است از تاریخ، فرهنگ و دانش انسان. بخش چغازنبیل، بازتاب دهنده نگاه بومیان به این تپه شگفت انگیز و ارتباط ساده و بی تکلف آن ها با محیط پیرامون است؛ نگاهی که صدها سال پیش از کاوش های علمی، این بنا را با ظاهری آشنا برایشان ملموس می ساخت. بخش دوراونتاش ما را به عمق تمدن ایلامی می برد، به زمان پادشاهی اونتاش گال و نیت او برای ساخت یک مرکز مذهبی و شهری بی نظیر برای ایزدانشان. و سرانجام، واژه زیگورات که با کشف و طبقه بندی علمی، جایگاه این بنا را در میان عظیم ترین سازه های مذهبی جهان باستان، از بین النهرین تا فلات ایران، تثبیت می کند.

زیگورات چغازنبیل با این نام سه گانه، نه تنها به عنوان یک اثر باستانی، بلکه به عنوان نمادی از همزیستی میراث طبیعی، فرهنگی بومی و دانش علمی، در قلب تاریخ جهان می درخشد. این بنای سترگ، دعوت نامه ای است برای درک عمیق تر ارتباط انسان با خدایانش، با سرزمینش، و با دانش خویش.