رفقای آمریکا، شرکای روسیه

نشریه اکونومیست دلایل کم اثر شدن تحریم های غرب علیه روسیه را بررسی کرد

آفتاب نیوز :

دو سال پس از آغاز دور جدید تحریم های کشور های غربی علیه روسیه اکنون می توان ارزیابی دقیق تری از آثار این تحریم ها بر اقتصاد روسیه داشت. به نظر می رسد برآورد کشور های غربی به رهبری آمریکا، از فشاری که نظام تحریم به اقتصاد روسیه وارد می کند چندان دقیق نبوده است. گزارش نشریه اکونومیست نشان می دهد که حتی برخی از کشور های آسیایی که به لحاظ سیاسی به غرب نزدیک تر هستند نیز عملا به تحریم های آمریکا پایبند نبوده اند.

همچنین روسیه توانسته برخی از شرکای آمریکا را قانع کند تا از طریق این کشور ها اقدام به فروش نفت کند یا اینکه برخی از کالا های مورد نیاز خود را از طریق واسطه گری این کشور ها تامین کند. کارآیی اندک نظام تحریم ها در مقابل روسیه یک مساله اساسی را ایجاد می کند. با توجه به اینکه نقش روسیه در تجارت جهانی با چین قابل قیاس نیست، عدم همراهی کشور های آسیایی با کمپین تحریم روسیه، نتیجه روشنی دارد؛ در صورت مقابله اقتصادی بیشتر چین و آمریکا، کشور های آسیایی کمتری به تعهدات خود به آمریکا پایبند خواهند بود.

رفقای آمریکا، شرکای روسیه
پس از حمله دو سال قبل روسیه به اوکراین، بیش از 30کشور، به رهبری کشور های غربی، تحریم های اقتصادی علیه روسیه را اعمال کرده اند. دور جدید تحریم ها از نظر اندازه و بخش هایی که از اقتصاد روسیه هدف قرار داده اند، بی سابقه بوده است. این تحریم ها انرژی و سایر کالا های مرتبط با آن، امور مالی، فناوری، گردشگری، کشتیرانی و موارد دیگر را پوشش داده اند و هدف آن ها افزایش هزینه روسیه برای ادامه جنگ بوده است.

آسیا در برابر غرب
اعمال تحریم ها علیه روسیه باعث سازمان دهی جدیدی در تجارت جهانی شد که در آن مرکز ثقل اقتصاد جهان به صورت پیوسته به سمت شرق کشیده می شود. آسیا دو پنجم تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص می دهد. افزایش روزافزون قدرت تجاری این قاره باعث شده تا روسیه، کاهش تجارت با کشور های غربی را با افزایش تجارت با کشور های آسیایی جبران کند. این مساله باعث می شود تا تحریم ها اثر کمتری بر اقتصاد روسیه داشته باشند؛ این در حالی است که سه کشور از 6کشور آسیایی که به تحریم ها پیوسته اند (ژاپن، استرالیا و کره جنوبی) جزو پنج اقتصاد بزرگ منطقه هستند. اگر آمریکا تحریم های مشابهی را علیه چین اعمال کند، باید این را درنظر داشته باشد.

البته چین، در دوران شی جین پینگ، متحد اصلی پوتین، بیشترین تلاش را برای کم اثر کردن تحریم های غرب انجام داده است. تجارت بین روسیه و چین در سال 2022، در حدود 29 درصد افزایش یافت و احتمالا در سال 2023، حجم تجارت دو کشور حتی از این رقم نیز افزایش بیش تری داشته است. چین و هنگ کنگ اکنون تامین کنندگان اصلی ریزتراشه های روسیه هستند. این مساله تلاش های غرب برای فشار به روسیه از طریق عدم دسترسی این کشور به ریزتراشه های ضروری برای ادوات جنگی را کم اثر می کند.

چین همچنین به سرعت به بزرگ ترین تامین کننده خودرو و گوشی های هوشمند روسیه تبدیل شده است. با این حال، حمایت چین تنها عامل تاب آوری روسیه نیست. اینسایدر، یک روزنامه آنلاین، اخیرا فاش کرد که چگونه شرکت های نظامی روسیه با وجود تحریم های گسترده علیه این کشور، ابزار های پیشرفته را از تایوان وارد می کند. بر اساس این گزارش، واسطه ها در ترکیه و جا های دیگر در حال تامین نیاز روسیه هستند. در آسیای مرکزی، قزاقستان و قرقیزستان اصلی ترین مسیر های کلیدی برای «واردات موازی» مشکوک به روسیه هستند؛ به همین دلیل است که تجارت این دو کشور با روسیه افزایش قابل توجهی داشته است.

عدم پیروی آسیایی ها از تحریم
از همان ابتدا تحریم ها باید حول محور عدم همراهی کشور های آسیایی طراحی می شدند. راه حل دیگر آن بود که غرب «تحریم های ثانویه» گسترده را اعمال کند؛ یعنی اقداماتی برای هدف قرار دادن کشور های ثالثی که به روسیه کمک می کنند، اما آسیا از نظر اقتصادی و ژیوپلیتیکی بسیار مهم تر از آن است که غرب بتواند چنین تهدید هایی را مطرح کند. مساله مهم دیگر نفت است. در آستانه جنگ روسیه و اوکراین، اروپا سه پنجم صادرات نفت روسیه را خریداری می کرد. این رقم با توجه به تحریم های اروپا که بر صادرات نفتی روسیه از طریق دریا اعمال شده، به شدت کاهش پیدا کرده است. در همین حال، نیمی از صادرات نفت روسیه به مقصد کشور های آسیایی ارسال می شود. در حال حاضر، هند بزرگ ترین خریدار آسیایی نفت روسیه است.

مورد دیگر سنگاپور است که رابطه عجیبی با روسیه دارد. این کشور حمله روسیه به اوکراین را محکوم کرده و همچنین تنها عضو ASEAN بود که روسیه را تحریم کرده است، با این حال واردات نفت تحت پوشش تحریم های سنگاپور قرار نمی گیرد. مساله آن است که سنگاپور یک غول پالایش و تجارت نفت و همچنین پرترافیک ترین بندر ذخیره سازی نفت جهان محسوب می شود. در سال منتهی به مه 2023، واردات نفت این کشور از روسیه تقریبا دو برابر شده است. تقاضا برای ذخیره سازی نفت نیز افزایش یافته که نشان دهنده آن است که محصولات نفتی روسیه در حال ترکیب و فروخته شدن به عنوان نفت غیر روسی با قیمتی وسوسه کننده است.

اشتهای آسیا برای نفت روسیه تا حدی برای غرب مفید است. آمریکا و اروپا سعی کرده اند از کنترل خود بر بیمه دریایی و کشتی ها استفاده کنند تا قیمت نفت روسیه را کنترل کنند و در عین حال اطمینان حاصل کنند که نفت روسیه همچنان به فروش می رسد. از این طریق کشور های غربی می توانند از بحران عرضه جهانی که به مصرف کنندگان در این کشور ها آسیب می رساند اجتناب کنند، با این حال آمار های فروش نفت روسیه به کشور های آسیایی نشان می دهد که حتی اگر غرب می خواست جلوی صادرات نفت روسیه را بگیرد، نمی توانست این کار را انجام دهد.

استراتژی سقف قیمت نیز کارآیی لازم را ندارد، زیرا «ناوگان سایه» که تقریبا 10 درصد از کل نفتکش ها را در اختیار دارد، آن را نادیده می گیرد. در حال حاضر روسیه از صادرات نفت بیشتر از زمان قبل از حمله به اوکراین درآمد کسب می کند.

زنگ هشدار برای آمریکا
اکنون گمانه زنی ها در آسیا درباره این است که آمریکا تا چه حد ممکن است تحریم های ثانویه را علیه نهاد های آسیایی که به نظر می رسد از اقتصاد روسیه حمایت می کنند، تشدید کند. در دسامبر سال گذشته، جو بایدن، رییس جمهور آمریکا، فرمانی اجرایی صادر کرد که در آن اقدامات ثانویه آمریکا علیه شرکت ها و بانک های خارجی را تشریح کرد. در همین رابطه نیکلاس مولدر، محقق تحریم در دانشگاه کرنل، می گوید؛ حتی اگر غرب با موفقیت از تحریم های ثانویه برای همسو کردن کشور های آسیایی استفاده کند، خطر بلندمدت این است که جنگ اقتصادی، هم برتری نظام مالی مبتنی بر دلار و هم نفوذ آمریکا در آسیا را تضعیف کند. همچنین اگر آمریکا برای جلب حمایت کشور های آسیایی از یک رژیم تحریمی علیه کشوری نسبتا بی اهمیت (از نظر سطح روابط) مانند روسیه، این همه مشکل دارد، فکر کنید اگر تلاش کند رژیم تحریمی مشابهی را بر چین تحمیل کند، چقدر مشکلات بیشتری با همسایگان چین خواهد داشت؛ کشوری که غول نظامی و اقتصادی منطقه محسوب می شود.