چگونگی پدید آمدن دریاچه گهر؟

دریاچه گهر، این نگین فیروزه ای زاگرس و گوهری پنهان در دل کوهستان های لرستان، حاصل یک رویداد عظیم زمین شناختی است؛ زمین لرزه ای که در گذشته ای دور منجر به رانش گسترده کوه و مسدود شدن مسیر رودخانه شد و حوضچه ای طبیعی برای جمع آوری آب های جاری پدید آورد.

برای بسیاری از طبیعت دوستان و گردشگران، دریاچه گهر تنها یک مقصد زیبا و چشم نواز نیست؛ بلکه داستانی شگفت انگیز از قدرت بی کران طبیعت را در خود جای داده است. سوالی عمیق در ذهن هر بازدیدکننده شکل می گیرد: این الماس آبی چگونه در دل کوهستان های سر به فلک کشیده زاگرس شکل گرفته است؟ پاسخ به این پرسش، سفری است به اعماق تاریخ زمین و درک نیروهای پنهانی که سیاره ما را شکل می دهند. شناخت فرآیندهای زمین شناختی که به تشکیل دریاچه گهر انجامیده، نه تنها لذت تماشای آن را دوچندان می کند، بلکه بینشی عمیق تر نسبت به نحوه شکل گیری دریاچه های کوهستانی در اختیار ما قرار می دهد.

گهر کجاست و چه ویژگی هایی دارد؟

دریاچه گهر، نگین بی بدیل اشترانکوه، در ارتفاع ۲۳۵۰ متری از سطح دریا و در منطقه ای حفاظت شده به همین نام، در استان لرستان، شهرستان دورود واقع شده است. این دریاچه، که در گویش محلی به معنای «آب جمع شده در گودی عمیق» است، جلوه ای بی نظیر از طبیعت بکر ایران به شمار می رود. آب زلال و شفاف آن که از چشمه های کوهستانی و ذوب برف ها تغذیه می شود، تصویری خیره کننده از محیط اطراف را در آغوش خود منعکس می کند. دریاچه گهر خود به دو بخش گهر بزرگ (کله گهر) و گهر کوچک (کره گهر) تقسیم می شود که هر یک زیبایی های خاص خود را دارند. طول دریاچه گهر در حدود ۱٫۵ کیلومتر و عرض آن بین ۴۰۰ تا ۸۰۰ متر متغیر است و عمق آن نیز از چهار تا ۲۸ متر می رسد.

نقش بنیادین گسل زاگرس: شریان حیاتی زمین

برای درک علت تشکیل دریاچه گهر، باید نگاهی به اعماق زمین و پویایی های آن بیندازیم. پوسته زمین، مجموعه ای از صفحات عظیم (تکتونیکی) است که به آرامی روی گوشته سیال حرکت می کنند. در محل برخورد یا سایش این صفحات، شکستگی هایی به نام گسل ایجاد می شود. منطقه زاگرس، که دریاچه گهر در آن واقع شده، یکی از فعال ترین مناطق گسلی در ایران و جهان است. گسل اصلی زاگرس، شریانی حیاتی و فعال است که از شمال غرب تا جنوب شرق ایران امتداد یافته و نقش کلیدی در زمین شناسی دریاچه گهر ایفا می کند.

فعالیت این گسل، نتیجه برخورد مداوم صفحه عربستان با صفحه اوراسیاست. این برخورد، فشارهای عظیمی را به پوسته زمین در این منطقه وارد می کند که منجر به چین خوردگی کوهستان ها، بالا آمدن رشته کوه های سر به فلک کشیده زاگرس و البته وقوع زمین لرزه های متعدد می شود. دریاچه گهر به طور خاص، درست بر روی یکی از شاخه های این گسل قرار گرفته است. این قرارگیری، بستر مناسبی را برای یک رویداد زمین شناختی بزرگ و دگرگون کننده فراهم آورد که سرنوشت این دره را برای همیشه تغییر داد.

تنش های مداوم در طول گسل زاگرس، سنگ های عظیم کوهستانی را تحت فشار قرار می دهد. این فشارها، به مرور زمان باعث تضعیف ساختار کوه، ایجاد شکاف ها و آماده سازی زمین برای رانش می شوند. می توان گفت که گسل زاگرس نه تنها عامل اصلی تشکیل کوهستان های اطراف گهر است، بلکه عامل پدید آمدن شرایطی بود که در نهایت به فرآیند تشکیل دریاچه های کوهستانی مانند گهر انجامید. این پویایی های زمین شناختی، گواه این حقیقت است که زمین ما موجودی زنده و در حال تغییر است و عوامل پدید آمدن دریاچه گهر ریشه در همین حیات درونی سیاره ما دارد.

زمین لرزه ای سهمگین و پیامد آن: رانش کوه

سناریوی غالب و مورد پذیرش اکثر زمین شناسان برای نحوه شکل گیری دریاچه گهر، وقوع یک زمین لرزه و رانش زمین در گهر در گذشته های دور است. تصور می شود که در برهه ای نامعلوم از تاریخ زمین، یک زمین لرزه بسیار قدرتمند در منطقه اشترانکوه، که تحت تاثیر فعالیت گسل زاگرس قرار دارد، به وقوع پیوسته است. شدت این زمین لرزه به حدی بوده که توازن دامنه های شیب دار و ناپایدار کوهستان را بر هم زده است.

این رویداد لرزه ای، منجر به یک رانش کوه عظیم شده است. رانش زمین (Landslide) یا سنگ ریزش (Rockfall)، به فروریختن ناگهانی حجم عظیمی از سنگ، خاک و آوار از دامنه های شیب دار کوه اطلاق می شود. در مورد دریاچه گهر، توده های عظیم سنگ و خاک از دامنه های کوه های اطراف، به ویژه از جبهه شرقی اشترانکوه، فرو ریخته و به سمت کف دره ای عمیق سرازیر شده اند. این دره، در آن زمان احتمالا مجرای اصلی رودخانه تاپله و سایر جریان های آبی منطقه بوده است.

توده عظیمی از آوار که به یکباره فرو ریخت، مسیر این دره را به طور کامل و با قدرتی باورنکردنی مسدود کرد. این پدیده طبیعی، عملاً یک سد بسیار بزرگ و مستحکم از جنس سنگ و خاک ایجاد کرد؛ سدی که به آن سد طبیعی ریزشی یا سد لغزشی گفته می شود. آب های جاری که پیش از این آزادانه در طول دره حرکت می کردند، اکنون در پشت این سد عظیم به دام افتادند. رودخانه تاپله، که از دامنه های بالادست اشترانکوه سرچشمه می گیرد و نیز آب های ناشی از بارش برف و باران فصلی، به تدریج در پشت این سد طبیعی جمع شده و حوضچه ای وسیع را تشکیل دادند که امروز آن را با نام دریاچه گهر می شناسیم. به همین دلیل است که گهر را یک دریاچه سدی ریزشی ایران می دانند.

دریاچه گهر، تنها یک مقصد گردشگری نیست، بلکه شاهدی زنده بر قدرت و پویایی شگفت انگیز کره زمین است که در اثر زمین لرزه ای عظیم و رانش کوه پدید آمده است.

فرآیند تشکیل دریاچه بر اثر رانش کوه، یک نمونه بارز از تغییرات ناگهانی و در عین حال پایدار در چشم اندازهای طبیعی است. این سد طبیعی، با استحکام بی نظیر خود، توانسته است قرن ها در برابر نیروهای فرسایشی آب مقاومت کند و همچنان به حفظ این گوهر آبی در قلب زاگرس ادامه دهد.

شواهد زمین شناختی و تأیید علمی فرضیه

فرضیه زمین لرزه و رانش زمین به عنوان علت تشکیل دریاچه گهر، توسط شواهد متعددی از زمین شناسی دریاچه گهر و مطالعات میدانی زمین شناسان پشتیبانی می شود. بستر دریاچه و دیواره های اطراف آن، ساختاری سنگی دارند که با فرضیه فروریزش توده های کوهستانی همخوانی دارد. این سنگ ها، شواهد آشکاری از شکستگی ها، خردشدگی ها و جابجایی های عظیم را نشان می دهند که تنها می تواند نتیجه یک رویداد لرزه ای بزرگ و متعاقب آن رانش زمین باشد.

زمین شناسان با بررسی ریخت شناسی منطقه، جنس رسوبات کف دریاچه و مطالعه ساختارهای اشترانکوه، به این نتیجه رسیده اند که این دریاچه از نوع دریاچه های سدی ریزشی است. این نوع دریاچه ها، اغلب در مناطق کوهستانی و دارای فعالیت های تکتونیکی بالا شکل می گیرند و ویژگی های منحصر به فردی دارند. وجود تپه های کوچک و نامنظم در بخش هایی از بستر و اطراف دریاچه نیز می تواند نشانه ای از آوارهای ناشی از رانش زمین باشد. مطالعات ژئومورفولوژیک نیز به مشخصات زمین شناختی دریاچه گهر کمک کرده و سن تقریبی دریاچه را با بررسی لایه های رسوبی و نرخ فرسایش، تخمین زده اند که به چندین هزار سال پیش بازمی گردد.

از جمله افرادی که به تاریخچه زمین شناسی گهر و کشف آن پرداخته اند، می توان به زمین شناس اتریشی، «آ-رودلر» اشاره کرد که در سال ۱۸۸۸ میلادی، این دریاچه را کشف و نظریه تشکیل دریاچه بر اثر رانش کوه را مطرح نمود. پس از او نیز، بانوی انگلیسی «ایزابلا لوسی بیشوپ» در سال ۱۸۹۰ میلادی با تحقیقات گسترده خود، به معرفی این منطقه پرداخت و آن را دریاچه ایران نامید. این تحقیقات و مشاهدات، به طور قاطع فرضیه شکل گیری گهر بر اثر نیروهای عظیم زمین را تایید می کنند و گهر را به نمونه ای شاخص و منحصر به فرد در میان دریاچه های سدی ریزشی ایران تبدیل می کنند.

گهر بزرگ و گهر کوچک: دو بخش یک داستان

داستان پدید آمدن دریاچه گهر به دو بخش متمایز، اما مرتبط تقسیم می شود: گهر بزرگ (کله گهر) و گهر کوچک (کره گهر). این دو دریاچه، که در فاصله ای کوتاه از یکدیگر قرار دارند، هر دو محصول یک رخداد زمین شناختی بزرگ یا فرآیندهای مرتبط و پی در پی هستند. گهر بزرگ، بخش اصلی و وسیع تر است که حدود ۱۷۰۰ متر درازا و عمق آن از ۴ تا ۲۸ متر متغیر است. آب آن به قدری زلال و شفاف است که می توان ماهیان و سنگ های کف دریاچه را به وضوح مشاهده کرد.

کمی پایین تر از گهر بزرگ، و پس از مسیری کوتاه که رودخانه تاپله در آن جریان می یابد، گهر کوچک خودنمایی می کند. این دریاچه کوچک تر، با عمق حدود ۱ تا ۳ متر، نیز دارای آبی شفاف و بستر سنگی است. این دو دریاچه، در یک راستا و احتمالا بر اثر یک رانش زمین بزرگ که مسیر دره را در دو نقطه مختلف مسدود کرده، یا رانش های متوالی که در امتداد یک گسل واحد رخ داده اند، شکل گیری دریاچه گهر را تکمیل کرده اند. جریان آب از گهر بزرگ به گهر کوچک و سپس خروج آن از دریاچه کوچک تر، چرخه ای طبیعی را ایجاد می کند که حیات و شادابی این اکوسیستم را تضمین می کند. حضور جنگل های انبوه و درختانی مانند بلوط، بید و بادام در اطراف هر دو بخش، به زیبایی این مناظر افزوده و محیطی دل انگیز برای بازدیدکنندگان فراهم آورده است.

چرا دانستن چگونگی پدید آمدن گهر اهمیت دارد؟

فهم چگونگی پدید آمدن دریاچه گهر، فراتر از یک کنجکاوی صرف است و ابعاد عمیق تری از ارتباط ما با طبیعت را آشکار می سازد. درک اینکه این نگین اشترانکوه چگونه از دل نیروهای عظیم زمین شناسی متولد شده، لذت ما را از تماشای آن دوچندان می کند. این دانش، به ما کمک می کند تا به جای دیدن یک منظره صرف، به یک شاهکار زمین شناختی بنگریم که داستانی میلیون ها ساله را روایت می کند.

این آگاهی، همچنین بر اهمیت حفاظت از میراث طبیعی تاکید می کند. دریاچه گهر یک اکوسیستم شکننده و منحصر به فرد است که حاصل فرآیندهای طولانی و قدرتمند زمین است. درک این شکنندگی، مسئولیت ما را در قبال حفظ آن برای نسل های آینده افزایش می دهد. از سوی دیگر، گهر به عنوان یک آزمایشگاه طبیعی عمل می کند؛ جایی که دانشجویان و علاقه مندان به علوم زمین می توانند از نزدیک فرآیند تشکیل دریاچه های کوهستانی، اثرات گسل زاگرس و پیامدهای رانش زمین را مطالعه کنند. این دریاچه، گنجینه ای از اطلاعات است که می تواند به درک بهتر ما از پویایی های زمین کمک کند.

علاوه بر این، شکل گیری دریاچه گهر به طور مستقیم بر اکوسیستم منطقه تاثیر گذاشته است. حضور این حجم از آب شیرین در قلب کوهستان، زیستگاه های متنوعی برای پوشش گیاهی و حیات وحش خاصی از جمله انواع ماهیان (قزل آلای رنگین کمان و خال قرمز)، پرندگان (شاهین و کبک دری) و پستاندارانی (بز، پلنگ، خرس قهوه ای) ایجاد کرده است. شناخت این ارتباطات، به ما کمک می کند تا ارزش واقعی هر عنصر طبیعت را درک کرده و با دیدی مسئولانه تر با آن برخورد کنیم.

تاریخچه ای انسانی بر بستر زمین شناختی: کشف و شناسایی دریاچه گهر

در حالی که داستان چگونگی پدید آمدن دریاچه گهر به میلیون ها سال پیش بازمی گردد، تاریخچه کشف و شناسایی آن توسط انسان نیز روایتی جذاب دارد که به قرن نوزدهم میلادی مربوط می شود. پیش از آنکه گهر به شهرت امروزی خود دست یابد، تنها محلی ها و عشایر منطقه از وجود آن آگاه بودند؛ گوهری پنهان در دل اشترانکوه که کمتر کسی پای به حریمش گذاشته بود.

نقطه عطفی در تاریخ شناخت گهر، با ورود زمین شناس اتریشی به نام «آ-رودلر» در سال ۱۸۸۸ میلادی رقم خورد. او، که در حال کاوش و تحقیق در منطقه اشترانکوه بود، از ارتفاعات دورود به این دریاچه شگفت انگیز رسید و اولین گزارش مستند و علمی را از آن تهیه کرد. این اکتشاف، نام رودلر را به عنوان کاشف دریاچه گهر در تاریخ ثبت کرد و آغازگر توجه جهانی به این پدیده طبیعی شد. گزارش های او از زمین شناسی دریاچه گهر و نحوه شکل گیری آن، پایه های نظریه تشکیل دریاچه بر اثر رانش کوه را بنا نهاد.

کمی پس از رودلر، در سال ۱۸۹۰ میلادی، بانوی شجاع و ماجراجوی انگلیسی، «ایزابلا لوسی بیشوپ» نیز به این منطقه سفر کرد. او که برای مدت سه ماه در این کوهستان ها به تحقیق و پیاده روی بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر پرداخت، شیفته زیبایی و بکر بودن گهر شد. تلاش های بی وقفه او در معرفی این دریاچه به جهان غرب، باعث شد که در میان اروپائیان و سیاحان خارجی، دریاچه گهر به نام «دریاچه ایران» شناخته شود. اینابلا بیشوپ با توصیفات زنده و دقیق خود، تصویری فراموش نشدنی از گهر را در ذهن جهانیان نقش بست و زمینه را برای بازدیدهای آتی فراهم آورد.

قدیمی ترین تصویر مستند از این دریاچه نیز به سال ۱۸۹۱ میلادی و به یک سیاح فرانسوی به نام ژان ژاک دومرگان تعلق دارد. این تصاویر و گزارش ها، نه تنها سندی بر زیبایی بی بدیل گهر هستند، بلکه به درک تاریخچه زمین شناسی گهر و تحولات آن در طول زمان نیز کمک شایانی می کنند. روایت کشف و معرفی گهر، در کنار چگونگی پدید آمدن آن، لایه های جدیدی به داستان این گوهر طبیعی اضافه می کند و آن را به پدیده ای با ابعاد تاریخی و فرهنگی نیز بدل می سازد.

حیات وحش و پوشش گیاهی: اکوسیستمی برخاسته از رانش زمین

نتیجه چگونگی پدید آمدن دریاچه گهر و سد شدن مسیر رودخانه تاپله، ایجاد یک اکوسیستم آبی و خشکی منحصر به فرد در دل اشترانکوه است. حضور این حجم از آب شیرین و زلال، در کنار شرایط اقلیمی خاص منطقه، بستری مساعد برای رشد پوشش گیاهی و شکوفایی حیات وحش متنوع فراهم آورده است.

پوشش گیاهی اطراف دریاچه

درختان کهنسال بلوط، بید، بادام کوهی، پسته وحشی، گلابی وحشی، چنار و نارون، سایبان های طبیعی دل انگیزی در اطراف دریاچه ایجاد کرده اند. در فصول بهار و تابستان، دامنه ها و مراتع اطراف دریاچه به فرشی از گل های وحشی تبدیل می شوند. گل های لاله واژگون، شقایق های سرخ، زنبق ها و لاله های وحشی تاج خروسی، تصاویری مسحورکننده خلق می کنند که هر بیننده ای را به وجد می آورد. این تنوع گیاهی، نه تنها به زیبایی منطقه می افزاید، بلکه نقش حیاتی در حفظ خاک، تصفیه هوا و تامین غذای حیات وحش دارد. بسیاری از این گونه های گیاهی، سازگاری خاصی با ارتفاعات و شرایط کوهستانی اشترانکوه پیدا کرده اند و به همین دلیل، منطقه گهر از نظر تنوع زیستی گیاهی نیز بسیار ارزشمند است.

تنوع حیات وحش در گهر

دریاچه گهر و مناطق حفاظت شده اطراف آن، زیستگاه مناسبی برای انواع جانوران آبزی و خشکی زی است. در آب های زلال دریاچه، می توان گونه هایی مانند ماهی قزل آلای رنگین کمان و قزل آلای خال قرمز را مشاهده کرد که از جمله جذابیت های این دریاچه برای علاقه مندان به ماهیگیری (با مجوز و در فصول مجاز) به شمار می رود.

در خشکی های اطراف، حیواناتی چون بز کوهی، قوچ، آهو، کل و گراز زندگی می کنند. حضور پستانداران بزرگ تر مانند پلنگ، گرگ، خرس قهوه ای و کفتار نیز در این منطقه گزارش شده است که نشان دهنده غنای بالای حیات وحش و بکر بودن محیط است. پرندگان نیز با انواع گونه ها مانند عقاب، کبک، شاهین و تیهو، آسمان و کوهستان گهر را مزین کرده اند. همچنین، خزندگانی مانند افعی و گرزه مار و دوزیستان مانند لاک پ پشت و قورباغه نیز در اکوسیستم گهر نقش خود را ایفا می کنند. تمامی این موجودات، حلقه های به هم پیوسته ای در زنجیره حیات این منطقه هستند که پس از تشکیل دریاچه گهر، به مرور زمان در آن جای گرفته و به شکلی شگفت انگیز با آن تطابق یافته اند.

وجود چنین تنوع زیستی غنی، نشان می دهد که چگونگی پدید آمدن دریاچه گهر نه تنها یک رویداد زمین شناختی بوده، بلکه سرآغاز زندگی جدیدی در این منطقه کوهستانی است. حفاظت از این تنوع زیستی، که حاصل میلیون ها سال تکامل و سازگاری است، از اهمیت ویژه ای برخوردار است و مستلزم آگاهی و مسئولیت پذیری هر یک از ماست.

بهترین زمان سفر و مسیرهای دسترسی به دریاچه گهر

تجربه حضور در دریاچه گهر، نیازمند آگاهی از بهترین زمان سفر و مسیرهای دسترسی به آن است تا بتوانید به بهترین شکل از این نگین اشترانکوه لذت ببرید. آب و هوای دریاچه گهر در فصول مختلف، تغییرات چشمگیری دارد.

بهترین زمان سفر

بهترین زمان سفر به دریاچه گهر، اواسط فصل بهار و فصل تابستان است. در اواخر اردیبهشت و خرداد، مسیرهای منتهی به دریاچه مملو از گل های شقایق و لاله های واژگون می شود که منظره ای بی بدیل و فراموش نشدنی خلق می کنند. آب و هوای دریاچه گهر در این ایام، معتدل و دلپذیر است و شرایط برای پیاده روی و طبیعت گردی بسیار مساعد است. در ماه های تیر و مرداد، هوا گرم تر می شود، اما زلالی آب دریاچه و خنکای نسیم کوهستان، همچنان آن را به مقصدی ایده آل تبدیل می کند.

سفر به گهر در فصل پاییز نیز زیبایی های خاص خود را دارد؛ برگ های درختان به رنگ های پاییزی درآمده و منظره ای خیال انگیز پدید می آورند. اما هوا به تدریج سردتر شده و ممکن است برای برخی گردشگران، شرایط کمی دشوار باشد. در فصل زمستان، دریاچه گهر به قلمرو کوهنوردان حرفه ای تبدیل می شود. سرمای شدید، بارش سنگین برف و یخ زدگی سطح دریاچه، پیمودن مسیر را بسیار سخت و خطرناک می کند و تنها افراد با تجربه و تجهیزات کامل می توانند در این فصل به آن دست یابند. بنابراین، برای عموم مردم و خانواده ها، بهار و تابستان بهترین گزینه است.

راه های رسیدن به دریاچه گهر

دسترسی به دریاچه گهر از دو مسیر اصلی امکان پذیر است، اما هر یک ویژگی ها و دشواری های خاص خود را دارند:

1. مسیر دورود: این مسیر، اصلی ترین راه دسترسی به دریاچه گهر و امن ترین انتخاب برای اکثر مسافران، به ویژه خانواده هاست. برای رسیدن به گهر از این مسیر، ابتدا باید به شهرستان دورود در استان لرستان برسید. پس از آن، با وسایل نقلیه تا منطقه چشمه خرم یا پارک جنگلی درود (محل پایانه ماشین رو) ادامه مسیر می دهید. از این نقطه به بعد، دیگر امکان استفاده از وسایل نقلیه وجود ندارد و باید با حدود ۴ الی ۵ ساعت پیاده روی و کوهنوردی سبک، خود را به دریاچه برسانید. این مسیر، دارای امکانات نسبی مانند کمپ های موقت و سرویس های بهداشتی در فصول پربازدید است و امنیت بالاتری دارد.
2. مسیر الیگودرز: این راه، مسیر کوهستانی تر و دشوارتر است و اغلب توسط گروه های کوهنوردی و طبیعت گردان حرفه ای مورد استفاده قرار می گیرد. این مسیر از شهرستان الیگودرز آغاز می شود و گرچه کوتاهتر به نظر می رسد، اما به دلیل شیب های تند، مسیرهای ناهموار و فقدان امکانات رفاهی، برای ماشین های معمولی مناسب نیست و پیاده روی در آن نیز بسیار سخت تر است. امنیت و امکانات این مسیر برای سفر با خانواده فراهم نیست و توصیه می شود تنها در صورت داشتن تجربه کافی در کوهنوردی و با راهنمایی افراد محلی از آن استفاده شود.

به یاد داشته باشید که در هر دو مسیر، آمادگی جسمانی، همراه داشتن تجهیزات مناسب (کفش و لباس راحت، کوله پشتی، آب آشامیدنی، کمک های اولیه) و برنامه ریزی دقیق، از الزامات یک سفر لذت بخش و ایمن به دریاچه گهر است.

توصیه هایی برای تجربه سفری مسئولانه به گهر

سفر به دریاچه گهر، تجربه ای بی بدیل از غوطه ور شدن در طبیعت بکر است، اما این تجربه نیازمند رعایت اصولی است تا این گوهر ارزشمند برای نسل های آینده نیز دست نخورده باقی بماند. دریاچه گهر با تمام زیبایی ها و تاریخچه شکل گیری منحصر به فرد خود، اکوسیستمی شکننده است و مسئولیت حفظ آن بر عهده تمامی بازدیدکنندگان است.

برنامه ریزی برای اقامت و تجهیزات

از آنجایی که مسیر دسترسی به دریاچه گهر مستلزم چندین ساعت پیاده روی است و امکان بازگشت در همان روز دشوار خواهد بود، توصیه می شود برای اقامت چند روزه برنامه ریزی کنید. در اطراف دریاچه، مکان هایی برای برپایی چادر مسافرتی وجود دارد. بنابراین، همراه داشتن وسایل اقامت شبانه از قبیل چادر، کیسه خواب، زیرانداز، چراغ قوه و پاوربانک ضروری است. همچنین، لوازم شخصی مانند حوله، لباس مناسب برای تغییرات آب و هوایی، کلاه، عینک آفتابی، کرم ضد آفتاب و کفش مناسب برای پیاده روی در کوهستان، از جمله اقلام مهم سفر هستند. فراموش نکنید که تهیه آب آشامیدنی کافی و خوراکی های پرانرژی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

حفاظت از محیط زیست

یکی از مهم ترین توصیه های سفر به گهر، رعایت اصول طبیعت گردی مسئولانه است. دریاچه گهر به دلیل نداشتن راه ماشین رو، تا حد زیادی از آلودگی های انسانی در امان مانده است و وظیفه ماست که این بکر بودن را حفظ کنیم:

• ردپا از خود به جای نگذارید: هر زباله ای که تولید می کنید، حتی کوچکترین تکه آن، را با خود بازگردانید. همراه داشتن چندین کیسه زباله در کوله پشتی خود، یک عادت ضروری برای هر طبیعت گرد مسئول است.
• حفظ پوشش گیاهی: از شکستن شاخ و برگ درختان و چیدن بی رویه گل ها خودداری کنید. روشن کردن آتش در نزدیکی درختان ممنوع است و در صورت نیاز به آتش، حتماً از محل های مخصوص و کنترل شده استفاده کنید و پیش از ترک محل، از خاموش شدن کامل آن اطمینان حاصل نمایید.
• عدم آلودگی آب: شنا کردن در دریاچه گهر به دلیل عمق زیاد و بافت ناپایدار بستر، ممنوع و خطرناک است. همچنین، از هرگونه فعالیتی که منجر به آلودگی آب دریاچه شود، مانند شستشو با مواد شیمیایی یا رها کردن پسماند، جداً خودداری کنید. آب دریاچه منبع حیاتی برای حیات وحش و پوشش گیاهی منطقه است.
• عدم آسیب به حیات وحش: شکار و حمل سلاح در منطقه حفاظت شده اشترانکوه و اطراف دریاچه گهر به طور کامل ممنوع است. در صورت تمایل به ماهیگیری، باید مجوزهای لازم را از واحد محیط زیست منطقه دریافت کرده و تنها در فصول و با ابزار مجاز اقدام کنید.

به یاد داشته باشید که تنها یادگاری که می تواند از شما به بهترین نحو باقی بماند، تلاش شما برای سالم نگه داشتن و محافظت از طبیعت است؛ نه یادگاری که خود سعی دارید غیرمسئولانه یا به اجبار در دل طبیعت به جای بگذارید. با رعایت این توصیه ها، می توانیم اطمینان حاصل کنیم که این نگین فیروزه ای، همچنان برای نسل های آینده نیز درخشان و پرفروغ باقی خواهد ماند.

نتیجه گیری: داستانی از نیروی شگرف زمین

داستان چگونگی پدید آمدن دریاچه گهر، روایتگر قدرت بی مثال طبیعت و پویایی های حیرت انگیز کره زمین است. این نگین آبی در دل اشترانکوه، صرفاً یک مقصد گردشگری نیست، بلکه نتیجه یک رویداد عظیم زمین شناختی است؛ جایی که گسل زاگرس، زمین لرزه ای سهمگین و رانش کوه دست به دست هم دادند تا یک سد طبیعی ریزشی خلق شود و آب های رودخانه تاپله و بارش های فصلی را در حوضچه ای عمیق جای دهند. این فرآیند، نه تنها به تشکیل دریاچه گهر انجامید، بلکه اکوسیستمی غنی و منحصر به فرد را در دل کوهستان پدید آورد.

درک این تاریخچه زمین شناسی گهر، به ما یادآوری می کند که زمین موجودی زنده و در حال دگرگونی است و زیبایی هایی مانند گهر، نتیجه میلیون ها سال فعالیت و تغییرند. سفر به گهر، بیش از یک تفریح، تجربه ای عمیق برای ارتباط با ریشه های طبیعت و درک نیروهای خالق آن است. باشد که با مسئولیت پذیری و عشق به طبیعت، این گوهر بی بدیل را برای همیشه سالم و باشکوه نگه داریم.

سوالات متداول

چگونگی پدید آمدن دریاچه گهر؟

دریاچه گهر در اثر یک زمین لرزه بزرگ در گذشته های دور شکل گرفته است. این زمین لرزه منجر به رانش گسترده کوه شده و توده های عظیم سنگ و خاک مسیر یک دره عمیق را مسدود کرده اند. با تجمع آب های جاری (مانند رودخانه تاپله و بارش های فصلی) در پشت این سد طبیعی، حوضچه دریاچه شکل گرفته است.

نقش گسل زاگرس در تشکیل دریاچه گهر چیست؟

دریاچه گهر بر روی گسل اصلی زاگرس قرار دارد. فعالیت مداوم این گسل که ناشی از برخورد صفحات تکتونیکی عربستان و اوراسیا است، فشارهای زمین شناختی عظیمی را در منطقه ایجاد می کند. این فشارها، بستر را برای وقوع زمین لرزه های قدرتمند و رانش کوه فراهم آورده اند که در نهایت منجر به تشکیل دریاچه گهر شده است.

آیا دریاچه گهر از نوع دریاچه های سدی ریزشی است؟

بله، دریاچه گهر به عنوان یک دریاچه سدی ریزشی شناخته می شود. این اصطلاح به دریاچه هایی اطلاق می شود که در اثر مسدود شدن یک دره یا مسیر رودخانه توسط توده های عظیم سنگ و خاک ناشی از رانش زمین یا سنگ ریزش شکل گرفته اند. شواهد زمین شناختی منطقه اشترانکوه نیز این فرضیه را تأیید می کنند.

چه کسانی برای اولین بار دریاچه گهر را کشف و معرفی کردند؟

اولین کسی که به طور مستند دریاچه گهر را کشف کرد، یک زمین شناس اتریشی به نام «آ-رودلر» در سال ۱۸۸۸ میلادی بود. پس از او، بانوی انگلیسی «ایزابلا لوسی بیشوپ» نیز در سال ۱۸۹۰ میلادی با تحقیقات و سفرهای خود، به معرفی گسترده این دریاچه در میان اروپائیان کمک کرد و آن را به نام «دریاچه ایران» شهرت داد.

چرا شنا در دریاچه گهر ممنوع است؟

شنا در دریاچه گهر به دلیل عمق زیاد (تا ۲۸ متر)، بافت نامناسب و ناپایدار کف دریاچه، و همچنین سرمای شدید آب در برخی نقاط، خطرناک و ممنوع اعلام شده است. رعایت این ممنوعیت برای حفظ ایمنی بازدیدکنندگان ضروری است.