جوایز معماری کارخانه آرگو تهران

جوایز معماری کارخانه آرگو تهران، نه تنها نمادی از بازآفرینی خلاقانه یک بنای تاریخی است، بلکه روایتی از درخشش معماری معاصر ایران در عرصه جهانی به شمار می رود. این بنا با کسب جایزه معتبر آقاخان در سال ۲۰۲۲ و عنوان «ساختمان فرهنگی سال» از مجله دزین، داستانی الهام بخش از تحول و موفقیت را بازگو می کند. مسیر دگرگونی این کارخانه قدیمی آبجوسازی، از ویرانه ای متروکه تا موزه ای زنده و پویا، فراتر از یک پروژه ساختمانی صرف است؛ آنچنان که گویی کالبد سرد و بی جان یک تاریخ صنعتی، با روحی هنری و فرهنگی دوباره متولد شده است.

سفر شگفت انگیز موزه کارخانه آرگو از میان خاکستر گذشته، به نمادی از پایداری و نوآوری تبدیل شده است. این بنا اکنون نه تنها میزبان هنر و فرهنگ است، بلکه خود گواه یک هنر بزرگتر است؛ هنر معماری که با درکی عمیق از تاریخ و نیازهای زمان، فضایی تازه خلق می کند. دریافت این افتخارات بین المللی، مهر تأییدی بر ارزش های بی بدیل این پروژه است که توانسته چشم جهانیان را به سوی استعدادهای معماری ایرانی خیره سازد. هر گوشه از این بنا، زمزمه ای از گذشته را در خود نهفته و همزمان، به سوی آینده ای روشن قدم برمی دارد.

تاریخچه پر فراز و نشیب کارخانه آرگو: از آبجوسازی تا نماد فرهنگی

در دل تهران، شهری که همواره در حال دگرگونی است، بناهایی وجود دارند که هر کدام قطعه ای از پازل تاریخ را با خود حمل می کنند. کارخانه آرگو یکی از همین بناهاست؛ مکانی که روزگاری قلب تپنده صنعت نوشیدنی بود و امروز به قلب تپنده فرهنگ و هنر تبدیل شده است. داستان این کارخانه، خود روایتی است از سیر تحول تهران و گذر زمان بر کالبد شهر.

تأسیس و فعالیت اولیه کارخانه آرگو

ماجرا از سال ۱۳۰۹ شمسی آغاز شد، زمانی که شرکت آرگو پا به عرصه وجود گذاشت و نام خود را به عنوان یکی از پیشگامان صنعت نوین ایران ثبت کرد. اولین کارخانه در خیابان کوشک، پایین تر از میدان فردوسی، قد برافراشت و فعالیت خود را در زمینه تولید آبجو الکلی آغاز کرد. این مکان، بیش از یک کارخانه، نمادی از ورود ایران به دوران صنعتی شدن و پذیرش نوآوری های غربی بود. آن روزها، صدای دستگاه ها و بوی خاص تخمیر، جزئی جدایی ناپذیر از بافت شهری تهران به شمار می رفت.

در دهه ۱۳۳۰ شمسی، با گسترش فعالیت ها و نیاز به فضایی وسیع تر، دومین کارخانه آرگو در منطقه مهرآباد جنوبی تأسیس شد. این نقل و انتقال، نشان از پویایی و رشد این مجموعه صنعتی داشت. کارخانه آرگو به سرعت جایگاه خود را به عنوان یکی از مطرح ترین مراکز تولید نوشیدنی در ایران تثبیت کرد و برای دهه ها، نام آن با کیفیت و اصالت گره خورده بود.

چالش ها و نقل مکان

اما با گذر زمان، تهران نیز دستخوش تغییر شد. جمعیت شهر افزایش یافت، باغ ها جای خود را به خانه های مسکونی دادند و همسایگان جدیدی در اطراف کارخانه آرگو سر برآوردند. این نزدیکی اجتناب ناپذیر، چالش های جدیدی را به همراه داشت. بوی نامطبوع ناشی از فرآیند تخمیر و آلودگی های هوایی، اعتراضات بسیاری از سوی ساکنان را برانگیخت. شکایات پی در پی و امضای طومارها، مسئولین وقت را بر آن داشت تا چاره ای بیندیشند.

در سال ۱۳۳۲، دکتر مصدق قانونی مهم را به تصویب رساند: خروج کارخانه های آلاینده از بافت شهری. این قانون نقطه عطفی در سرنوشت کارخانه های آبجوسازی تهران بود. طی پنج سال، تمامی این کارخانه ها به خارج از شهر، یعنی همان منطقه مهرآباد جنوبی که آن زمان خارج از محدوده شهری محسوب می شد، منتقل شدند. کارخانه مرکزی آرگو در خیابان کوشک نیز پس از این تغییر، به «مغازه آرگو» تغییر کاربری داد و فعالیت صنعتی خود را در آن مکان متوقف ساخت.

انقلاب ۱۳۵۷ و سرنوشت تلخ

تولید آبجوی آرگو در کارخانه مهرآباد ادامه یافت و حتی تا روزهای پایانی منتهی به انقلاب اسلامی نیز فعال بود. اما با وقوع انقلاب و تغییرات اجتماعی گسترده، سرنوشت تلخی در انتظار این مجموعه صنعتی بود. در تاریخ ۹ بهمن ۱۳۵۷، کارخانه آرگو مهرآباد دستخوش آتش سوزی شد و به ویرانه ای متروکه تبدیل گشت. برای چهار دهه، بنای آرگو در سکوتی عمیق فرو رفت، شاهد گذر زمان و خاطراتی محو از دوران اوج خود.
در سال ۱۳۹۹، نام آرگو بار دیگر احیا شد، این بار توسط شرکت کسل نوش و با رویکردی نوین: تولید آبجوی دست ساز غیرالکلی و حلال. این احیا، سرآغاز فصل جدیدی برای این برند قدیمی بود، فصلی که بعدها به یکی از درخشان ترین پروژه های معماری کشور تبدیل شد.

کارخانه آرگو، از قلب تپنده صنعت تهران در سال ۱۳۰۹ تا ویرانه ای متروکه در پس انقلاب و سرانجام تولدی دوباره به عنوان نمادی فرهنگی، روایتی جذاب از دگرگونی های شهری و صنعتی ایران است.

تحول معماری: موزه کارخانه آرگو، احیای یک کالبد تاریخی

چهل سال سکوت و متروکه ماندن، می توانست پایان هر بنایی باشد. اما کارخانه آرگو، داستانی متفاوت داشت. این بنا، گویی منتظر فرصتی بود تا دوباره نفس بکشد و در لباسی نو، نقشی متفاوت ایفا کند. داستان احیای کارخانه آرگو، قصه تولد دوباره یک ویرانه و تبدیل آن به موزه کارخانه آرگو است؛ جایی که گذشته با آینده دست در دست هم گذاشته اند.

تولد دوباره یک ویرانه

تصور بازسازی یک کارخانه مخروبه و نیمه ویران، برای بسیاری شاید یک رویا باشد. اما این رویا با عزمی راسخ و دیدگاهی بلندپروازانه به حقیقت پیوست. پروژه بازسازی و احیای کارخانه آرگو با هدف تبدیل آن به یک مرکز فرهنگی و هنری آغاز شد. این تصمیم، نشان از درکی عمیق از پتانسیل های نهفته در بناهای تاریخی و نقش آن ها در هویت شهری دارد. معماری این پروژه با رویکردی خاص، سعی در حفظ اصالت صنعتی بنا داشت و همزمان، آن را با نیازهای فضاهای فرهنگی مدرن تلفیق کرد. دیوارهای آجری کهن، سازه های فلزی زنگار گرفته و نورگیرهای بلند، همه و همه شاهدان این تحول بودند؛ تحولی که توانست روح تازه ای به کالبد خسته آرگو بدمد و آن را به موزه ای زنده و پر جنب و جوش تبدیل کند.

تیم خلاق و متخصص معماری

پشت هر پروژه بزرگ، تیم های خلاقی نهفته اند که با دانش و تخصص خود، ایده ها را به واقعیت بدل می کنند. در مورد بازسازی کارخانه آرگو نیز چنین بود. دفتر معماری احمدرضا شریکر– شمال (ASA North)، با محوریت و مدیریت احمدرضا شریکر، معمار اصلی و طراح این پروژه بود. احمدرضا شریکر، با دیدگاهی نوآورانه و احترام به گذشته، توانست میراث صنعتی آرگو را به فضایی معاصر و کاربردی برای هنر و فرهنگ تبدیل کند.

تیم طراحی و اجرایی این پروژه، مجموعه ای از متخصصان برجسته در رشته های مختلف بودند که با همکاری و همدلی، این شاهکار معماری را رقم زدند:

• معماران اصلی: دفتر معماری احمدرضا شریکر- شمال (ASA North)، تهران، ایران – نیویورک، ایالات متحده آمریکا
• احمدرضا شریکر: مؤسس و مدیر
• مهدی هلاکویی: طراح تخصصی جزئیات معماری
• مونا جانقربان: مدیر پروژه
• امین مهدوی: مشاور ویژه
• معمار همکار: معماران هابگود، رلی، ایالات متحده
• پاتریک هابگود: معمار
• مهندس سازه: بهرنگ بنی آدم
• پیمانکار عمومی: ونداد قوپارانلو
• تیم بتن:
• شرکت بروتال بتون، تهران، ایران: سازنده و حامی بتن
• امیر صحرانورد: تعمیر و عایق رطوبتی بتن
• MEP (مکانیک، برق، لوله کشی): علیرضا میر طاهری
• برق: آیدین افشار: اپراتور برق
• رنگ: رنگ باراد، تهران، ایران
• سینا عسگری: مالک
• نورپردازی: سید، نیویورک، ایالات متحده آمریکا
• گلسانا حشمتی: مالک

این تیم چندوجهی، با تخصص و هماهنگی بی نظیر، توانستند هر جزء از پروژه را با دقت و وسواس طراحی و اجرا کنند و روایتی از همکاری موفق در معماری معاصر ایران را به نمایش بگذارند.

اوج افتخار: جوایز بین المللی معماری کارخانه آرگو

سال ۲۰۲۲ برای موزه کارخانه آرگو تهران سالی فراموش نشدنی بود. این پروژه بازسازی شده، در میان انبوهی از طرح های معماری در سراسر جهان، موفق به کسب دو جایزه معتبر بین المللی شد که نام ایران و معماری معاصر ایران را بار دیگر در مجامع جهانی به شایستگی مطرح کرد.

جایزه معماری آقاخان ۲۰۲۲ (Aga Khan Award for Architecture)

معرفی جایزه آقاخان

جایزه معماری آقاخان (AKAA) یکی از مهمترین و معتبرترین جوایز در جهان معماری است که در سال ۱۳۵۵ شمسی (۱۹۷۶ میلادی) توسط پرنس آقاخان چهارم تأسیس شد. فلسفه پشت این جایزه، بسیار فراتر از زیبایی شناسی صرف است. هدف اصلی، شناسایی و پاداش به مفاهیم معماری است که به شکلی عمیق و مسئولانه به نیازهای جوامع مسلمان پاسخ می دهند. این جایزه، نه تنها بر طراحی های معاصر، بلکه بر مسکن عمومی، مرمت بناهای تاریخی، توسعه و بهبود جامعه، طراحی منظر و ارتقاء محیط زیست تأکید دارد.

فرآیند اهدای جایزه آقاخان، هر سه سال یکبار انجام می شود و در هر دوره، کمیته ای مستقل وظیفه تعیین معیارهای واجد شرایط بودن پروژه ها را بر عهده می گیرد. این کمیته با توجه به دغدغه های روز و چشم انداز آینده، پروژه ها را مورد بررسی قرار می دهد و مسئولیت برگزاری سمینارها، بازدیدهای میدانی، مراسم اهدای جوایز، انتشارات و نمایشگاه ها را نیز عهده دار است.

کارخانه آرگو در میان برندگان جایزه معماری آقاخان ۲۰۲۲

در سال ۲۰۲۲، کارخانه آرگو توانست در میان ۴۶۳ اثر ارسالی از ۱۶ کشور مختلف، بدرخشد و به فهرست نامزدهای نهایی جایزه معماری آقاخان ۲۰۲۲ راه یابد. در این مرحله، دو پروژه ایرانی دیگر نیز در کنار آرگو حضور داشتند که نشان از پتانسیل بالای معماری کشورمان در این رقابت جهانی داشت.

در نهایت، از میان این نامزدها، شش پروژه به عنوان برندگان نهایی معرفی شدند و با افتخار، «کارخانه آرگو» با طراحی مجدد احمدرضا شریکر (ASA North) ، به عنوان یکی از این شش برنده شناخته شد. این اتفاق، نه تنها برای تیم طراحی و دست اندرکاران پروژه، بلکه برای کل جامعه معماری و مردم ایران مایه مباهات بود. کسب این جایزه، نشان داد که می توان با نگاهی نو و احترام به گذشته، بناهای تاریخی را به فضاهایی زنده و کاربردی تبدیل کرد که همزمان استانداردهای جهانی را نیز رعایت می کنند.

جایزه ساختمان فرهنگی سال از مجله دزین (Dezeen Awards 2022)

افتخارات کارخانه آرگو به جایزه آقاخان محدود نشد. در همان سال ۲۰۲۲، این موزه کارخانه موفق شد عنوان «Cultural Building of the Year» یا ساختمان فرهنگی سال دزین را از مجله معتبر دزین کسب کند. مجله دزین یکی از پرنفوذترین رسانه های آنلاین در حوزه معماری و طراحی جهانی است و جوایز آن، به نوآوری، خلاقیت و کیفیت بالا در پروژه های معماری و طراحی اهدا می شود.

کسب این جایزه از مجله دزین، اهمیت کاربری جدید کارخانه آرگو را بیش از پیش نمایان ساخت. این نشان می دهد که رویکرد معماری در بازسازی این بنا، نه تنها از جنبه های تاریخی و اجتماعی مورد تحسین قرار گرفته، بلکه از دیدگاه طراحی و نوآوری نیز در سطح جهانی برجسته و الگو شناخته شده است. موزه آرگو اکنون نه تنها یک مرکز فرهنگی در تهران، بلکه یک مرجع در طراحی فضاهای فرهنگی در سطح بین المللی است.

بازتاب های جهانی و رویدادهای مرتبط: صدای آرگو در جهان

پس از کسب این جوایز بین المللی، کارخانه آرگو و پروژه بازسازی آن به یک موضوع داغ در محافل معماری و فرهنگی جهان تبدیل شد. نام آرگو و تیم دفتر معماری احمدرضا شریکر در سراسر جهان طنین انداز شد و رویدادهای بین المللی متعددی با محوریت این دستاورد برگزار گردید. این بازتاب ها، نه تنها به معرفی معماری معاصر ایران کمک کرد، بلکه الهام بخش پروژه های مشابه در مناطق دیگر نیز شد.

از نوامبر ۲۰۲۲ تا دسامبر ۲۰۲۳، همایش ها، نمایشگاه ها، سخنرانی ها و وبینارهای بسیاری با حضور معمار پروژه، احمدرضا شریکر، و همچنین مدیران برجسته جایزه آقاخان نظیر فرخ درخشان، در نقاط مختلف دنیا برگزار شد. این رویدادها فرصتی فراهم آورد تا جزئیات پروژه آرگو، رویکردهای معماری و تأثیرات فرهنگی و اجتماعی آن به مخاطبان گسترده تری معرفی شود. برخی از مهمترین این رویدادها عبارتند از:

• The Álvaro Siza Talks: در نوامبر ۲۰۲۳ در موزه هنرهای معاصر سرالوس پرتغال، با همکاری بنیاد سرالوس و جایزه معماری آقاخان.
• Aga Khan Award for Architecture Seminar + Exhibition Launch: در نوامبر ۲۰۲۳ در دانشگاه فناوری و طراحی سنگاپور.
• Presentation from the Aga Khan Award for Architecture: در نوامبر ۲۰۲۳ در ماوی اندونزی، توسط Bintaro Design Restrict.
• Architecture Lecture Series and Embracing Differences Exhibition: در اکتبر ۲۰۲۳ در دانشگاه مریلند آمریکا، با سخنرانی و نمایشگاه پیرامون پروژه.
• IAP X AKAA Webinar Series: در اکتبر ۲۰۲۳، یک سری وبینار توسط موسسه معماران پاکستان با همکاری جایزه آقاخان.
• ‘Inclusive Architecture’ Seminar and Exhibition: در سپتامبر ۲۰۲۳ در مرکز IAB بنگلادش، با همکاری جایزه آقاخان و موسسه معماران بنگلادش.
• A month-long programme of exhibitions, talks and film screenings: در ژوئن ۲۰۲۳ در RIBA North انگلستان، توسط Aga Khan Trust for Culture، Archiam Centre و Liverpool School of Architecture.
• A discussion with Ahmedreza Schricker and Farrokh Derakhshani: در ژوئن ۲۰۲۳ در موسسه هنر کورتولد انگلستان، با حضور معمار پروژه و مدیر جایزه آقاخان.
• Exhibition & Conference: در مارس ۲۰۲۳ در سومین دوره ARCH:ID اندونزی، توسط موسسه معماران اندونزی.
• Exhibition, Presentation, and Discussion: در فوریه ۲۰۲۳ در موزه تاریخ و مرکز معماری شیکاگو آمریکا.
• Talk with the Presence of Farrokh Derakhshani: در دسامبر ۲۰۲۲ در World Architecture Festival پرتغال.
• Architectural Exhibition and Commemorative Lecture by Farrokh Derakhshani: در اکتبر ۲۰۲۲ در دانشگاه عین الشمس مصر.

این فهرست طولانی از رویدادها، به خوبی نشان دهنده اهمیت و تأثیر جهانی پروژه ی بازسازی کارخانه آرگو است. هر یک از این همایش ها و نمایشگاه ها، فرصتی بود تا نه تنها ارزش های معماری و فرهنگی آرگو به گوش جهانیان برسد، بلکه تبادل دانش و تجربه میان معماران و متخصصان از نقاط مختلف جهان تسهیل شود.

اهمیت و تأثیر کارخانه آرگو بر معماری و فرهنگ شهری تهران

موزه کارخانه آرگو چیزی فراتر از یک بنای بازسازی شده است؛ این پروژه نمادی زنده از پتانسیل های بی شمار در قلب تهران محسوب می شود. تأثیرات عمیق و گسترده این شاهکار معماری بر شهر و فرهنگ شهری آن، ابعاد مختلفی دارد که آن را به یک نمونه برجسته در منطقه و حتی جهان تبدیل کرده است.

نمونه موفق بازآفرینی شهری و احیای بناهای صنعتی متروکه

کارخانه آرگو، یک الگوی تمام عیار برای بازآفرینی فضاهای صنعتی است. در شهرهای بزرگ، بناهای صنعتی قدیمی که دیگر کاربری اصلی خود را از دست داده اند، اغلب به ویرانه هایی تبدیل می شوند که بافت شهری را دچار فرسودگی می کنند. پروژه آرگو نشان داد که با دیدگاهی نوآورانه و سرمایه گذاری مناسب، می توان این بناهای متروکه را احیا کرد و به آن ها حیاتی دوباره بخشید. این بازسازی، تنها مرمت یک ساختمان نبود، بلکه احیای یک بخش از تاریخ شهر و تلفیق آن با نیازهای امروز بود.

این پروژه، الهام بخش معماران و شهرسازان بسیاری است تا با نگاهی متفاوت به بافت های فرسوده و بناهای فراموش شده بنگرند. از این منظر، بازسازی کارخانه آرگو یک درس مهم برای شهرهای دارای بافت صنعتی قدیمی است: گذشته را می توان بدون تخریب، به آینده پیوند زد و از هویت تاریخی شهر در جهت توسعه فرهنگی بهره برد.

تأثیر بر هویت فرهنگی و هنری شهر تهران و ایجاد فضایی برای تعاملات اجتماعی

تبدیل یک کارخانه آبجوسازی به یک موزه کارخانه آرگو، تحولی چشمگیر در هویت فرهنگی تهران ایجاد کرده است. این موزه اکنون به فضایی پویا برای نمایش هنرهای معاصر، برگزاری نمایشگاه ها و رویدادهای فرهنگی تبدیل شده است. چنین فضاهایی، نقش حیاتی در غنی سازی زندگی فرهنگی شهروندان دارند و بستری برای تعاملات اجتماعی، تبادل نظر و خلاقیت فراهم می کنند.

آرگو، دیگر تنها یک بنای آجری نیست، بلکه مکانی است که هنرمندان، علاقه مندان به هنر و عموم مردم می توانند در آن گرد هم آیند، از آثار هنری لذت ببرند و در فضایی الهام بخش، تجربیات جدید کسب کنند. این رویکرد، به ویژه در شهری مانند تهران که همواره در تکاپو است، می تواند نقطه اتصالی میان گذشته و حال باشد و به تقویت حس تعلق اجتماعی کمک کند.

الگوبرداری برای پروژه های مشابه در ایران و منطقه

موفقیت جوایز معماری کارخانه آرگو تهران و بازتاب های گسترده آن، فراتر از مرزهای ایران رفته است. این پروژه به یک الگوی موفق برای کشورهای منطقه و حتی فراتر از آن تبدیل شده است. بسیاری از شهرهای خاورمیانه و آسیای مرکزی نیز دارای بناهای صنعتی متروکه هستند که می توانند با الهام از آرگو، به فضاهایی با کاربری جدید و ارزشمند تبدیل شوند.

این الگوبرداری، می تواند به حفظ میراث صنعتی در عین توسعه مدرن کمک کند و نشان دهد که چگونه می توان از ظرفیت های موجود برای خلق فضاهای پایدار و فرهنگی بهره برد. آرگو، به جهانیان اثبات کرد که معماری ایرانی، نه تنها دارای ریشه های عمیق تاریخی است، بلکه از پتانسیل بالایی برای نوآوری و پیشگامی در معماری آقاخان و ایران برخوردار است.

نقش در جذب گردشگران فرهنگی و بهبود تصویر بین المللی تهران

موزه کارخانه آرگو، با کسب جوایز بین المللی، به یک نقطه عطف جدید در نقشه ی گردشگری فرهنگی تهران تبدیل شده است. گردشگران از سراسر جهان، به ویژه معماران، مورخان هنر و علاقه مندان به فرهنگ، اکنون دلیلی دیگر برای بازدید از تهران دارند. این بنا، نه تنها یک جاذبه دیدنی است، بلکه نمادی از پویایی فرهنگی و معماری معاصر ایران محسوب می شود.

چنین پروژه هایی، نقش مهمی در بهبود تصویر بین المللی تهران ایفا می کنند. آن ها نشان می دهند که تهران شهری با تاریخ غنی و آینده ای روشن است که به حفظ میراث خود اهمیت می دهد و همزمان، به سمت نوآوری و توسعه فرهنگی گام برمی دارد. حضور موزه آرگو تهران در کنار دیگر جاذبه های تاریخی و فرهنگی، به تقویت جایگاه پایتخت ایران به عنوان یک مقصد گردشگری فرهنگی برجسته کمک شایانی می کند.

نتیجه گیری: میراثی برای آینده

داستان کارخانه آرگو، از روزهای پررونق یک آبجوسازی قدیمی تا تبدیل شدن به ویرانه ای متروکه و سپس تولدی دوباره به عنوان یک موزه مدرن و برنده جوایز بین المللی، روایتی جذاب از پایداری، خلاقیت و هویت است. این مسیر پرفراز و نشیب، تنها درباره یک بنا نیست؛ بلکه درباره روح یک شهر و مردمانش است که حتی از دل تخریب ها نیز می توانند زیبایی و امید بیافرینند.

جوایز معماری کارخانه آرگو تهران، به ویژه جایزه معتبر آقاخان و عنوان ساختمان فرهنگی سال از مجله دزین، مهر تأییدی بر این ادعاست که معماری ایرانی با تلفیق سنت و نوآوری، می تواند در عرصه جهانی بدرخشد. این پروژه، بیش از هر چیز، نشان داد که می توان با نگاهی عمیق به گذشته، نیازهای امروز را برآورده ساخت و میراثی ارزشمند برای آیندگان به جای گذاشت. موزه کارخانه آرگو، اکنون نه تنها یک مرکز فرهنگی پویا است، بلکه نمادی از امکان بازآفرینی، نوآوری و احیای هویت شهری است که برای همیشه در تاریخ معماری ایران و جهان ماندگار خواهد شد. این بنا، هر بازدیدکننده ای را به تأمل درباره گذشته، تحسین حال و الهام گرفتن برای آینده دعوت می کند.