ارش در حقوق به چه معناست

ارش، نوعی دیه غیر مقدر است که میزان آن در شرع تعیین نشده و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت، تأثیر آن بر سلامت آسیب دیده و میزان خسارت، با جلب نظر کارشناس (پزشکی قانونی) مبلغ آن را مشخص می کند.

در نظام حقوقی ایران، جبران خسارت های ناشی از صدمات بدنی، یکی از ارکان مهم عدالت به شمار می آید. این جبران خسارت که در غالب موارد از طریق دیه انجام می شود، دارای ابعاد گوناگونی است که شناخت دقیق آن ها برای هر شهروندی حیاتی خواهد بود. در بسیاری از اوقات، شنیده می شود که آسیب دیده ای علاوه بر دیه، ارش نیز دریافت کرده است؛ این مفهوم، اغلب با دیه اشتباه گرفته شده یا به درستی درک نمی شود. نیاز به فهم تفاوت های بنیادین این دو و چگونگی تعیین و پرداخت آن ها، می تواند به افراد کمک کند تا در صورت مواجهه با چنین شرایطی، حقوق خود را به درستی پیگیری نمایند. این مقاله، به دنبال گشودن ابهامات پیرامون «ارش» است تا خواننده با تعاریف قانونی، ریشه های فقهی، تفاوت های اساسی آن با دیه، و جزئیات مربوط به نحوه محاسبه و پرداخت آن آشنا شود و در مواقع لزوم، تصمیمات آگاهانه ای در خصوص حقوق خود اتخاذ کند.

ارش چیست؟ تعریفی جامع و قانونی در نظام حقوقی ایران

برای درک مفهوم ارش، ابتدا باید جایگاه آن را در کنار دیه، به عنوان ابزاری برای جبران خسارت ناشی از جنایات علیه تمامیت جسمانی، مورد بررسی قرار داد. ارش، در واقع مکملی برای دیه محسوب می شود، در مواردی که دیه مقدر (از پیش تعیین شده) برای یک آسیب خاص وجود ندارد.

تعریف ارش بر اساس قانون مجازات اسلامی

قانون مجازات اسلامی، در ماده ۴۴۹ مصوب سال ۱۳۹۲، تعریفی روشن از ارش ارائه می دهد که پایه و اساس درک این مفهوم را تشکیل می دهد. این ماده بیان می دارد: ارش، دیه غیر مقدر است که میزان آن در شرع تعیین نشده است و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تاثیر آن بر سلامت مجنی علیه و میزان خسارت وارده با در نظر گرفتن دیه مقدر و با جلب نظر کارشناس میزان آن را تعیین می کند. مقررات دیه مقدر در مورد ارش نیز جریان دارد مگر اینکه در این قانون ترتیب دیگری مقرر شود.

این تعریف، به وضوح اشاره دارد که ارش، برخلاف دیه مقدر که مبلغی ثابت و از پیش تعیین شده در شرع و قانون دارد (مانند دیه از بین رفتن یک عضو خاص)، برای آسیب هایی است که برای آن ها مبلغ مشخصی در نظر گرفته نشده است. به عبارت دیگر، ارش جبرانی است برای خساراتی که در فهرست دیات به صورت خاص قید نشده اند، اما به هر حال به تمامیت جسمانی فرد آسیب رسانده اند. سیر تحول قانونی این مفهوم را می توان در ماده ۳۶۷ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ نیز مشاهده کرد که پیش زمینه های این تعریف جامع را فراهم آورده بود.

ریشه های فقهی ارش (حکومت)

مفهوم ارش در نظام حقوقی ایران، ریشه های عمیقی در فقه اسلامی دارد و با اصطلاح حکومت شناخته می شود. در فقه، حکومت به معنای جبران خسارتی است که برای آن دیه مقدر تعیین نشده است. اگرچه مفهوم تاریخی حکومت در فقه ممکن است مثال هایی مانند جبران خسارت ناشی از آسیب به برده را در برگیرد، اما قانون گذار امروزی با الهام از این ریشه فقهی، رویکردی نوین و گسترده تر را برای جبران انواع آسیب های غیرمقدر جسمانی اتخاذ کرده است. این اصطلاح فقهی نشان دهنده اهمیت دیرینه جبران تمامی خسارات وارده بر جسم انسان، فارغ از وجود یا عدم وجود دیه مقدر است.

چه آسیب هایی مشمول ارش می شوند؟ (با مثال های کاربردی)

همانطور که گفته شد، ارش برای آن دسته از آسیب هایی است که دیه مقدر ندارند. این آسیب ها طیف وسیعی را شامل می شوند و می توانند به طرق مختلفی بر سلامت جسمانی و روانی فرد تأثیر بگذارند. در ادامه به برخی از این موارد با مثال های کاربردی اشاره می شود:

• جراحات فاقد دیه مقدر: این دسته شامل آسیب هایی می شود که به تاندون ها، اعصاب، یا بافت های نرم بدن وارد می آیند. برای مثال، کشیدگی یا پارگی تاندون های دست و پا، آسیب به رباط ها، یا صدماتی به اعصاب محیطی که منجر به فلج کامل یا قطع عضو نشود، اما عملکرد آن را مختل کند، مشمول ارش است.
• کاهش عملکرد اعضا یا منافع بدن بدون از بین رفتن کامل آن ها: گاهی اوقات آسیب وارده به حدی نیست که عضو را به کلی از بین ببرد یا منفعت آن را به طور کامل سلب کند، اما به طور چشمگیری از کارایی آن می کاهد. نمونه هایی از این موارد عبارتند از:
  • کاهش جزئی بینایی در یک چشم یا هر دو چشم، بدون اینکه فرد کاملاً نابینا شود.
  • کاهش شنوایی که به از بین رفتن کامل شنوایی منجر نشود.
  • ضعف در حس بویایی یا چشایی.
  • کاهش قدرت یا دامنه حرکتی یک عضو، مانند ضعف در حرکت مفصل شانه یا زانو که ناشی از شکستگی ترمیم شده یا آسیب به بافت های اطراف آن باشد.
• تغییر شکل ظاهری بدن (تشویق) که منجر به نقص کارکردی نشده باشد: برخی آسیب ها، صرفاً جنبه زیبایی و ظاهری دارند و به عملکرد بدن آسیبی نمی رسانند، اما می توانند ضررهای روحی و اجتماعی قابل توجهی برای فرد به همراه داشته باشند. به عنوان مثال، ایجاد جای زخم های عمیق (اسکار) در نواحی قابل رؤیت بدن مانند صورت، یا تغییر شکل جزئی استخوان ها که عملکرد را تحت تأثیر قرار نمی دهد اما ظاهر فرد را دگرگون می سازد، می تواند مشمول ارش باشد.

آرش، راهکاری حیاتی در نظام حقوقی ایران است که اطمینان می دهد هیچ آسیب جسمانی، حتی اگر در فهرست دیات مقدر نباشد، بدون جبران باقی نمی ماند و حقوق آسیب دیده محفوظ می ماند.

تفاوت های کلیدی ارش با دیه: یک مقایسه تفصیلی

درک تمایز میان ارش و دیه، برای هر کسی که درگیر پرونده های مربوط به صدمات جسمانی است، بسیار حائز اهمیت است. هرچند هر دو به جبران خسارت های بدنی می پردازند، اما در جزئیات، تفاوت های اساسی دارند که در ادامه به آن ها پرداخته می شود.

معیار تعیین مبلغ

• دیه: مبلغ دیه، کاملاً ثابت و از پیش تعیین شده است. این مبالغ، ریشه در شرع اسلام دارند و هر ساله توسط رئیس قوه قضائیه، بر اساس نرخ دیه کامل انسان، برای انواع مختلف جنایات بر نفس، اعضا و منافع اعلام می گردد (ماده ۴۴۸ قانون مجازات اسلامی). بنابراین، برای از بین رفتن هر عضو یا منفعتی که دارای دیه مقدر است، مبلغی مشخص و یکسان برای همه افراد وجود دارد.
• ارش: در مقابل، مبلغ ارش متغیر است و برای هر پرونده به صورت جداگانه تعیین می شود. قاضی دادگاه، با جلب نظر کارشناس متخصص (معمولاً پزشکی قانونی)، و با در نظر گرفتن عواملی چون نوع و کیفیت جنایت، تأثیر آن بر سلامت مجنی علیه و میزان خسارت وارده، اقدام به تعیین میزان ارش می نماید. این فرآیند، مستلزم ارزیابی دقیق و تخصصی هر مورد است.

نص صریح در شرع

• دیه: بسیاری از جنایات، مانند از بین بردن چشم، دست، یا نفس انسان، دارای نص صریح شرعی هستند؛ به این معنی که در متون دینی، مقدار معینی از دیه برای آن ها تعیین شده است.
• ارش: ارش، دقیقاً برای آسیب هایی است که در شرع مقدس اسلام، مقدار خاصی از دیه برای آن ها تعیین نشده است و به همین دلیل به آن «دیه غیر مقدر» نیز می گویند.

وضعیت برابری زن و مرد

یکی از مهم ترین تفاوت ها بین ارش و دیه، در خصوص وضعیت برابری زن و مرد در میزان پرداخت است.

• دیه: در جنایت بر نفس و منافع و برخی اعضا، دیه زن نصف دیه مرد است. این تفاوت زمانی اعمال می شود که میزان آن از یک سوم دیه کامل مرد بیشتر باشد.
• ارش: بر اساس ماده ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی، در تعیین ارش، تفاوتی میان زن و مرد نیست. به این معنی که برای آسیب مشابه، ارش یکسانی برای هر دو جنس تعیین می شود. با این حال، یک تبصره مهم وجود دارد: میزان ارش جنایت وارده بر اعضا و منافع زن نباید بیش از دیه اعضا و منافع او باشد. این بدان معناست که اگر آسیب وارد شده به زن، مثلاً به دست، مشمول ارش شود، ارش تعیین شده برای آن نباید از دیه مقدر شده برای دست زن (که نصف دیه دست مرد است) تجاوز کند.

سقف میزان پرداخت

• دیه: مبلغ دیه مقدر، سقف پرداخت محسوب می شود و نمی تواند از آن تجاوز کند.
• ارش: بر اساس ماده ۵۴۸ قانون مجازات اسلامی، مقدار ارش هیچ گاه نمی تواند بیشتر از دیه مقدر همان عضو یا منفعت باشد. این ماده تأکید می کند که حتی اگر آسیب وارده بسیار شدید باشد، مبلغ ارش نباید از دیه کامل آن عضو یا منفعتی که آسیب دیده، فراتر رود.

موارد تعلق به وراث یا بیت المال

• دیه: در برخی موارد خاص، مانند زمانی که مجنی علیه (فرد آسیب دیده) فوت کرده و ورثه ای نداشته باشد یا قاتل مجهول الهویه باشد، دیه می تواند به وراث مجنی علیه یا حتی بیت المال تعلق گیرد.
• ارش: ارش، اصولاً به دلیل ماهیت جبران خسارت مستقیم فردی، مستقیماً به مجنی علیه (فرد آسیب دیده) پرداخت می شود و کمتر پیش می آید که به وراث یا بیت المال تعلق گیرد.

نحوه محاسبه و تعیین ارش جنایت: از پزشکی قانونی تا حکم دادگاه

یکی از پیچیده ترین مراحل در پرونده های مربوط به ارش، چگونگی محاسبه و تعیین دقیق میزان آن است. این فرآیند، شامل همکاری بین مراجع قضایی و کارشناسان پزشکی قانونی می شود.

نقش حیاتی پزشکی قانونی در تعیین ارش

پزشکی قانونی، ستون فقرات تعیین ارش در پرونده های حقوقی و کیفری است. برخلاف تصور عمومی که ممکن است جدول ارش پزشکی قانونی با مبالغ ثابت و مشخص وجود داشته باشد، واقعیت این است که چنین جدولی با مبالغ ریالی از پیش تعیین شده وجود ندارد. وظیفه اصلی پزشکی قانونی، ارائه یک نظریه کارشناسی به دادگاه است. در این نظریه، پزشکان قانونی با معاینه دقیق فرد آسیب دیده، بررسی مدارک پزشکی و آزمایشات لازم، نوع، شدت، و درصد آسیب وارده بر اعضا یا منافع بدن را مشخص و به دادگاه اعلام می کنند. آن ها ممکن است آسیب را به صورت درصدی از دیه کامل انسان یا درصدی از دیه یک عضو خاص (در صورت وجود دیه مقدر برای آن عضو) بیان کنند. این نظریه کارشناسی، پایه و اساس تصمیم گیری قاضی در تعیین میزان ارش خواهد بود.

مراحل تعیین ارش توسط قاضی (ماده ۴۴۹ قانون مجازات اسلامی)

پس از دریافت نظریه پزشکی قانونی، این قاضی دادگاه است که با در نظر گرفتن تمامی جوانب، میزان نهایی ارش را تعیین می کند. ماده ۴۴۹ قانون مجازات اسلامی، چهار عامل کلیدی را برای تعیین ارش توسط قاضی برشمرده است:

1. نوع و کیفیت جنایت: قاضی ماهیت دقیق آسیب را در نظر می گیرد؛ برای مثال، آیا آسیب یک بریدگی ساده است یا یک شکستگی پیچیده که نیاز به جراحی داشته است؟ آیا کوفتگی سطحی است یا منجر به آسیب عمیق بافتی شده است؟ ترمیم شده یا دائمی؟
2. تأثیر آن بر سلامت مجنی علیه: میزان نقص عضو، کاهش عملکرد عضو آسیب دیده، درد و رنج جسمی و روحی که فرد متحمل شده است، از جمله مواردی هستند که در این بخش بررسی می شوند. به عنوان مثال، از کار افتادگی دائم یا موقت یک انگشت، یا کاهش توانایی فرد در انجام فعالیت های روزمره.
3. میزان خسارت وارده: این شامل جنبه های مادی و غیرمادی خسارت می شود. هزینه های درمان، دارو، توانبخشی، و حتی از دست دادن فرصت های شغلی ناشی از آسیب، در این بخش لحاظ می گردند.
4. ملاحظه دیه مقدر: قاضی با در نظر گرفتن دیه مقدر برای موارد مشابه یا نزدیک به آسیب وارده، نسبتی را برای ارش تعیین می کند. این به معنای آن است که اگرچه آسیب دیه مقدر ندارد، اما قاضی می تواند با مقایسه آن با آسیب هایی که دیه مقدر دارند، ارزش نسبی آن را تخمین بزند.

مثال عملی محاسبه ارش:

فرض کنید پزشکی قانونی آسیب وارده به تاندون دست یک فرد را معادل 5% دیه کامل انسان اعلام کرده باشد. با در نظر گرفتن نرخ دیه کامل انسان در سال 1403 که مبلغ 1 میلیارد و 200 میلیون تومان است، نحوه محاسبه به این صورت خواهد بود:

میزان ارش = 5% × 1,200,000,000 تومان = 60,000,000 تومان

یعنی در این مثال، مبلغ ارش 60 میلیون تومان خواهد بود. این رویکرد برای آسیب هایی که فقط به صورت درصدی از دیه کامل تعیین می شوند (مانند ارش بابت جراحت پوستی که موجب از بین رفتن رنگدانه شده است) نیز کاربرد دارد.

عوامل مؤثر دیگر در تعیین ارش

علاوه بر موارد ذکر شده در قانون، عوامل دیگری نیز می توانند در تعیین میزان ارش تأثیرگذار باشند:

• طول درمان و دوره نقاهت: اگرچه گاهی این موارد به صورت جداگانه تعیین می شوند، اما در برخی موارد می تواند در تعیین ارش کلی لحاظ شود.
• نقص عضو یا از کار افتادگی دائم یا موقت: شدت و مدت زمان از کار افتادگی عضو، نقش مهمی در ارزیابی نهایی دارد.
• موقعیت عضو آسیب دیده: برای مثال، آسیب به دست چپ فردی که چپ دست است، ممکن است تأثیر بیشتری بر زندگی و کار او داشته باشد و در نتیجه، در تعیین ارش لحاظ شود.

مهلت و نحوه پرداخت ارش: تفاوت ها و ضمانت های اجرایی

یکی از جنبه هایی که ارش را از دیه متمایز می کند، مهلت و نحوه پرداخت آن است. شناخت این تفاوت ها برای محکوم علیه و مجنی علیه حائز اهمیت است.

مهلت پرداخت ارش

برخلاف دیه که قانون گذار برای پرداخت آن مهلت های مشخصی تعیین کرده است (ماده ۴۸۸ و ۴۹۱ قانون مجازات اسلامی)، ارش فاقد مهلت پرداخت معین در قانون است. برای مثال، مهلت پرداخت دیه در جنایات عمدی یک سال، در جنایات شبه عمد دو سال و در جنایات خطای محض سه سال است. این در حالی است که در خصوص ارش، نظریه مشورتی اداره حقوقی قوه قضائیه به شماره ۹۸۳/۷ – ۱۳/۲/۱۳۷۵ صراحتاً اعلام کرده است: «مهلت های معینه برای پرداخت دیه شامل پرداخت ارش نمی شود.» این بدان معناست که پس از قطعیت حکم دادگاه مبنی بر پرداخت ارش، محکوم علیه باید بلافاصله اقدام به پرداخت آن کند و نمی تواند به بهانه مهلت های قانونی دیه، پرداخت را به تأخیر اندازد.

نحوه پرداخت و ضمانت های اجرایی

اجرای حکم پرداخت ارش، همانند سایر محکومیت های مالی، از طریق قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی صورت می گیرد. در صورتی که محکوم علیه از پرداخت ارش خودداری کند، مجنی علیه می تواند با مراجعه به واحد اجرای احکام دادگستری، تقاضای توقیف اموال وی را نماید (ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی).

همچنین، محکوم علیه در صورت عدم تمکن مالی برای پرداخت یکجای ارش، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت ارش را مطرح کند. بر اساس ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، اگر محکوم علیه ظرف سی روز پس از ابلاغ اجرائیه، ضمن ارائه صورت کلیه اموال خود، دعوای اعسار خویش را اقامه کرده باشد، حبس نمی شود، مگر اینکه دعوای اعسار او مسترد یا به موجب حکم قطعی رد شود. این امکان، فرصتی برای فرد محکوم فراهم می کند تا پرداخت ارش را به صورت اقساطی انجام دهد، در صورتی که عدم توانایی مالی او اثبات شود.

مهلت پرداخت ارش، بر خلاف دیه، پس از قطعیت حکم دادگاه، بلافاصله لازم الاجراست و محکوم علیه باید در اسرع وقت اقدام به پرداخت آن نماید.

دریافت کنندگان ارش چه کسانی هستند؟

یکی دیگر از تفاوت های مهم میان ارش و دیه، در خصوص دریافت کننده نهایی این مبالغ جبرانی است.

اصل کلی: ارش برای فرد آسیب دیده (مجنی علیه) است

ارش، به دلیل ماهیت جبرانی مستقیم و شخصی بودن خسارت، همواره به فرد آسیب دیده (مجنی علیه) پرداخت می شود. هدف اصلی ارش، جبران ضرر و زیان فیزیکی و گاه روحی است که مستقیماً به خود شخص وارد آمده است. بنابراین، مبلغ ارش به طور مستقیم به حساب یا به خود مجنی علیه واریز یا تسلیم می گردد.

تفاوت با دیه در خصوص وراث و بیت المال

در حالی که ارش مستقیماً به قربانی تعلق می گیرد، دیه در برخی موارد می تواند به وراث مجنی علیه یا حتی به بیت المال برسد. به عنوان مثال، در صورت فوت مجنی علیه، دیه او به وراث قانونی وی تعلق می گیرد. همچنین، در شرایط خاصی مانند عدم وجود وارث یا مجهول الهویه بودن قاتل، دیه می تواند به بیت المال پرداخت شود. این تفاوت در دریافت کنندگان، نشان دهنده رویکرد متفاوت قانون گذار در خصوص ماهیت این دو نوع جبران خسارت است؛ ارش بر جبران آسیب فردی تأکید دارد، در حالی که دیه می تواند ابعاد گسترده تری در نظر گرفته شود.

نکات مهم و توصیه های حقوقی در پرونده های ارش

پرونده های مربوط به ارش، به دلیل پیچیدگی های فنی و حقوقی، نیازمند دقت و توجه ویژه ای هستند. آگاهی از نکات کلیدی و توصیه های حقوقی می تواند به افراد کمک کند تا حقوق خود را به بهترین شکل ممکن پیگیری نمایند.

اهمیت مستندات پزشکی

در هر پرونده ای که مربوط به صدمات جسمانی و مطالبه ارش است، جمع آوری و حفظ دقیق مستندات پزشکی از اهمیت حیاتی برخوردار است. این مستندات شامل گزارش های پزشکی اولیه، گواهی های پزشک معالج، عکس های رادیولوژی، ام آر آی (MRI)، آزمایشات، فاکتورهای هزینه های درمان، دارو و هرگونه سند دیگری است که نشان دهنده نوع، شدت و طول درمان آسیب وارده باشد. این مدارک، اصلی ترین شواهد برای اثبات آسیب و تعیین درصد آن توسط پزشکی قانونی و در نهایت قاضی خواهد بود. فقدان یا نقص در این مستندات می تواند روند پرونده را کند کرده و حتی به تضییع حقوق فرد آسیب دیده منجر شود.

لزوم مشاوره با وکیل متخصص

پیچیدگی های حقوقی و فنی در پرونده های ارش، به ویژه در مراحل ارزیابی توسط پزشکی قانونی و دفاع در دادگاه، بسیار زیاد است. یک وکیل متخصص در امور کیفری و دیات، می تواند راهنمایی های ارزشمندی ارائه دهد. وکیل با تجربه می تواند در مراحل مختلف پرونده از جمله جمع آوری مدارک، تنظیم دادخواست، پیگیری نظر کارشناسی پزشکی قانونی و دفاع در دادگاه، به فرد آسیب دیده یا محکوم علیه کمک کند. او می تواند اطمینان حاصل کند که تمامی جوانب قانونی رعایت شده و حقوق موکلش به بهترین شکل ممکن حفظ می شود.

امکان صلح و سازش

همیشه این امکان وجود دارد که طرفین دعوا (مجنی علیه و جانی) به جای طی کردن تمامی مراحل قضایی، بر سر مبلغی توافقی برای ارش صلح و سازش کنند. این صلح نامه باید به صورت رسمی و با رعایت تمامی تشریفات قانونی تنظیم شود تا اعتبار حقوقی داشته باشد. صلح و سازش می تواند فرآیند را تسریع بخشیده و از طولانی شدن دادرسی و هزینه های اضافی جلوگیری کند. در این روش، طرفین با رضایت متقابل، مبلغی را برای جبران خسارت تعیین می کنند که می تواند به سرعت پرداخت و پرونده خاتمه یابد.

بروزرسانی اطلاعات

با توجه به اینکه ارش در بسیاری از موارد به صورت درصدی از دیه کامل انسان یا یک عضو تعیین می شود، آگاهی از نرخ دیه سالانه برای محاسبه ارش (در مواردی که به صورت درصدی از دیه کامل تعیین می شود) ضروری است. نرخ دیه هر سال توسط رئیس قوه قضائیه اعلام می شود و این نرخ مبنای تمامی محاسبات مربوط به دیه و ارش در طول آن سال خواهد بود. اطلاع از این نرخ، به ویژه برای وکلای دادگستری و افرادی که درگیر پرونده های حقوقی هستند، از اهمیت بالایی برخوردار است.

اعسار از پرداخت ارش

همانند دیه، در صورت عدم توانایی مالی محکوم علیه برای پرداخت یکجای ارش، او می تواند درخواست اعسار از پرداخت ارش را به دادگاه ارائه دهد. دادگاه پس از بررسی مدارک و شواهد، در صورت احراز اعسار، حکم به تقسیط ارش صادر خواهد کرد. این مکانیسم قانونی، به محکوم علیه امکان می دهد تا با برنامه ریزی مالی، بدهی خود را به تدریج پرداخت کند و از فشار مالی ناگهانی جلوگیری شود.

نتیجه گیری

ارش، به عنوان سازوکاری حیاتی در نظام حقوقی ایران، تضمین کننده جبران خساراتی است که برای آن ها دیه مقدر و از پیش تعیین شده ای وجود ندارد. این مفهوم، با ریشه های عمیق در فقه اسلامی، نقش مکملی برای دیه ایفا می کند و اطمینان می دهد که هیچ آسیب جسمانی، بدون جبران باقی نمی ماند.

تمایز دقیق ارش از دیه، به ویژه در مواردی چون معیار تعیین مبلغ، عدم وجود نص صریح در شرع، برابری زن و مرد در تعیین ارش و تفاوت در سقف پرداخت، از اهمیت بالایی برخوردار است. آگاهی از این تفاوت ها، به افراد کمک می کند تا در مواجهه با آسیب های بدنی، حقوق خود را به درستی شناسایی و مطالبه کنند.

نحوه محاسبه و تعیین ارش که با نقش کلیدی پزشکی قانونی و دقت نظر قاضی انجام می شود، فرآیندی تخصصی است که در آن، تمامی جوانب آسیب وارده بر سلامت و زندگی فرد آسیب دیده، مورد ارزیابی قرار می گیرد. همچنین، تفاوت در مهلت پرداخت ارش (که بلافاصله پس از قطعیت حکم لازم الاجراست) و نحوه دریافت آن (که مستقیماً به خود آسیب دیده پرداخت می شود)، نشان دهنده ماهیت خاص این نوع جبران خسارت است.

در نهایت، تأکید بر جمع آوری مستندات پزشکی، مشورت با وکیل متخصص، امکان صلح و سازش و آگاهی از نرخ های سالانه دیه، از جمله توصیه های حقوقی مهمی هستند که می توانند روند پیگیری پرونده های ارش را تسهیل کرده و به حفظ حقوق تمامی افراد ذینفع کمک کنند. آگاهی از این قوانین، نه تنها به افراد درگیر در پرونده ها، بلکه به عموم جامعه نیز کمک می کند تا با درکی جامع تر از نظام حقوقی، از حقوق خود دفاع کرده و عدالت را برقرار سازند.